زمانی که فردی فوت می کند، اموال و دارایی های باقی مانده از زمان حیات وی میان ورثه وی تقسیم می گردد به این فرایند تقسیم ترکه گفته می شود. در مقاله زیر به توضیح اصطلاحات و تعاریفی از این دعوا در خصوص این دعوا خواهیم پرداخت :

دعوای تقسیم ترکه

نکته ای لازم است توجه داشتید باشید این است که دعاوی ترافعی نیستند یعنی طرح آن ها منوط به وقوع اختلاف یا منازعه نمی باشد بنابر این دادگاه ها مکلف اند در خصوص دعاوی طرح شده با موضوعات آن ها ( امور حسبی ) اقدام نموده و تصمیم مناسبی اتخاذ نمایند.

امور حسبی چیست ؟

در حقوق ایران قانونی به نام قانون امور حسبی وجود دارد. ماده یک این قانون به بیان تعریفی از امور حسبی پرداخته است به این شرح که :
«ماده ۱– امور حسبی اموری است که دادگاه‌ها مکلفند نسبت به آن امور اقدام نموده و تصمیمی اتخاذ نمایند بدون اینکه رسیدگی به آنها متوقف بر وقوع اختلاف و منازعه بین اشخاص و اقامه دعوی از طرف آنها باشد.»
نکته: رسیدگی در امور حسبی توسط دادگاه ها طبق همین قانون انجام می گیرد مگر اینکه در قانون دیگری مقررات خلاف آن مقرر شده باشد.

ترکه چیست ؟

دارایی ها و اموال باقی مانده از فرد متوفی را ترکه می گویند . در حقوق ایران نظر اکثریت بر این است که ترکه دارای شخصیت حقوقی مستقل از متوفی و ورثه می باشد بنابر به تنهایی می تواند به عنوان طرف دعوا قرار گیرد.

ترکه شامل دو جزء مثبت و منفی می باشد. جزء مثبت شامل اموال منقول و غیر منقول متوفی و طلب هایی که از دیگران داشته است و جزء منفی شامل بدهی های به جا مانده از وی می  باشد.

قبول ترکه

درست که اثر فوت انتقال قهری و خود بخودی ترکه به وراث است ولی ورثه می توانند ترکه را قبول یا رد نمایند این قبول یا رد به معنی عدم انتقال مالکیت ترکه نیست بلکه به معنای پذیرش یا عدم پذیرش دیون و تعهدات بر عهده متوفی می باشد.

برهمین اساس قبول ترکه 3 حالت دارد:

1-قبول ترکه (مطلق)

2-قبول مشروط ترکه

3- رد ترکه

تقسیم ترکه چیست ؟

به فرایند تقسیم اموال و دارایی های فرد متوفی میان ورثه وی تقسیم ترکه می گویند.
این فرایند می تواند مراحل زیر را داشته باشد :
1-تحریر ترکه
2-ایفای دیون و تعهدات متوفی
3-تقسیم ترکه

ارث چیست؟ و تفاوت آن با ترکه چه می باشد ؟

ارث سهم هر یک از ورثه از ترکه می باشد که پس از پرداخت دیون و تعهدات متوفی و تشریفاتی که طبق قانون تعیین شده است میان وراث تقسیم می گردد.

تحریر ترکه چیست ؟

تعیین نمودن میزان ترکه و دیون متوفی را تحریر ترکه می گویند.
ماده 206 قانون امور حسبی تحریر ترکه را تعریف نموده است و همچنین مواد 207 تا 224 این قانون به بیان مقررات قانونی تحریر ترکه پرداخته است.

تحریر ترکه به درخواست چه کسانی می تواند انجام شود ؟

هر یک وراث متوفی یا نماینده آن ها و یا در صورتی که متوفی وصیت کرده باشد و وصی برای خود تعیین کرده باشد به درخواست وصی نیز قابل ارائه می باشد.
در مواردی تحریر ترکه الزامی است یکی از همین موارد وجود وصی می باشد و همچنین در مواردی که بین وراث در خصوص میزان اموال متوفی اختلافی وجود داشته باشد.
البته طلبکاران متوفی نیز می توانند جهت تعیین تکلیف نمودن طلب خود از متوفی و تشخیص درست اموال متوفی درخواست تحریر ترکه بنمایند.

مهلت تقسیم ترکه از زمان فوت

تقسیم ترکه مهلت خاصی ندارد. یعنی در قانون موعدی برای تقسیم ترکه متوفی بین وراث پیش بینی نشده است.
ماده 302 قانون امور حسبی نیز اشاره به همین امر دارد که درخواست تقسیم ترکه شامل مرور زمان نمی گردد؛ به همین خاطر می توان همواره  صدور حکم تقسیم ترکه را از مراجع صالح را درخواست نمود.

نحوه تقسیم ترکه

در ابتدا باید گواهی انحصار وراثت دریافت گردد. این گواهی به درخواست هر ذی نفع یا یکی از ورثه با مراجعه و ارائه درخواست، توسط دادگاه صلح صادر می گردد.

این گواهی شامل مشخصات، تعداد ورثه، نسبت آن ها با یکدیگر و سهم هر یک از ما ترک متوفی می باشد.

در ابتدا ورثه خود می توانند در خصوص تقسیم ارث با یکدگیر توافق نمایند مانند اینکه یکی یا چند نفر از ورثه به خواست بخواهند بخشی از ترکه را به ورثه دیگری ببخشند یا بفروشند.

در صورت عدم توافق هر یک از وراث می تواند دادخواست تقسیم ترکه را مرجع قضایی ارائه نماید.مرجع قضایی نیز در ابتدا در صورتی که ترکه قابل افراز باشد آن را افراز نموده و بین ورثه تقسیم می کند و در صورت عدم قابلیت افراز، تقسیم از راه تعدیل یا رد و در نهایت اگر روش های فوق نیز قابل انجام نبود از طریق مزایده و فروش اموال متوفی تقسیم صورت
می گیرد.

نمونه متن دادخواست تقسیم ترکه

خواهان:………………….( مشخصات خواهان تقسیم ترکه)
خواندگان:……………….( مشخصات سایر ورثه)
خواسته:  تقاضای تقسیم ترکه متوفی و در صورت عدم امکان تقسیم، صدور دستور فروش با جلب نظر کارشناسی

دلایل و مستندات:
۱- رونوشت شناسنامه ۲- گواهی فوت متوفی ۳-گواهی انحصار وراثت 4- استعلامات مورد نیاز 5-عند اللزوم ارجاع به کارشناسی

شرح دادخواست

ریاست محترم دادگاه عمومی و انقلاب شهرستان……(دادگاه اخرین محل اقامت متوفی)

با سلام
احتراماً به استحضار می رساند اینجانب …. ( خواهان) و خواندگان ……. وفق گواهی تصدیق وراثت شماره …… صادره مورخ …… ورثه مرحوم ……….. می باشیم. ماترک مرحوم که به شرح مدارک تقدیمی می باشد توسط خواندگان تصرف شده است و ایشان حاضر به تقسیم اموال و پرداخت سهم الارث اینجانب نمی باشند.
با عنایت به مراتب فوق الذکر، با تقدیم این دادخواست استناداً به مواد۳۰۰ و 317قانون امور حسبی از دادگاه محترم تقاضای صدور حکم به شرح ستون خواسته مورد استدعاست.

مرجع صالح به رسیدگی به درخواست انحصار وراثت، تحریر ترکه و مهر و موم ترکه

طبق بند 6 ماده 12 قانون شورا های حل اختلاف، حصر ورثه، تحریر ترکه، مهر و موم و رفع آن در صلاحیت دادگاه های صلح محل اقامت متوفی می باشد.

البته لازم است توجه شود تقسیم ترکه در دادگاه عمومی حقوقی رسیدگی می شود و از صلاحیت دادگاه صلح خارج است.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای تقسیم ترکه

هر چند که در موارد بالا صلاحیت رسیدگی با دادگاه صلح می باشد ولی رسیدگی به دعوا تقسیم ترکه توسط دادگاه عمومی محل آخرین اقامتگاه متوفی انجام خواهد گرفت.

جمع بندی

در این مطلب به بررسی کلیاتی در خصوص دعوای تقسیم ترکه و توضیح اصطلاحاتی مربوط به آن مثل تحریر ترکه و گواهی انحصار وراثت پرداختیم. توجه داشته باشید این دعاوی بسیار حساس بوده و همچنین برای روند رسیدگی آن باید زمان زیادی را صرف نمایید.

گروه حقوقی فینولا با دارا بودن از وکلای متخصص و پر تلاش آماده ارائه مشاوره تخصصی و اخذ وکالت در امور حسبی و پرونده های وراثت می باشد. در صورت تمایل به دریافت خدمات با ما تماس بگیرید.

برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید