ارزیابی موشکافانه: ( due diligence )
به فرآیند تحقیق و بررسی دقیق و موشکافانه، شرایط یک معامله سرمایه گذاری و فرد معامله گر قبل از انعقاد سرمایه گذاری یا تراکنش اطلاق می شود. ارزیابی موشکافانه توسط وکیل، حسابدار و یا ارزیاب سرمایه گذار انجام می شود.
رزیابی موشکافانه در شرکت هایی که تمایل به سرمایه گذاری دارند توسط صندوث ها، کارگزاران و نمایندگان سرمایه گذاران انجام می شود.
اهداف در دودلیجنس:
1: کاهش ریسک تصمیم گیری 2: کمک به تصمیم گیری درست 3: کمک به شکل گیری منافع مالی و غیر مالی 4: آرامش خاطر و حصول اطمینان نسبت به اطلاعات ارائه شده و ادعای مطرح شده.
اهداف در دودلیجنس، اهدافی بسیار حائز اهمیت هستند و هرکدام می تواندد در روند سرمایه گذاری مهم و کارآمد باشند و باید با دقت کامل انجام شوند؛ بطور مثال فردی که ارزیابی موشکافانه انجام می دهد باید با قوانین و شرایط سرمایه گذاری اشنا باشد یا بطور مثال ریسک های سرمایه گذاری را شناسایی کند و در تلاش برای پیدا کردن راه حل برای از بین بردن یا کاهش ریسک های سرمایه گذاری باشد.
دامنه و محدوده ی کاربرد ارزیابی موشکافانه
دامنه محدوده کاربردی ارزیابی موشکافانه از دو قسم ارزیابی موشکافانه اجسام و اشخاص تشکیل می شود که به توضیحات آن می پردازیم:
1: اجسام 2: اشخاص
اجسام: مانند املاک یا خودرو یا تلفن همراه یا لپ تاپ.
اشخاص: اشخاص به دو دسته حقیقی و حقوقی تقسیم می شوند:
الف) حقیقی: در ارزیابی موشکافانه برای اشخاص حقیقی؛ خلق و خوی افراد و شخصیت فراد حائز اهمیت است. بطور مثال در ازمون ورودی دانشگاه ها یا مصاحبه شغلی یا مراسم معارفه برای ازدواج ( خواستگاری ) مواردی هستند که میتوان اشاره کرد.
ب) حقوقی: در ارزیابی موشکافانه برای اشخاص حقوقی؛ به فاکتور هایی مانند ارزیابی اعتباری برای ارائه تسهیلات، اعطای گواهی نامه ها و عقد انواع قرارداد بررسی می شود.
در فرایند سرمایه گذاری بر روی استارتاپ ها یا شرکت ها، سرمایه گذار؛ به منظور بررسی فرصت های سرمایه گذای بالقوه، کاهش میزان ریسک سرمایه گذاری و افزایش احتمال بدست اوردن منافع مالی و غیر مالی اقدام به بررسی و ارزیابی موشکافانه می کند.
ارزیابی موشکافانه سخت ( Hard due diligence )
معطوف به بررسی ارزیابی اعداد و ارقام با جزئیات دقیق و ریز مطرح شده در حالی که ارزیابی موشکافانه نرم معطوف به بررسی سطحی تر می کند.
در طی فرآیند ارزیابی موشکافانه چه ارزیابی ممکن است صورت بگیرد؟
در طی فرایند ارزیابی موشکافانه ارزیابی هایی مانند ارزیابی های مالی، ارزیابی حقوقی، ارزیابی استراتژیک، ارزیابی محیطی، ارزیابی منابع انسانی، ارزیابی فنی و عملیاتی و ارزیابی کسب و کار صورت میگیرد. که با توجه به نوع سرمایه گذاری هر کدام از این مدل ها در درجه مهم تری نسبت به دیگری قرار می گیرند.
مدت زمان ارزیابی موشکافانه چقدر است؟
مدت زمان مورد نیاز برای انجام یک فرآیند با توجه به پارامتر ها متقاوت است. به عنوان مثال ارزیابی یک دارایی مثل خودرو و یا املاک ممکن 15 تا 30 روز به طول انجامد. و این امر با توجه به پارامتر ها دستخوش تغییرات است. بظور مثال متوسط زمان ارزیابی موشکافانه یک فرصت سرمایه گذاری می تواند بین 1 تا 6 ماه تخمین زده شود.
مراحل ارزیابی موشکافانه:
ارزیابی موشکافانه ممکن است ساعات ها یا روز ها و ماه ها به طول انجامد. زیرا عجله در ارزیابی باعث بدست امدن داده های غلط شده که این امر باعث بروز خسارات جدی و جبران ناپذیری برای شرکت می شود. ارزیابی موشکافانه فرآیند پیچیده و طولانی است گه می توان آن را به سه مرحله اصلی تقسیم کرد:
1: غربالگری:
در میان فرصت های بسیار زیادی که برای سرمایه گذاری وجود دارد. سرمایه گذاران خطر پذیر قادر به ارزیابی و تحلیل همه فرصت ها نیستن و همه فرصت ها هم با کار آن ها سازگار نیست. سرمایه گذار خطر پذیر با بررسی فرصت و تطبیق آن با سرمایه گذاری خود، اطمینان حاصل می کند موقعیت سرمایه گذاری با شرایط او سازگار است. و انرژی و زمان خود را برای ارزیابی طرح های مختلف تلف نمیکند.
درغربالگری اولیه سرمایه گذار خطر پذیر اطالاعات ارائه شده توسط شرکت را با معیار صندوق سرمایه گذاری شرکت مطابقت می دهد. در صورتی که شرکت در این مورد مطابقت داشته باشد یکی از اعضای صندوق سرمایه گذاری شروع به بررسی دقیق تر و موشکافانه تر می کند.
2: مرحله ارزیابی موشکافانه کسب و کار:
اگر پروژه سرمایه گذاری از مرحله غربالگری با موفقیت عبور کند، تیم ارزیابی به بررسی دقیق کسب وکار می‌پردازد. سرمایه‌گذار در این مرحله با دقت بیشتری بازار، محصول، مدل کسب وکار و بنیان گذار یا تیم مدیریتی را بررسی می‌کند تا احتمال پیشرفت و سودآوری سرمایه گذاری را ارزیابی کند.
3: ارزیابی موشکافانه حقوقی و قانونی:
اگر تا این مرحله همه چیز خوب پیش رفته باشد و سرمایه گذار تمایل به سرمایه گذاری داشته باشد. یک وکیل متخصص موارد حقوقی و قانونی مرتبط با سرمایه گذاری را بررسی می‌کند.
ارزیابی چندگانه:
نسبت ها و معیارهای مالی زیادی برای ارزیابی شرکت ها استفاده می شود، اما سه مورد از بهترین آنها عبارتند از:
1: نسبت قیمت به درآمد P/E
2: نسبت قیمت به درآمد به رشد PEGs
3: نسبت قیمت به فروش (P). /S)
نسبت P/E به شما یک حدس کلی از میزان انتظارات در قیمت سهام شرکت می دهد. ایده مناسبی است که این نسبت را در چند سال بررسی کنید تا مطمئن شوید که سه ماهه فعلی یک انحراف نیست.
نسبت قیمت به دفتر (P/B)، چند برابری شرکت، و نسبت قیمت به فروش (یا درآمد) ارزیابی شرکت را در رابطه با بدهی، درآمدهای سالانه و ترازنامه آن می سنجد. مقایسه همتا در اینجا مهم است زیرا محدوده های سالم از صنعت به صنعت متفاوت است.
نسبت PEG انتظارات سرمایه گذاران را برای رشد سود آتی شرکت و مقایسه آن با چند برابر سود فعلی نشان می دهد. سهام با نسبت PEG نزدیک به یک در شرایط عادی بازار دارای ارزش منصفانه تلقی می شوند.
مبانی دقت لازم برای سرمایه گذاری های نوپا
در این مبحث برخی از اقدامات ویژه برای سرمایه گذاری ها و استارتاپ ها آورده شده است که به آن ها می پردازیم:
1: استراتژی خروج: باید در بحث ارزیابی های مو شکافانه استراتژی خروج را بگنجانیم که در صورت شکست کسب و کار یک برنامه راهبردی برای بازگشت سرمایه خود داشته باشیم.
2: شراکت: باید تاکیید بر شراکت داشته باشیم و سرمایه و ریسک را باهم تقسیم کنیم. بنابراین در صورت شکست کسب و کار ضرر کمتری می کند.
3: استراتژی برداشت: باید استراتژی برداشت برای سرمایه گذاری خود را مشخص کنید. کسب وکارهای امیدوارکننده ممکن است به دلیل تغییر در فناوری، سیاست‌های دولت یا شرایط بازار شکست بخورند. باید دقت بیشتری نسبت به گرایش‌ها، فناوری‌ها و مارک‌های جدید داشته باشید و وقتی متوجه شدید که کسب وکار ممکن است با تغییر رشد نکند، برای برداشت آماده باشید.
4: انتخاب های صحیح: یک سرمایه گذاری یا استارتاپ با محصولات امیدوارکننده انتخاب کنیم. از آنجایی که بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها بعد از پنج سال برداشت می‌شوند، توصیه می‌شود روی محصولاتی سرمایه‌گذاری کنید که بازده سرمایه‌گذاری فزاینده‌ای برای بازگشت سرمایه برای آن دوره دارند. ( ROI )
5: نگاه واقع بینانه: سعی کنیم به جای نگاه به ارقام سخت در عملکرد گذشته، به برنامه رشد کسب و کار نگاه کنیم و ارزیابی کنیم که واقع بینانه است یا خیر؟
چک لیست ارزیابی موشکافانه:
برای رسیدن به ارزیابی موشکافانه صحیح و دقیق در هر کسب و کار یا سرمایه گذاری نیازمند یک رویکرد و نگرش استاندارد به مقوله ارزش گذاری و ارزیابی موشکافانه است. چک لیست هایی از معیار های موثر را نام می بریم که از دو جهت شناخت فرایند ها و اسلوب شناسی مفید باشند:
1: محصول یا خدمت
در ابتدای امر محصول را بررسی کرده و ضرروت های مهم و زیر بنایی و نیاز های بازار را بررسی می کنیم؛ فاز های توسعه و خریداران اولیه و مشتریان ثانویه را شناسایی می کنیم و نقشه توسعه محصول را ترسیم می کینم.
2: مشتریان، درآمد و مدل کسب و کار
ارزش پیشنهادی مشتریان (قابل‌سنجش) احتمالی بالا و قابل‌تشخیص باشد. نیاز بازار ایجادشده و مشتری ملزم به بهره‌گیری از محصول یا خدمت تعیین شود. سطوح قیمت‌گذاری محصول مشخص و حاشیه سود و هزینه‌های آن تعیین شوند.
3: اندازه یا ظرفیت بازار
هدف کنونی و اندازه بازارِ هدف را تخمین بزنید. آیا با بازار بزرگ، روبه رشد و تا حدود مشخصی قابل‌اندازه‌گیری روبه‌رو هستید؟
4: مدیریت
عضو یا اعضای کلیدی تیم باید مهارت و تجربه کافی برای عملیات سازی کسب و کار را دارا باشند، شکاف ها و ضعف ها و نقات قوت تیم مدیریتی باید شناسایی و اصلاح شود.
5: رقبا و مزیت رقابتی
رقبای کنونی و آینده باید در این کسب و کار شناسایی شوند و این که محصول از لحاظ کیفیت و قیمت در بازار از نمونه های رقبا بهتر است یا خیر؟
6: اثر بخشی سرمایه ای و خلق ارزش
باید یک الگوی کلی برای دستیابی به اهداف و محرک های ارزش و ضرروت های سرمایه ای وجود داشته باشد و قابل شناسایی باشد تا تیم مدیریت بتواند با توجه به این الگو و محرک ها سرمایه گذاری دقیق تر و اثر گذار تری داشته باشد.
7: مباحث مالی
برنامه مالی باید با مبتنی بر فرضیات واقع گرایانه و شرایط واقعی بازار تنظیم شده باشد و این برنامه مالی باید حداقل تا 2 الی 3 سال دیگر قابل تعمیم باشد و برنامه تک بُعدی نباشد.
8: راهبرد خروج
همانطور که در استراتژی خروج صحبت کرده ایم باید چارچوب زمانی خروج تعیین شود و دامنه خریداران هدف و مشتریان احتمالی کسب و کار مشخص شود.
ارزیابی موشکافانه و ریسک ها:
در بحث کسب و کارای نوپا یا ارزیابی موشکافانه در سرمایه گذاری ها بحث ریسک ها همیشه حایز اهمیت بوده و شناخت و تحلیل ریسک ها در کسب و کار و سرمایه گذاری همیشه جز مهم ترین بخش های این کار می باشد. سعی می کنیم چند نمونه از ریسک های مهم که باهم در ارتباط هستند و بر یکدیگر موثر هستند را معرفی کنیم:
ریسک زمان بندی
در بحث سرمایه گذاری خطر پذیر، زمان بندی مهم ترین عامل است. کسب و کار های نوپا باید در تلاش باشند تا راهکارهایی را برای مشکلات کنونی بازار هدف خود ارائه دهند. بنابراین شناخت مشکلات نهایی و مشکلاتی که بطور روزانه با آن ها مواجه می شوند بسیارحایز اهمیت است.
ریسک اجرایی
در بحث سرمایه گذاری و کسب و کار های نوپا نوع دیگری از ریسک وجود دارد که ب آن ها ریسک اجرایی می گویند؛ نام دیگر این ریسک، ریسک شکست خوردن کسب و کار در اجرای نقشه فعالیت خود گفته می شود. در هیچ شرکتی ریسک اجرایی بطور کامل قابل جلوگیری نمی باشد و نمی توان بطور قاطع آن را پیش بینی کرد.
رایج ترین دلایل ریسک اجرایی عبارتند از:
الف) کمبود تناسب محصول / بازار ( PMF ) ب) افزایش رقابت ج) مشکلات درون سازمانی
در حالی‌که شرکت رشد کرده و مدل کسب‌وکار و استراتژی جذب مشتری (مرحله رشد) خود را اصلاح می‌کند. ریسک اجرایی با ورود محصول به مرحله ارائه به بازار با افزایش تهدیدات رقابتی، بیشتر می‌شود.
ریسک محصول
یکی از بزرگترین و عمیق ترین ریسک ها برای کسب و کار های نو پا ریسک محصول است. این ریسک به احتمال شکست خوردن محصول برای جلب رضایت مشتری یا برآورده کردن توقعات نهایی مشتری گفته می شود. در نتیجه مسئله ای که شرکت قبلا بررسی کرده همچنان حل نشده باقی مانده است. در این شرایط قابلیت های محصول در مقابل توقعات کافی نبوده و نتوانسته ارزشی که وعده‌های آن منجر به تامین سرمایه برای کسب و کار نوپا شده است را به وجود بیاورد.
ریسک قوانین و مقررات
یکی دیگر از ریسک های شناخته شده، ریسک قوانین و مقررات در جهت غیر مطلوب است که با ذکر مثال به توضیح ان می پردازیم:
استارتاپی به نام کپسول شکل گرفت و این داروخانه دیجیتال در ابتدا با چالش های قابل توجهی در ارزیابی ریسک‌های مقررات‌گذاری در مورد محرمانگی داروهای بیماران و پیروی از مقررات سختگیرانه HIPAA ( قانون انتقال و پاسخگویی الکترونیک سلامت ) مواجهه شده بود. با این حال این مانع؛ با عادی سازی شرکت های درمان از راه دور و سلامت دیجیتال برطرف شد.
شرکت جوول: این استارتاپ سیگارهای الکترونیکی که ارزشی نزدیک به 38 میلیارد دلار داشت و یک سرمایه‌گذاری اقلیت از « آلتاریا » دریافت کرد. با این حال ارزش این شرکت پس از بررسی نظارتی توسط دولت به خاطر بازاریابی برای کودکان و نوجوانان و با توجه به ممنوعیت ملی در مورد فروش محبوب‌ترین طعم‌های آن، 10 میلیارد دلار کاهش یافت.
سعی کردیم در این مقاله افراد را با مفهوم ارزیابی موشکافانه در سرمایه گذاری و کسب کار های نوپا ( استارتاپ ) ها اشنا سازیم. مراحل و دامنه توسعه ارزیابی موشکفانه و انواع استراتژی ها و چک لیست ها و انواع ریسک های ارزش های موشکافانه که با یکدیگر در ارتباط هستند. بر روی یکدیگر اثر گذار نیز می باشند را معرفی کنیم. تا سرمایه گذار ها و افردای که سعی در ایجاد کسب و کار های نو پا دارند با استفاده از این موارد کسب و کار بهتر و مفید تر داشته باشند.
