پیش از آنکه به جرم و مجازات رشوه بپردازیم، ابتدا بیاید با مفهوم “رشوه” آشنا شویم.

رشوه، به اصطلاح و به نوعی “پاداش نامشروع” به حساب میاید و نیز این عمل، عملی مجرمانه تلقی میشود.

 این واژه به معنای پرداخت یا ارائه هر نوع مزیت مالی یا غیرمالی به یک فرد مسئول که در موقعیت قدرت و تاثیرگذاری بر تصمیمات است و فرد رشوه دهنده با هدف رسیدن به نفع شخصی این عمل را انجام میدهد.

 این مزایا می‌تواند شامل پول نقد، هدایای گران‌ بها، خدمات خاص، مزایا یا امکانات رفاهی و حتی وعده‌ ها و تعهدات مختلف باشد.

به طور ساده هدف اصلی از ارائه رشوه، برای تسریع و یا وادار کردن فرد مسئول به انجام کاری غیرقانونی، ناعادلانه یا غیراخلاقی است که معمولاً به نفع رشوه ‌دهنده تمام می ‌شود.

معنای رشوه از دید فقه

در فقه اسلامی، رشوه به معنای پرداخت یا دادن مالی به کسی برای گرفتن حکم ناحق است.

لازم به ذکر است که فقها معتقدند که رشوه فقط در مسائل قضایی و برای صدور حکم ناحق معنا دارد و به همین دلیل، قانون گذار برخی موارد دیگر را که مشابه عمل رشوه هستند، به عنوان رشوه ندانسته و برای آن‌ ها قوانین خاصی در نظر گرفته است.

همچنین فقه بر این نظر است که رشوه و رشوه‌ گیری از جمله جرایمی هستند که باعث می‌شوند مردم به سیستم اداری و دولتی اعتماد نکنند و باعث فساد در بین کارکنان دولتی می‌ شوند.

مجازات مرتشی

ابتدا باید گفت مرتشی به فردی گفته می‌ شود که در یک موقعیت مسئولیتی یا شغلی قرار دارد و پول، مال، یا هر نوع مزیت دیگری را به عنوان رشوه قبول می‌کند.

مرتشی با پذیرفتن رشوه اقدام به انجام مواردی میکند که به نفع شخص رشوه دهنده است و  ممکن است خلاف قوانین و یا نا عادلانه باشد.

حال در ادامه قصد داریم به مجازات مرتشی و راشی بپردازیم و برای آشنایی بیشتر هر کدام از ارکان این موارد را توضیح دهیم.

مجازات رشوه گیرنده

بر اساس ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری:

هر یک از کارکنان دولت یا سازمان‌های دولتی، چه رسمی و چه غیررسمی، برای انجام یا انجام ندادن کاری که مربوط به وظایفشان است، رشوه بگیرند، مرتکب جرم شده ‌اند.

این شامل کارکنان قضایی، اداری، شورا ها، شهرداری ‌ها، نهاد های انقلابی، نیرو های مسلح، شرکت‌ ها و سازمان ‌های دولتی می‌شود.

مجازات براساس میزان رشوه:

  • اگر مقدار رشوه تا 25/500/000 ریال باشد فرد به ۶ ماه تا ۳ سال انفصال موقت از کار محکوم می‌شود.
  • اما اگر فرد در سطح مدیرکل یا بالاتر باشد، انفصال به صورت دائم از مشاغل دولتی خواهد بود.
  • اگر مقدار رشوه بین25/500/000 تا 255/000/000 ریال باشد، مرتشی به 1 تا 3 سال حبس و جزای نقدی معادل مقدار رشوه و همچنین به 6 ماه تا 3 سال انفصال موقت از کارمحکوم می شود و همانند مورد قبل اگر فرد در سطح مدیر کل یا بالاتر باشد، انفصال او به صورت دائم خواه بود.
  • زمانی که مقدار رشوه بین 255/000/000 تا 1/280/000/000 ریال باشد مجازات فرد به ۲ تا ۵ سال حبس، جزای نقدی معادل مقدار رشوه، انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق افزایش پیدا میکند و لازم به ذکر است که اگر فرد در سطح پایین‌تر از مدیرکل باشد، انفصال موقت او، از ۶ ماه تا ۳ سال خواهد بود.
  • و در آخر اگر مقدار رشوه بیش از 1/280/000/000 ریال باشد، فرد به مجازات 5 تا 10 سال حبس، جزای نقدی معادل مقدار رشوه و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا 74 ضربه شلاق محکوم میشود و اگر مرتشی مقامی پایین تر از مدیر کل داشته باشد، انفصال موقت او به 6 ماه تا 3 سال کاهش پیدا میکند.

اگر بخواهیم به طور خلاصه به مجازات مرتشی بپردازیم باید گفت که مجازات فردی که رشوه میگیرد بسته به مقدار رشوه ای که دریافت کرده است و مقامی و سطحی که دارد است، و مجازات های متفاوتی اعم از حبس، جریمه نقدی، انفصال از کار و شلاق را  به همراه دارد.

اموال و امتیازات بدست آمده از ارتشا

سوالی که پیش میاید این است که بعد از شناسایی جرم رشوه، چه اتفاقی برای  اموال یا امتیازاتی که از راه ارتشا و رشوه بدست آمده است میاید؟

طبق تبصره 2 ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری هر گونه مال یا وجهی که از طریق رشوه به دست آمده باشد به عنوان جریمه به نفع دولت ضبط می‌ شود.

این به این معناست که دولت تمامی دارایی‌ ها و وجوه ناشی از رشوه‌گیری را مصادره می‌کند و مالکیت آن ‌ها را از فرد رشوه‌گیرنده سلب می نماید.

همچنین اگر فرد رشوه‌ دهنده (راشی) به واسطه رشوه دادن، امتیاز یا مزیتی کسب کرده باشد، آن امتیاز یا مزیت نیز لغو و غیر معتبر خواهد شد.

به عنوان مثال، اگر فردی با دادن رشوه موفق به کسب مجوز خاصی شده باشد یا توانسته باشد از یک تصمیم قضایی یا اداری به نفع خود استفاده کند، این مجوز یا تصمیم باطل خواهد شد.

مجازات رشوه دهنده(راشی)

بر اساس ماده 592 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، مجازات راشی حبس از 6 ماه تا یک سال و  یا 74 ضربه شلاق تعیین شده است.

علاوه بر این، مال یا وجهی که به عنوان رشوه پرداخت شده است، به نفع دولت ضبط می‌شود و اگر راشی به واسطه رشوه دادن، امتیازی کسب کرده باشد، آن امتیاز لغو می‌ شود.

مجازات واسطه گری در جرم ارتشا

طبق ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی که بیان می‌کند هر فردی که به صورت عمدی و آگاهانه اقداماتی انجام دهد که منجر به تحقق جرم ارتشاء شود، مانند مذاکره، جلب موافقت یا فراهم کردن شرایط برای وصول و انتقال وجه یا مال، به مجازات راشی محکوم خواهد شد.

فردی که اقداماتی از این قبیل را انجام دهد، بر اساس میزان جرم و شرایط، به همان مجازاتی که برای فرد راشی تعیین شده است، محکوم می ‌شود.

تخفیف در مجازات

بر اساس تبصره 5 ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری اگر فرد رشوه ‌دهنده قبل از کشف جرم، مامورین را از وقوع جرم آگاه کند، از جریمه مالی معاف می‌شود و امتیاز کسب شده نیز لغو خواهد شد.

اگر فرد رشوه ‌دهنده در جریان پیگیری با اقرار خود به تعقیب فرد رشوه‌ گیرنده کمک کند، بخشی از مبلغ رشوه داده شده به وی بازگردانده می‌ شود.

نیاز به است بگوییم بر اساس ماده ۵۹۱  قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، اگر راشی برای حفظ حقوق قانونی خود مجبور شود به شخصی مال یا وجهی بدهد، نه تنها پول یا مال داده شده به او بازگردانده میشود بلکه از مجازات کیفری و حبس نیز معاف خواهد شد.

ظبط اموال ناشی از جرم ارتشا

فرایند لغو امتیازات و ظبط اموال ناشی از جرم ارتشا از سوی مراجع قضایی صورت می‌ گیرد.

این فرایند نیازمند بررسی و تأیید مدارک و دلایل موجود میباشد،  دادگاه‌ها پس از بررسی های کامل و مورد نیاز بر روی پرونده و شواهد موجود اقدام به ظبط اموال و لغو امتیازات خواهد کرد و حکم آن را صادر میکند.

اثبات جرم رشوه دادن(رشا)

باید گفت که به طور کلی برای اثبات جرم رشا  نیاز به مجموعه ‌ای از شواهد و مدارک میباشدکه باید توسط مراجع قضایی بررسی و تأیید شوند.

حال قصد داریم به برخی از ارکان اثبات جرم رشا، برای درک بهتر موضوع اشاره کنیم و آن ها را توضیح دهیم.

ادله اثبات جرایم کیفری مانند رشا، شامل مواردی میشود که در ماده 160 قانون مجازات اسلامی به آنها اشاره شده است مانند شهادت شهود، اقرار متهم، علم قاضی و…

شهادت شهود:

یکی از ارکان اثبات جرایم، شهادت شهود است که برای اثبات جرم ارتشا هم مورد نیاز واقع شده، در این بخش نیاز به شهادت دو مرد عاقل و بالغ خواهد بود.

اقرار متهم:

اعتراف یا اقرار متهم به انجام جرم نیز یکی دیگر از دلایل اثبات جرم رشا است، این اعتراف می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی باشد و معمولاً در حضور مقامات قضایی یا ماموران مربوطه انجام می ‌شود.

اقرار متهم یکی از کارآمد ترین موارد اثبات جرم است و می‌تواند به عنوان مدرک معتبر در دادگاه استفاده شود.

علم قاضی:

دانش و اطمینان قاضی که بر مبنای شواهد و مدارک موجود شکل می‌گیرد، می‌تواند در اثبات جرم نقش مهمی ایفا کند.

قاضی با بررسی دقیق و جامع شواهد و مدارک موجود، و با به دست آوردن نتایج معتبر از آنها میتواند جهت صدور حکم صحیح اقدام کند.

علاوه بر این موارد شواهد و موارد دیگری هم مورد نیاز میباشد اعم از تراکنش های حساب بانکی و دیگر ادله های الکترونیکی.

استعلام حساب های بانکی:

استعلام حساب‌های بانکی یکی از روش‌های مهم برای بررسی و کشف جرایم مالی از جمله مواردی مربوط به رشوه است.

در این روش، حساب‌های بانکی فرد مظنون مورد بررسی قرار میگیرد تا تراکنش‌های مشکوک و غیرمعمول آن شناسایی شوند.

داده های الکترونیکی:

مطابق مواد 2، 12 و 14 قانون تجارت الکترونیکی تصویب شده در،1382 هر نوع داده پیام از جمله صوت، عکس، تصویر و فیلم در فرآیند قضایی معتبر شناخته می ‌شوند و موجب تسهیل در روند قضایی میشود.

رسیدگی به جرایم ارتشا

بسته به میزان رشوه و شدت جرم، پرونده‌ های ارتشاء ممکن است در دادگاه ‌های کیفری دو بررسی شود.

اما اگر شخص مرتکب جرم ارتشاء یک کارمند دولتی باشد، پرونده در دادسرا و دادگاه ویژه کارکنان دولت رسیدگی می‌شود.

این دادگاه ‌ها به ‌طور خاص برای رسیدگی به جرایم مرتبط با کارکنان دولت تشکیل شده ‌اند.

برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید