فینتک در سراسر دنیا در حال رشد و توسعه است، فناوری به همه بخش های صنعت مالی درحال کمک کردن است، به همین دلیل روز به روز فضاهای جدیدی از کسب و کار در حوزه فینتک گشوده می شود. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان نهادی سیاست گذار در حوزه پولی و بانکی کشور اقدام به فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی در این حوزه نمود و در گام نخست به تبیین سیات های خود در خصوص فناوران مالی نمود .
هرچند فناوری های مالی بسیار گسترده و متنوع است اما بانک مرکزی در گام نخست به حوزه ایی ورود نمود که بالغ ترین و گسترده ترین حوزه فینتک و فناوری مالی است .
حوزه پرداخت به دلیل گستردگی تقاضا و جریان مالی بالا از جذابیت بسیار زیادی برخوردار است بطوری که توجه عمده استارتاپ ها و فناوران مالی را بخود جلب نموده است از همین رو بانک مرکزی نیز عمده تمرکز خود را بر همین حوزه قرارداد داده است
و رویکرد اصلی خود را جهت تبیین چارچوب و سیاست های مربوط به پرداخت های خرد ، ابزار های پرداخت ،
کیف پول الکترونیکی، مدیریت حساب و فناوری نظارتی یا رگ تک تحت عناوین پرداخت یار ، پرداخت ساز، پرداخت بان ، حساب یار و ضابطه یار بنا نهاده است.
هرچند حوزه های فینتک بسیار گسترده تر است اما بانک مرکزی آنچه را که به حوزه پولی و بانکی مربوط می شود را مورد توجه قرارداده است
و قرار است در فاز های بعدی به ارز رمز ها و روش های تامین مالی ورود نماید اما همه حوزه های فینتک مربوط به نظام پولی و بانکی نیست
و باید سایر نهاد ها مانند سیاست گذاران در حوزه بازار سرمایه و بیمه و غیره نیز جهت تبیین سیاست ها فعال شوند.
پرداخت یار شروع یک تحول
تا پیش ازین که بانک مرکزی به این حوزه ورود نماید ، بسیاری از فینتکی ها مشغول خلق مدل های کسب و کار جدید در حوزه پرداخت بودند
اما با سردرگمی های بسیاری از جمله موانع و شرایط فعالیت و مخاطرات احتمالی و پیش رو مواجه بودند .
در بدو امر سازمان توسعه تجارت الکترونیک از طریق سامانه اینماد چارچوبی را وضع نمود تا به عنوان اولین نهادی باشد
که به این حوزه ورود می نماید. اما این سازمان به دلیل انکه یک نهاد مالی نبوده از همین رو نمیتوانست سیاست گذار این حوزه باشد
و صرفا شرایط اعطای نماد خود را برای برخی از فینتکی ها اختصاصی نمود تا جلوی برخی مخاطرات را بگیرد
اما به دلیل عدم درک صحیح فینتک قادر به تبیین چارچوب کلی برای این حوزه نبود.
تا اینکه بانک مرکزی بالاخره در اولین قدم الزام و ضوابط پرداخت یاری را منتشر نمود و به تدریج شرایط اخذ مجور و الزامات فنی را مهیا نمود
هرچند هنوز هیچ شرکتی به طور عملی به شاپرک متصل نشده است.
فعالیت پرداخت یاران بنا به تعریف مجملی که از مستندات بانک مرکزی بر می آید معطوف به تجمیع پرداخت های خرد است .
در واقع پرداخت یاران ، ارائه خدمات پرداخت الکترونیک را که تا پیش ازین برعهده شرکت های پرداخت بوده است را تسهیل می نمایند.
کمااینکه در این مستند آمده:« پرداخت یار تراکنش های تعریف در دامنه این مستند را دریافت کرده و به شبکه شاپرک ارسال می کند.»
پرداخت یار ها میتوانند از طریق بازار یابی اقدام به جذب و انعقاد قرارداد با پذیرندگان درگاه های پرداخت خود بنمایند،
پرداخت های مربوط به پذیرندگان را دریافت و جمع آوری نمایند و در یک بازه زمانی مشخص وجوه دریافتی را
به حساب معرفی شده از سوی پذیرنده واریز نمایند و برای ارائه این خدمات کارمزد مشخصی را دریافت نمایند که این کارمزد در زمان تسویه وجوه کسر میشود.
ممنوعیت های پرداخت یاران
اولین نکته آنکه پرداخت یاران باید حتما در قالب شخصیت حقوقی و شرکت ثبت شده عمل نمایند.
مدیران این شرکت ها نباید دارای سو پیشینه کیفری و یا سوابق منفی مالی باشند.
اما پرداخت یاران صرفا باید به تجمیع پرداخت بپردازند بنابراین:
- انجام هر گونه عملیات بانکی ممنوع است.
( عملیات بانکی به طور کلی میتوان هرگونه اقدامی ک منجر به سپرده گیری و ارائه تسهیلات می شود اطلاق نمود اما شورای پول و اعتبار مصادیق عملیات بانکی را تعیین می کند.)
- پذیرش هرگونه ابزار پرداخت صادر شده توسط غیر بانک و پردازش و انتقال تراکنش های آن ها توسط پرداخت یار ممنوع است.
- فعالیت خارج چارچوب بخشنامه ها و دستورالعمل های بانک مرکزی ممنوع است.
- رعایت قوانین مربوط به پولشویی و تامین مالی تروریسم الزامی است از همین رو تکلیف احراز هویت و اهلیت پذیرندگان و نظارت بر فعالیت آنان برعهده پرداخت یاران است
و این به معنای آن است که مسئولیت هرگونه تخلف و بروز جرائم مالی در صورت عدم رعایت نظامات برعهده پرداخت یاران است .
هرچند بانک مرکزی مسئولیت نظارت بر پرداخت یاران و ریسک های عملیاتی آنان را برعهده شرکت های پرداختی قرارداده است
که پرداخت یاران باید با همکاری و تفاهم با آنان آغاز به کار کنند، اما مسئولیت مستقیم نظارت بر تراکنش های پذیرندگان برعهده پرداخت یاران است .
در واقع بانک مرکزی متولیان حوزه پرداخت را شرکت شاپرک و شرکت های پرداخت دانسته و پرداخت یاران باید در تعامل و همکاری با هردوی آنان فعالیت نمایند.
باید های پرداخت یاران
پرداخت یاران جهت حفظ و حراست از حریم خصوصی مشتریان و ذی نفعان باید در راستای امنیت اطلاعات محرمانگی اطلاعات مشتریان را حفظ نمایند.
همچنین پرداخت یاران باید نظارت لازم بر روی پذیرندگان داشته باشند و باید از پرداخت یاری پذیرندگان ممانعت نمایند.
یعنی نباید اجازه دهند پذیرندگان درگاه پرداخت را در اختیار دیگر پذیرندگانی دهند که توسط پرداخت یار پشتیبانی نمی شود.
پرداخت یاران باید در حدود اعتبار خود اقدام به جذب تجمیع نمایند این اعتبار به میزان تضامینی است
که نزد شرکت پرداخت میسپارند و یا سرمایه ثبتی آنان است. در این خصوص مستند اشاره دارد:
«مجموع حجم عملیات پرداخت یارهای زیر نظر یک ارایه دهنده خدمات پرداخت در یک روز نباید از دوبرابر مجموع حقوق صاحبان سهام آن پرداخت یار بیشتر باشد؛ مگر آن که ارایه دهنده خدمات پرداخت از پرداخت یار ضمانت نامه و یا وثایق نقد شونده کافی اخذ نماید.»
پرداخت یاران برای تجمیع وجوه باید حساب مشترک با شاپرک افتتاح نمایند و حق برداشت از این حساب را از خود سلب نمایند همچنین نباید این حساب وسیله تضمین اعتبارات و تسهیلات پذیرندگان گردد.
پرداخت یاران همچنین باید اطلاعات کامل پذیرندگان را اخذ و فهرست آنان را به اطلاع شاپرک برسانند.
انتظار می رود در روز های باقی ماند از سال جاری بانک مرکزی مستندات مربوط به سایر فناوران مالی را نیز منتشر نماید.
