شاید تا کنون شما هم نام مناطق آزاد به گوشتان خورده باشد؛ اما این واژه به چه معناست ؟ و چه مطالبی را پیرامون خود به دنبال دارد؟
به طور کلی منطقه ی آزاد محدوده ی مشخصی از یک کشور است که برخی از قوانین اصلی کشور در آن جا اجرا نمیشود. قوانینی مثل قوانین مالیاتی یا مقررات مربوط به تجارت کالا و خدمات.
هم چنین منطقه ی آزاد امتیازات بیشتری مانند معافیت های گمرکی نیز به همراه دارد.
تعاریف کلی
حال بیایید در این واژه دقیق تر بشویم و چندین تعریف مهم درباره ی این واژه را با هم بررسی کنیم .
1 – طبق واژه نامه سازمان جهانی گمرک ، منطقه ی آزاد بدین سان تعریف شده است:
:Free Zone
A part of the customs territory of a contracting party where any goods introduced are
generally regarded, in so far as import duties and taxes concerned, as being out side this territory
ترجمه : بخشی از محدوده ی گمرکی یک طرف متعاهد است. کالای عرضه شده به طور کلی تا آنجا که به حقوق ورودی و عوارض مروبط میشود ، به عنوان کالای خارج از این محدوده محسوب میشود.
2 – تعریف دیگری که با توجه به مطالب سازمان توسعه ی صنعتی ملل متحد(UNIDO) میتوان برداشت کرد بدین شرح است که منطقه ی آزاد ناحیه ای صنعتی است که شامل کارخانه های تولیدی با موقعیت مناسب سرمایه گذاری است .
3 – تعریف سوم ، تعریف منطقه ی آزاد در سند تجدید نظر شده کنوانسیون کیوتو می باشد :
:FREE ZONE
free zone means a part of the territory of a Contracting Party where any goods introduced are generally regarded, insofar as import duties and taxes are concerned, as being outside the Customs territory
4 – تعریف چهارم با توجه به توسعه ی معنای این واژه در سالیان اخیر ارائه میشود. این تعریف میتواند تا حدی جامع و مانع باشد و مسائل مبتلا به را در برگیرد.
این تعریف بدین سان بیان مطلب مورد نظر رابیان میکند.
مناطق آزاد تجاری ، مناطق محفوظ و محدود شده ای هستند . کالاها و خدمات از طریق راه های دریایی ، هوایی و زمینی به آن وارد میشوند. نیاز به پرداخت های گمرکی برای تولید ، پردازش و یا صادرات مجدد ندارند .
همچنین این مناطق از بسیاری از قوانین عمومی کشور معاف بوده و موقعیت کسب درآمد های ارزی را ایجاد میکند.
شناخت مناطق آزاد ایران ؛ بیان تعارف و اهداف
حال پس از آن که به شناخت نسبی درباره ی مناطق آزاد دست یافتیم باید به سراغ مناطق آزاد در ایران برویم .
در ایران در قوانینی مربوط به مناطق آزاد وجود دارد. مثل قانون چگونگی اداره ی مناطق آزاد و یا سایر قوانین مربوط به این حوزه هیچ تعریف جداگانه ای مشخص نشده است. بلکه این قوانین با بیان تهداف تاسیس منطقه ی آزاد این موضوع را توضیح داده اند.
برای مثال قانون چگونگی اداره ی مناطق آزاد در ماده ی 1 پس از بیان 8 هدف برای مناطق آزاد به دولت اجازه ی اداره ی آن ها بر اساس موازین این قانون را میدهد .
این 8 هدف به ترتیب عبارتند از :
الف) تسریع در انجام امور زیر بنایی
ب)عمران و آبادانی رشد و توسعه ی اقتصادی
ج)سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی
د)ایجاد اشتغال سالم و مولد
ه)تنظیم بازار کار و کالا
و) حضور فعال دربازار های جهانی و منطقه ای
ز)تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی
ح) ارائه ی خدمات عمومی
قانون دیگری نیز به این امر پرداخته است. سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است که در بند 11 آن 4 هدف برای این مناطق بیان شده است که عبارتند از :
الف)انتقال فناوری های پیشرفته
ب)گسترش و تسهیل تولید
ج)صادرات کالا و خدمات
د) تامین نیاز های ضروری و منابع مالی از خارج از کشور
حال بر این اساس دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ، صنعتی و ویژه ی اقتصادی ایران بیان کرده است که مناطق آزاد محدوده های جغرافیایی هستند که با هدف حمایت از صنعت داخلی و تسهیل واردات، صادرات و ترانزیت کالا غالبا در نزدیکی مرز ها و مبادی گمرکی ایجاد شده و قوانین محدود تر و تشریفات گمرکی ساده تری نسبت به سرزمین اصلی دارند .
این محدوده ها از شمول بسیاری از قوانین سرزمین اصلی خارج هستند و به دلیل تسهیلات ، امکانات ، معافیت ها و امتیاز های در نظر گرفته شده برای آن ها میتوانند بستر مناسبی را برای تولید کنندگان کالاهای صادراتی ، بازرگانان و فعالان صنعت ترانزیت ایجاد کنند .
تمرکز اصلی در توسعه ی این مناطق بر تشویق صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی ، جذب سرمایه و فناوری های خارجی ، تقویت کانال های ترانزیتی و تقویت جایگاه کشور در عرصه ی تجارت بین الملل است .
مناطق آزاد ایران
پس از بیان تعاریف واهداف مناطق آزاد باید به شناسایی خود این مناطق اقدام کنیم
در حال حاضر ایران دارای 9 منطقه ی آزاد مصوب است که 7 منطقه ی آن به صورت فعال و عملیاتی میباشد و 2 منطقه ی دیگر در حال حاضر غیر فعال است .
هم چنین تلاش های مسئولین مربوطه برای تصویب 10 منطقه ی دیگر نیز هم چنان ادامه دارد .
ابتدا سراغ 7 منطقه ی فعال میرویم و مختصراً درباره ی هر کدام توضیح میدهیم.
1 – کیش : معروف ترین و اولین منطقه ی آزاد ایران که شامل کیش ، هندورابی ، فارور بزرگ و فارور کوچک است که شروع فعالیت هایش به قبل از انقلاب اسلامی باز میگردد اما فعالیت جدی و رسمی آن مطابق با قانون برنامه ی توسعه ی اول مصوب 69 شروع شد .
2 – قشم : دومین منطقه ی آزاد که از قضا بزرگترین جزیره ی خلیج فارس است و همانند کیش مطابق قانون برنامه ی توسعه ی اول مصوب 69 شروع به کار کرد .
3 – چابهار : سومین منطقه که همزمان با کیش و قشم به تصویب رسید چابهار است که سال 69 شروع به فعالیت کرد و به خاطر عدم دسترسی اولیه باه آب های آزاد در سال 89 بنادر شهید کلانتری و شهید بهشتی نیز به این منطقه افزوده شد .
4 – اروند : چهارمین منطقه اروند است که شامل آبادان ، خرمشهر و شلمچه و جزیره ی مینو میباشد که در سال های 82 و 83 به تصویب و فعالیت رسیده است .
5 – ارس : پنجمین منطقه ارس است که شامل مناطقی از جلفا و خداآفرین میشود و با ارمنستان و آذربایجان و نخجوان هم مرز است که در سال 84 آغاز به فعالیت نمود و در سال 87 مناطقی به آن افزوده شد .
6 – انزلی : ششمین منطقه بندر انزلی است که در سال 84 راه اندازی شد و در سال 93 وسعت آن افزایش یافت .
7 – ماکو :آخرین منطقه ی آزاد فعال حال حاضر ماکو است که بزرگترین منطقه ی آزاد ایران به شمار میرود که در سال 89 احداث شد و شامل بخش هایی از ماکو ، بازرگان ، شوط ، پلدشت است و با آذربایجان و نخجوان و ترکیه مرز مشترک دارد .
مناطق آزاد مصوب غیر فعال
2 منطقه ی فرودگاه امام خمینی در سال 89 بر اساس برنامه ی پنجم توسعه و منطقه ی مکران در سال 95 نیز بر اساس قانون احکام دائمی برنامه های توسعه جزو مناطق فعال در نظر گرفته شده اند اما تاکنون به بهره برداری کامل و فعالیت نرسیده اند .
البته دبیرخانه ی شورای عالی مناطق آزاد تجاری ، صنعتی و ویژه های اقتصادی اعلام کرده است که فعالیت این منطقه از سال 99 به نوعی آغاز شده و جزو مناطق فعال به حساب می آید .
مناطق آزاد در حال تصویب
مناطقی نیز برای تصویب در سال ها آتی در نر گرفته شده اند.
منطقه ی اینچه برون در استان گلستان ، اردبیل ، بانه و مریوان در کردستان ، قصر شیرین در کرمانشاه ، مهران در ایلام ، بوشهر ، جاسک در هرمزگان ، سیستان در استان سیستان و بلوچستان ، مازندران ، سرخس و دوغارون در خراسان رضوی اشاره کرد .
با تصویب این مناطق محور های اصلی کسب کار میتواند در گوشه و کنار ایران به نوعی دستخوش تحول شود!
در مطلبی جداگانه در آینده به مزایای سرمایه گذاری و فعالیت در این مناطق خواهیم پرداخت .
