بررسی اجمالی مناطق ویژه ی اقتصادی ایران
یکی از واژه هایی که به کرّات در کنار واژه ی مناطق آزاد میشنوید ، واژه ی مناطق ویژه ی اقتصادی است. اما این منطقه ی ویژه ی اقتصادی به چه معناست؟ و چه تفاوت هایی با منطقه ی آزاد دارد؟
ابتدا به تعریف این منطقه میپردازیم.
منطقه ی ویژه ی اقتصادی نیز مانند مناطق آزاد تعریف مشخص و دقیقی در قانون های مربوطه ندارد.
قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به مانند قانون چگونگی اداره ی مناطق آزاد ، با بیان اهداف به تعریف این منطقه پرداخته است .
در ماده ی 1 این قانون بیان میدارد که به منظور پشتیبانی از فعالیت های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین المللی و تحرک در اقتصاد منطقه ای و تولید و پردازش کالا ، انتقال فناوری ، صادرات غیر نفتی ، ایجاد اشتغال مولد و جلب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی( ترانزیت) وانتقال کالا ( ترانشیپ ) به دولت اجازه داده میشود در شهرستان هایی که استعداد و توان لازم برای تحقق اهداف مذکور را دارند مناطقی را با عنوان منطقه ی ویژه ی اقتصادی ایجاد نماید.
هم چنین در تبصره ی این ماده بیان شده که باید محدوده ی جغرافیایی و طرح جامع و نوع و حدود فعالیت هر منطقه تصویب شود.
در کنار این تعریف به وسیله ی بیان اهداف، این قانون موارد دیگری را نیز برشمرده است. برای مثال در ماده ی 20 قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی بیان داشته است که این مناطق جزو قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران نمی باشد و گمرک مکلف است با رعایت ماده ی 8 مفاد ماده ی 8 این قانون در مبادی ورودی و خروجی این مناطق به منظور اعمال مقررات مربوط به صادرات و واردات استقرار یابد.
پس از بررسی این موارد از قانون های مربوطه برای تعریفی جامع در این حوزه به تعریف دبیرخانه ی شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه ی اقتصادی که به نوعی جمع آوری این ویژگی ها و اهداف در قالب یک تعریف است؛ میپردازیم که بیان داشته :
مناطق ویژه ی اقتصادی محدوده ی جغرافیایی مشخصی در مبادی ورودی و خروجی کشور هستند که به منظور جذب سرمایه های داخلی و خارجی و همچنین ایجاد بستر مناسب برای فعالیت های صنعتی ، تولیدی و تجاری با هدف افزایش صادرات کالا و ارئه ی بهینه ی خدمات جهت حضور فعال در بازار های منطقه ای و بین المللی ایجاد میشوند. تمرکز اصلی در این مناطق بر ساده سازی فرآیند های تجاری است. به همین دلیل در این مناطق قوانین مبادلاتی آزادانه تر ، معافیت ها یگوناگون در تعرفه ها و عوارض گمرکی و تشریفات ارزی ساده تی نسبت به سرزمین اصلی حاکم است .
مناطق ویژه ی اقتصادی ایران
در حال حاضر بنا به گزارش دبیرخانه ی شورای عالی مناطق آزاد تجاری ، صنعتی و ویژه ی اقتصادی ، 34 منطقه ی ویژه ی اقتصادی فعال در مناطق مختلف ایران وجود دارد که د رآن ها فعالیت انجام میشود.
اما در سایت اطلاع رسانی این شورا فقط نام 30 منطقه آورده شده است!
تعداد کل مناطق آزاد مصوب نیز بیش از 65 منطقه است . حتی در مجلس دهم تلاش هایی برای ایجاد بیش از 100 منطقه ی اقتصادی ویژه انجام شد که با مخالفت های جدی در این حوزه مواجه گردید.
مناطق فعال حال حاضر بر اساس سایت شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه ی اقتصادی به صورت اجمالی عبارتند از :
1-بندر نوشهر
2-منطقه ی ویژه ی اقتصادی صنایع خلیج فارس
3- شهر فرودگاهی امام خمینی
4- بجنورد
5-نمین
6-منطقه ی ویژه ی اقتصادی کاوه
7- منطقه ی ویژه ی اقتصادی شیراز
8- منطقه ی ویژه ی اقتصادی لاوان
9- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سیرجان
10- منطقه ی ویژه ی اقتصادی لرستان
11- بندرشهید رجایی
12- منطقه ی ویژه ی اقتصادی خلیج فارس
13- بندر امیر آباد
14- منطقه ی ویژه ی اقتصادی یزد
15- منطقه ی ویژه ی اقتصادی ری
16- منطقه ی ویژه ی اقتصادی زرندیه
17-منطقه ی ویژه ی اقتصادی کشتی سازی خلیج فارس
18- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سهلان
19- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سرخس
20- منطقه ی ویژه ی اقتصادی بیرجند
21- منطقه ی ویژه ی اقتصادی دوغارون
22- منطقه ی ویژه ی پتروشیمی
23- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سلفچگان
24- منطقه ی ویژه ی اقتصادی بوشهر
25- منطقه ی ویژه ی اقتصادی پیام
26- منطقه ی ویژه ی اقتصادی اترک
27- منطقه ی ویژه ی اقتصادی اسلام آباد غرب
28-منطقه ی ویژه ی اتقصادی ارگ جدید
29- منطقه ی ویژه ی اقتصادی گرمسار
30-منطقه ی ویژه ی اقتصادی لامرد
این مناطق از سال 76 و تحت عنوان مناطق حفاظت شده ی گمرکی فعالیت میکردند. اما از سال 84با تصویب قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی شکل جدید و یکپارچه به خود گفتند. بسیاری از این مناطق نیز سال 89 به تصویب رسیدند که تعدادی از آن ها جزو فعالین هستند و تعدادی نیز هنوز غیر فعال محسوب میشوند.