در بخش دوم بررسی قرارداد EPC در ابتدا سراغ تعهدات قراردادی کارفرما میرویم. تعهداتی که در این بخش ذکر شده است، میتواند با توجه به شرایط قرارداد و بسته به نوع پیمان متفاوت باشد. در ادامه نیز سایر شروطی که در تنظیم این نوع از قراردادها میتواند قابل توجه باشد را ذکر کرده ایم. چنانچه بخش اول را مطالعه نداشته اید میتوانید با کلیک روی این لینک به صفحه بخش اول قراردادهای EPC مراجعه کنید.
مسئولیت‌های کارفرما در قرارداد EPC
کارفرما به عنوان یکی دیگر از طرف های قرارداد دارای حقوق و تکالیفی است. در این بخش مواردی که میتواند به عنوان تعهدات کارفرما در مقابل پیمانکار محسوب شود را برمیشماریم تا به درک بهتری نسبت به شروط قراردادی EPC برسیم:
تعیین نماینده
کارفرما باید پیش از شروع کار، نماینده خود را به پیمانکار معرفی کند. این نماینده تمامی ارتباطات و دستورها را از جانب کارفرما به پیمانکار منتقل می‌کند. همواره این حقوق برای کارفرما وجود دارد که در طول مدت پیمان، نماینده خود را تعویض کند و نماینده جدیدی معرفی کند
تحویل زمین و اطلاعات مرتبط
کارفرما باید زمین و محل‌های مورد نیاز اجرای کار را به پیمانکار تحویل دهد و هزینه‌های تحصیل اراضی بر عهده کارفرما است. وی همچنین باید اطلاعات مربوط به اراضی مورد نیاز اجرای کار باید در اسناد فنی پایه ارائه شده باشد.
در صورت تاخیر پیمانکار در تحویل گرفتن زمین به علت تقصیر یا اهمال کاری کارفرما، مفاد مربوط به پرداخت خسارت و تمدید مدت پیمان اجرا میشود.
بررسی اطلاعات و مدارک
کارفرما مسئولیت صحت و دقت اطلاعات و مدارک فنی پیش از صحه‌گذاری توسط پیمانکار را بر عهده دارد. و منطقا پس از صحه‌گذاری اسناد و مدارک فنی، مسئولیت فقط به اسناد و مدارکی محدود میشود که نیاز به صحه‌گذاری توسط پیمانکار ندارند. کارفرما باید مدارک تسلیمی پیمانکار را در موعد تعیین شده در برنامه زمانی بررسی کرده و نظر خود را کتباً اعلام کند.
صدور مجوزها
کارفرما باید مجوزها و تأییدیه‌های مورد نیاز برای ایفای تعهدات پیمانکار را صادر کند و وی باید در اخذ مجوزهای قانونی از سازمان‌های ذی‌ربط با پیمانکار همکاری کند، از جمله مجوزهای ترخیص مصالح و تجهیزات وارداتی، روادید ورود، مجوز کار، پروانه اقامت و مجوز خروج برای کارکنان خارجی پیمانکار.
تأمین تسهیلات دوران ساخت و نصب
کارفرما باید ماشین‌آلات و ابزارآلات، آب، برق، بخار، گاز، تلفن و سایر تسهیلات در تعهد خود را طبق برنامه زمانی مقرر تامین کند.
کارفرما باید تمامی کارهای در تعهد خود را از جمله تأمین دانش فنی پایه، خرید لیسانس، طراحی و مهندسی، تأمین مصالح و تجهیزات، و مواد اولیه به موقع انجام دهد.
در صورت عدم توانایی در تأمین بخشی از کارها در موعد مقرر، کارفرما باید پیمانکار را مطلع کند تا نسبت به تجدید نظر در برنامه زمانی اقدام کند و برنامه زمانی تعدیل شود. توصیه میشود در قرارداد بند معین و مجزایی در خصوص تعدیل های زمانی و مالی پیش بینی شود.
پرداخت حقوق، هزینه‌های گمرکی و سایر عوارض دولتی
پرداخت حقوق، هزینه‌های گمرکی و سایر عوارض دولتی فقط برای واردات مصالح و تجهیزاتی که در قرارداد مشخص شده‌اند، بر عهده کارفرما است. البته لازم به ذکر است تمام مواردی که طرفین قصد دارند برعهده کارفرما قرار دهند، می بایست در قرارداد پیش بینی شود.
پرداخت صورت وضعیت‌ها و پیش‌پرداخت
کارفرما موظف است صورت وضعیت‌های پیمانکار و پیش‌پرداخت‌ها را به موقع پرداخت کند. در صورت تأخیر در پرداخت، خسارت تأخیر به پیمانکار تعلق می‌گیرد و در صورت تأخیر بیش از حد، پیمانکار میتواند پیمان را خاتمه دهد. البته چنین مواردی میتواند باتوجه به شرایط خاص پیش بینی شده در هر قرارداد متفاوت باشد.
سایر شروط قراردادهای EPC
مواردی که ذکر شد به عنوان تعهدات طرفین قرارداد EPC می بایست در قرارداد لحاظ شود. اما جدای از این موارد، شروط دیگری نیز می بایست در قرارداد پیش بینی شود که موضوعات هرکدام را به اختصار توضیح میدهیم.
بند تعیین اقدام‌های اولیه پس از عقد پیمان
پس از انعقاد قرارداد، برخی موارد باید در ابتدا انجام شود و بهتر است شرایطی در خصوص این موارد که در ذیل آنها را برشماردهایم در نظر گرفته شود.
تسلیم تضمین پیش‌پرداخت
پس از درخواست پیش‌پرداخت توسط پیمانکار، وی باید تضمین مربوطه و لازم را که در قرارداد تصریح شده است به کارفرما تسلیم کند.
شروع کار عملیاتی
پیمانکار موظف است نسبت به شروع کار پیمان اقدام نماید و اسناد مورد نیاز را ظرف مدت معینی(برای مثال 14 روز کاری) پس از شروع کار برای بررسی به کارفرما تسلیم کند وکارفرما نیز باید موارد تأیید و اصلاحات خود را ظرف 14 روز اعلام کند تا پیمانکار تغییرات را اعمال کرده و تأیید نهایی کارفرما را اخذ نماید.
تهیه و تسلیم بیمه‌نامه‌ها
دو طرف پیمان باید بیمه‌نامه‌هایی که هر یک ملزم به تهیه آن هستند را از مراجع بیمه تهیه کرده و در زمان‌های مقرر به طرف دیگر تسلیم کنند.
هماهنگی‌های اولیه
این مورد باید پیش بینی شود که حداکثر تا فرضا 14 روز پس از شروع کار، جلساتی با حضور کارفرما، پیمانکار و مشاور کارفرما برگزار شده و تصمیم‌گیری‌های لازم برای اجرای مفاد پیمان انجام شود. مواردی که بر آن در جلسات باید توافق شود نیز میبایست معین شود.
رفع ابهامات احتمالی در مورد اسناد فنی پایه و تحویل باقیمانده اطلاعات
درج دستورالعمل گردش کارها و روابط متقابل شامل گردش کار مکاتبات، تنظیم و گردش کار سند دستور تغییر کار، تنظیم و پرداخت صورت‌وضعیت‌ها، و تسلیم، بررسی و تأیید نقشه‌ها و مدارک فنی پیمان
تضامین و بیمه
یکی از موادی که حتما در قراردادهای پیمانکاری باید درنظر گرفته، ماده مربوط به تضامین و بیمه نامه هاست.
مبالغ و نوع تضامین باتوجه به درخواست های طرفین و حقوق و تعهداتشان میتواند متفاوت باشد. برای مثال تضامین درخصوص پیش پرداخت، حسن انجام کار، انجام تعهدات قراردادی و … که در زیر بررسی میکنیم:
تضمین پیش‌پرداخت
پس از درخواست پیش‌پرداخت، پیمانکار تضمینی متناسب با مبلغ پیش‌پرداخت و به کارفرما تسلیم می‌کند. پس از استهلاک کامل مبلغ پیش‌پرداخت آزاد میشود و به پیمانکار مسترد می‌گردد. با درخواست پیمانکار، مبلغ تضمین پیش‌پرداخت به‌تناسب کاهش می‌یابد.
تضمین حسن اجرای کار
پیمانکار میتواند مبالغ نگهداری شده به عنوان سپرده حسن اجرای کار را در مقابل تسلیم تضمینی متناسب با همان مبلغ دریافت کند. 50 درصد مبلغ پس از تحویل موقت و تأیید صورت وضعیت قطعی مسترد میشود و مابقی پس از تحویل قطعی بازگردانده میشود.
تضمین انجام تعهدات
پیش از امضای پیمان، پیمانکار باید تضمینی برای انجام تعهدات پیمان تهیه و به کارفرما تسلیم کند. این تضمین باید تا یک سال پس از تحویل موقت معتبر باشد. این تضامین پس از تحویل موقت و تأیید صورت‌وضعیت قطعی آزاد میشود. و در صورت فسخ پیمان، تضامین ضبط میشود.
همچنین پیمانکار باید بیمه‌نامه‌های لازم را برای پوشش کارهای پیمان تهیه و یا تمدید کند. مفاد بیمه‌نامه‌ها باید با نیازمندی‌های پیمان منطبق باشند و همچنین این بیمه‌نامه‌ها باید تا زمان تحویل موقت معتبر باشند. بیمه نامه ها میتوانند شامل موارد ذیل باشند:
انواع بیمه
بیمه تمام خطر نصب: باید عملیات موضوع پیمان، تأسیسات، مصالح و تجهیزات را پوشش دهد.
باربری: باید بالاترین سطح پوشش را داشته باشد و از محل تحویل مصالح و تجهیزات تا محل‌های اجرای پروژه ادامه یابد.
ابزارآلات: باید ماشین‌آلات و وسایل نقلیه پیمانکار را پوشش دهد.
بیمه مسئولیت: باید خسارت‌های آسیب دیدگی و مرگ کارکنان را پوشش دهد.
درخواست تغییر مفاد قرارداد توسط طرفین
کارفرما میتواند در چارچوب موضوع پیمان و تا پیش از تحویل موقت، درخواست تغییرات در کارها، افزایش یا کاهش مقادیر، حذف کارها، تغییر مشخصات یا انجام کار جدید را بدهد. پیمانکار موظف است با رعایت سایر بندهای این ماده و مفاد پیمان، این تغییرات را اجرا کند. اگر تأمین مصالح و تجهیزات مطابق تغییر کار مورد درخواست امکان‌پذیر نباشد یا این تغییرات با الزامات HSE پیمان تناقض داشته باشد، پیمانکار میتواند با ذکر دلایل، عدم امکان انجام این تغییرات را گزارش دهد.
پیمانکار میتواند به‌منظور بهبود کیفیت و بازدهی کارها، رعایت دقیق‌تر الزامات HSE و یا در راستای مهندسی ارزش، تغییراتی را به کارفرما پیشنهاد دهد. کارفرما محق است این پیشنهادات را قبول یا رد کند. البته حذف کامل یکی از بخش‌های طراحی و مهندسی، تأمین مصالح و تجهیزات و یا ساختمان و نصب مجاز نمی‌باشد.اگر پیشنهادهای پیمانکار منجر به کاهش هزینه‌های کارفرما و ارتقاء کیفیت کارها شوند، پاداشی برای پیمانکار محاسبه و پرداخت میشود.
اگر طرفین بر سر تغییرات هزینه و مدت پیمان به توافق برسند، سند دستور تغییر کار تنظیم و امضا میشود. البته باید در نظر داشت مجموع مبالغ افزایش‌یافته یا کاهش‌یافته نباید بیش از 25% مبلغ پیمان باشد. همچنین پیمانکار باید ظرف 14 روز تأثیر تغییرات در هزینه، مدت و کیفیت کارها را به کارفرما گزارش کند. اگر که کشف شود درخواست تغییر توسط پیمانکار به علت تقصیر خود وی بوده، پیمانکار موظف است هزینه تغییرات ناشی از قصور خود را متحمل شود و این تغییرات را به هزینه خود و در مدت پیمان انجام دهد.
تعیین مشاور از طرف کارفرما
مشاور کارفرما به منظور استفاده بهتر از خدمات فنی و مهندسی ارائه شده پیمانکار تعیین میشود. کارفرما همچنین ممکن است بازرسی‌های فنی بخش‌هایی از کارهای پیمان را مشاورین خود واگذار کند و بهتر است که جزئیات وظایف مشاور در پیوست مشخص شود و اگر وظایف و اختیارات کارفرما به مشاور تفویض شود، پیمانکار موظف است موارد مربوطه را به مشاور ارجاع دهد. کارفرما میتواند مشاور را تعویض کند و مشاور جدید را به پیمانکار معرفی نماید. البته باید توجه داشت مشاوران مجاز به کاهش یا سلب مسئولیت پیمانکار از تعهدات نیستند.
شیوه بازرسی و کنترل کیفی کار توسط مشاور
پیمانکار باید برنامه‌های کنترل کیفی کارها را قبل از شروع هر بخش به مشاور کارفرما تحویل دهد. این برنامه‌ها شامل سازمان کنترل کیفی پیمانکار، مراحل و روش‌های آزمایش و بازرسی‌ها است.
پیمانکار موظف است آزمایش‌ها و بازرسی‌های لازم را در محل تولید و ساخت مصالح و تجهیزات و در محل اجرای کارها انجام دهد. هزینه آزمایش‌های اضافی توسط کارفرما پرداخت میشود مگر اینکه نشان دهد که مصالح یا تجهیزات معیوب هستند. پیمانکار باید برنامه زمانی آزمایش‌ها را برای هماهنگی به مشاور کارفرما تسلیم کند. در صورت عدم حضور نماینده، پیمانکار آزمایش‌ها را انجام داده و گزارش‌ها را به مشاور تسلیم می‌کند.
چنانچه در کار عیب یا نقصی وجود داشته باشد، پیمانکار موظف به رفع نقص و انجام آزمایش‌ها و بازرسی‌های لازم است. در صورت عدم اقدام پیمانکار، کارفرما با اخطار قبلی میتواند اقدامات لازم را انجام دهد و هزینه‌ها را به حساب پیمانکار منظور کند.
در فرض مشاهده اشکالات مکرر، مشاور کارفرما میتواند دستور توقف کار را تا رفع نقص صادر کند.
ممکن است در قرارداد، انجام برخی از اقدامات توسط پیمانکار منوط به تائید مشاور کارفرما شود. برای مثال بارگیری و حمل مصالح تنها پس از صدور مجوز مشاور کارفرما مجاز باشد.
تعیین مراحل تکمیل و تحویل کار
تکمیل مکانیکی و پیش‌راه‌اندازی
پس از اتمام عملیات ساختمان و نصب، پیمانکار با اطلاع کتبی به مشاور کارفرما درخواست حضور وی یا کارفرما را برای انجام آزمایش‌ها و عملیات پیش‌راه‌اندازی می‌کند.
مشاور کارفرما ظرف 14 روز باید بازدیدی کامل از کارها داشته و فهرستی از نواقص تهیه و آن را به پیمانکار ابلاغ کند. پیمانکار باید طبق برنامه زمانی مورد تأیید مشاور، نواقص را رفع کند.
پس از رفع نواقص، مشاور کارفرما باید ظرف 7 روز تأیید یا عدم تأیید خود را اعلام کند. در صورت تأیید، عملیات پیش‌راه‌اندازی با حضور مشاور و نمایندگان کارفرما انجام میشود. پس از رفع نواقص اساسی، کارفرما گواهی تکمیل مکانیکی و آمادگی برای راه‌اندازی را صادر می‌کند.
در نظر داشته باشید در صورت تأخیر یا عدم حضور مشاور و نمایندگان، پیمانکار باید مراتب را به کارفرما اطلاع داده و متناسب با مدت تأخیر، حق دریافت هزینه‌های ناشی از آن را دارد.
پس از صدور گواهی تکمیل مکانیکی، پیمانکار با هماهنگی کارفرما عملیات راه‌اندازی را انجام می‌دهد.
پس از راه‌اندازی و برقراری شرایط عملیاتی عادی، پیمانکار درخواست شروع آزمایش‌های عملکردی را به کارفرما ارائه می‌دهد.کارفرما ظرف 14 روز تأیید خود را برای شروع آزمایش‌های عملکردی اعلام می‌کند. در صورت عدم تأیید، دلایل را به پیمانکار اعلام می‌کند. در صورتی که شاخص های عملکردی مقرر در قرارداد به نتیجه مطلوب نرسد باید ساز و کاری پیش بینی شود تا درصورتی که خسارتی ناشی از قصور طرفین ایجاد شده است جبران شود.
تحویل موقت
اما اگر شاخص های عملکردی با موفقیت به دست آمده باشد و کارفرما آن را تأیید کند، پیمانکار تحویل موقت را درخواست کرده و مدارک لازم را تحویل می‌دهد. در این حالت مشاور کارفرما ظرف 28 روز بازدیدی کامل از کارها داشته و عدم وجود اشکالات اساسی و مغایرت‌های HSE را بررسی می‌کند. در صورت وجود نواقص، پیمانکار باید طبق برنامه زمانی نواقص را رفع کند.
پس از تأیید مشاور، کارفرما تاریخ حضور هیئت تحویل موقت را تعیین می‌کند. هیئت تحویل موقت صورتجلسه تحویل موقت را به همراه فهرست نواقص باقیمانده تنظیم می‌کند. در صورت عدم تأیید کارفرما، پیمانکار موظف به رفع نواقص و درخواست مجدد تحویل موقت است.
صورت عدم حضور نمایندگان کارفرما یا مشاور در موعد مقرر، پیمانکار حق دریافت هزینه‌های ناشی از تأخیر را دارد و میتواند موضوع را به کمیته رسیدگی به اختلاف ارجاع دهد.و البته که اگر پیمانکار نواقص را در موعد مقرر رفع نکند، کارفرما میتواند با اخطار قبلی نسبت به رفع نواقص اقدام کرده و هزینه‌های انجام شده را به حساب بدهی پیمانکار منظور نماید.
پس از تحویل موقت، پیمانکار باید کارگاه‌ها، انبارها، دفاتر و سایر تأسیسات موقت خود را برچیند و تجهیزات و مصالح مازاد را طبق شرایط خصوصی واگذار کند.
پس از تحویل موقت، کارها توسط کارفرما بهره‌برداری میشود. اگر در طول مدت حداقل یک سال یا بیشتر هر نقصی مشاهده شود، پیمانکار موظف به رفع نقص به هزینه خود است، مگر آنکه بتواند اثبات کند که نقص ناشی از نگهداری یا بهره‌برداری نادرست کار بوده است.
پس از انجام اصلاحات، پیمانکار موظف به انجام آزمایش‌ها و بازرسی‌های لازم برای اطمینان از رفع نقص و اخذ تأیید کارفرما است. دوره مسئولیت رفع نقص از تاریخ تأیید کارفرما شروع میشود و نمی‌تواند بیش از دو سال اضافه بر مدت اولیه باشد.
تحویل قطعی
پیمانکار میتواند از 28 روز مانده به پایان دوره مسئولیت رفع نقص، تحویل قطعی را درخواست کند.
پس از درخواست، کارفرما و مشاور کارفرما آزمایش‌ها و بازدیدهای لازم را انجام داده و تاریخ حضور نمایندگان را برای تحویل قطعی اعلام می‌کنند. کارفرما و پیمانکار در تاریخ مقرر حاضر شده و در صورت عدم وجود نقص، تحویل قطعی را انجام می‌دهند. در صورت وجود نقص، پیمانکار موظف به رفع نقص و درخواست مجدد است.
نکته: اگر کارفرما یا مشاور وی در موعد مقرر حضور نیابند و یا از تحویل قطعی خودداری کنند، پیمانکار مراتب را اعلام کرده و پس از 28 روز عملیات تحویل قطعی تلقی میشود.
مسئولیت‌های طرفین در پذیرش ضرر و زیان
میتوان در قرارداد مسئولیت‌های کارفرما نسبت به ضرر و زیان وارد شده را محدود به موارد خاصی کرد یا شرایطی را برای مسئول دانستن کارفرما در نظر گرفت: برای مثال
بهره‌برداری و تصرف کارها توسط کارفرما یا اشخاص ثالث در مواردی که آنها مجوز لازم برای آن را نداشته اند یا
اشتباه و نقص در اسناد و داده‌هاییکه ارائه شده وجود داشته باشد که این اسناد در ابتدا نیازی به صحه‌گذاری از سوی پیمانکار نیز نداشته اند.
اما مسئولیت‌های پیمانکار در پذیرش خطرات و ضرر و زیان دامنه گسترده تری نسبت به مسئولیت های کارفرما دارد و شامل تمامی مسئولیت‌های درج شده در پیمان است، برای مثال موارد زیر در زمره خطرات پذیرفته شده از سوی پیمانکار هستند:
مراقبت از کار از تاریخ شروع کار تا تحویل موقت یا خاتمه و فسخ پیمان.
جبران خسارت به اشخاص ثالث و پاسخگویی به ادعاهای آنها در موارد مرتبط با پیمان که ناشی از فعل یا ترک فعل پیمانکار است.
مراقبت از تجهیزات و مصالح از دیگر مسئولیت های پیمانکاران درنظر گرفته میشود و علیرغم انتقال مالکیت به کارفرما، مسئولیت مراقبت از تمامی تجهیزات و مصالح به عهده پیمانکار است.
فورس ماژور
در این بند بهتر است موارد فورس ماژور نیز در نظر گرفته شود، بدین معنا که فورس ماژور یا حوادث قهری شامل شرایط غیر قابل پیش‌بینی، غیر قابل اجتناب، غیر قابل رفع و غیر قابل کنترل است که خارج از اختیار کارفرما و پیمانکار بوده و مانع انجام تعهدات پیمان میشود.
موارد حوادث قهری شامل:
جنگ، شورش، انقلاب، کودتای نظامی، جنگ داخلی.
تشعشعات هسته‌ای، نشت مواد رادیو اکتیو و سمی.
اعتصابات کارگری (به جز مواردی که تنها محدود به کارکنان پیمانکار باشد).
شیوع بیماری‌های واگیردار.
بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، سونامی، آتش‌سوزی‌های غیر قابل کنترل.
البته ممکن است فورس ماژور به نحوی باشد که موقتا تعهدات قراردادی را غیرقابل اجرا کرده باشد که در این حالت به آن شرایط تنگنا نیز گفته میشود، شرایط تنگنا شامل شرایط غیر قابل پیش‌بینی، غیر قابل اجتناب و غیر قابل کنترل است که موجب دشواری و هزینه زیاد در اجرای تعهدات پیمان میشود. در صورت وقوع این شرایط، پیمانکار میتواند درخواست تمدید مدت پیمان را به کارفرما ارائه دهد و در صورت تأیید کارفرما، پیمانکار میتواند پیمان را خاتمه دهد.
درنهایت با توجه به نکاتی که در بخش های اول و دوم بررسی قراردادهای EPC ذکر شد و همچنین با لحاظ شرایط موثر در پیمان میتوان قرارداد EPC را به نحو قابل قبولی تنظیم کرد. توجه داشته باشید تنظیم قرارداد در این سری موارد به علت پیچیدگی های قانونی بهتر است با نظارت و راهنمایی یک کارشناس حقوقی متخصص در این حوزه صورت پذیرد.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
