ترازنامه در صورت مالی

صورت مالی و اجزای آن

مقدمه

ترازنامه و صورت مالی یکی از اسناد مالی در شرکت های تجاری است که نماینگر آخرین وضعیت مالی بنگاه اقتصادی می باشد. و صورت مالی نیز اجزای مختلفی دارد که در این نقاله به یکی از ممهم ترین بخش های صورت مالی خواهیم پرداخت.

ترازنامه یا بیلان یکی از اجزای اصلی صورت های مالی است ، صورت های مالی ، مجموعه ای از اسناد هستند. در واقع صورت مالی نشاندهنده ی وضعیت مالی یک شرکت در بازه ی زمانی مشخصی می باشند.صورت مالی شامل داده های مهم و کلیدی در خصوص دارایی ها، بدهی ها ،درآمد ها و هزینه های یک شرکت می شود . صورت های مالی عبارتند از :

ترازنامه یا بیلان (balance sheet)
صورت سود و زیان(income statements)
صورت جریان وجوه نقد) ( Cash Flow Statement
صورت تغییرات حقوق مالکانه ( Statement of Changes in Shareholder Equity)

در این مقاله به بررسی ترازنامه و اجزای آن خواهیم پرداخت.

ترازنامه چیست؟

به ترازنامه در صورت های مالی صورت وضعیت مالی نیز می گویند. ترازنامه معمولا در پایان دوره ی مالی تنظیم میشود که وضعیت مالی شرکت را در یک زمان مشخص (در در دوره ی مالی) نشان می دهند.،به عبارت دیگر نشانده ی وضعیت شرکت در روز تنظیم است نه دوره ی مالی. ترازنامه منطبق با معادله ی حسابداری است. ،معادله ی حسابداری عبارت است از :

دارایی ها = بدهی ها + حقوق صاحبان سهام

هر دو طرف معادله ی حسابداری مساوی است به این معنی که در صورتی که دارایی ها به شرکت افزوده شود یا ناشی از بدهی ها یا تعهدات(liabilities)است. یا ناشی از حقوق صاحبان سهام می باشد که با افزایش سرمایه ی شرکت یا سود انباشته ممکن شده است. ، بنابراین افزایش یا کاهش در هر طرف همان نتیجه را در طرف دیگر در بر خواهد داشت. و همچنان نتیجه ی هر دو طرف مساوی خواهد بود .

در ترازنامه که بر پایه ی معادله ی حسابداری است دارایی ها در سمت راست نوشته شده و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ نوشته می شوند. و با جمع دارایی ها به عددی میرسیم که از جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام بدست می آید.،به عبارت دیگر هر دو طرف معادله مساوی اند.

هدف از تنظیم ترازنامه در صورت مالی

تنظیم ترازنامه به مخاطبان آن که می توانند سهامداران و سرمایه گذاران و سازمان های دولتی باشند این امکان را خواهد داد که درک بهتری نسبت به وضعیت مالی یک شرکت داشته باشند همچنین امکان آگاهی از تعهدات و پتانسیل رشد یک شرکت را فراهم می کند و بررسی ریسک های موجود نیز ممکن خواهد شد.

همانظور که پیشتر گفته شد ترازنامه دارای 3 جزء اصلی می باشد: دارایی، بدهی، حقوق صاحبان سهام (حقوق مالکانه)

دارایی ها

منظور از دارایی در اینجا هرچیزی است که دارای ارزش اقتصادی است مانند اموال و حقوق مالی که در ترازنامه این دارایی متعلق است به شرکتی است که با ترازنامه ارزیابی شده است. دارایی ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند دارایی های جاری و دارایی های غیرجاری

دارایی های جاری

منظور از دارایی های جاری عبارتند از موجودی نقد شرکت و دارایی هایی که به طور منطقی انتظار می رود ظرف یکسال تبدیل به وجه نقد گردند. برای عبارت اخیر می توان به موارد ذیل اشاره کرد :

سرمایه گذاری های کوتاه مدت: به سرمایه گذاری هایی می گویند که در مدت کمتر از یکسال قابلیت تبدیل شدن به وجه نقد را داشته باشند ، می توان از سرمایه گذاری های کوتاه مدت به سپرده های بانکی ،اوراق بهادار اشاره کرد.

دریافتنی های تجاری و سایر دریافتنی ها ( اصولا دریافتنی به معنی وجوهی است که بدهکاران شرکت به شرکت تادیه می نمایند) منظور از دریافتنی تجاری، مطالباتی است که از طریق فعالیت اصلی شرکت به وجود آمده است .

به طور مثال فرض کنید فعالیت اصلی شرکت فروش تلفن همراه است حال مطالباتی که از راه فروش تلفن همراه به دست می آید. ،ذیل دریافتنی تجاری طبقه بندی خواهد شد. در خصوص سایر دریافتنی ها نیز بر خلاف آنچه در مورد دریافتنی های تجاری مطرح شد.، این گونه مطالبات ، مواردی هستند که از غیر فعالیت اصلی شرکت ایجاد می گردند.، بنابراین ذیل سایر پرداختنی ها دسته بندی می گردند. و البته در صورتی که سررسید یا تادیه ی وجوه این مطالبات کمتر از یک سال باشد تحت عنوان دارایی های جاری طبقه بندی می گردند.

پیش پرداخت : همانطور که از نام آن پیداست در مورد مبالغی است که برای خرید کالا و یا خدماتی پرداخت گردیده است که این کالا و خدمات در آینده تحویل می گردد ،در واقع مبلغی که متعلق به شرکت ماست به شرکت دیگر پرداخت شده است به منظور تحویل کالا و یا خدمات در آینده .

دارایی های غیر جاری

به این معنی که کل ارزش آن در طول سال مالی به دست نخواهد آمد . به این مفهوم که در این بازه به راحتی تبدیل به وجه نقد نخواهند شد. مواردی که ذیل دارایی های غیر جاری قرار می گیرند عبارتند از :

دارایی های غیر جاری مشهود :دارایی های فیزیکی که شرکت از آنها بیش از سال مالی در عملیات خود استفاده می نماید .این کالا ها با گذشت زمان مستهلک شده و از ارزش آنها کاسته می شود .

دارایی های غیر جاری نامشهود : دارایی هایی که فیزیکی نبوده و دارای ارزش اقتصادی اند مانند دارایی های فکری از جمله حق اختراع ،طرح های صنعتی ،علامت تجاری.

سرمایه گذاری های بلند مدت : سرمایه گذاری هایی که بیش از مدت یک سال به بازدهی می رسند .

دریافتنی های بلند مدت : وجوهی که تادیه ی آنها به صورت منطقی بیش از سال مالیمحقق خواهد شد را دریافتنی های بلند مدت می گوییم.

بدهی ها در ترازنامه

عبارت است از تعهد مالی شخص به اشخاص دیگر که می بایست در آینده پرداخت گردد . انواع بدهی ها در تراز نامه عبارت است از بدهی های جاری و بدهی های غیر جاری

بدهی های جاری

بدهی هایی که سررسید آنها کمتر از یک سال می باشند و باید در این مدت تسویه شوند . معمولا پرداخت این بدهی ها از محل دارایی های جاری رخ می دهد .

انواع بدهی های جاری

پرداختنی های تجاری و سایر پرداختنی ها : به طور کلی پرداختنی ها به معنی وجوهی که از طرف شرکت می بایست در آینده به بستانکاران پرداخت گردد.

بنابراین می تواند شامل حساب(مجموع تمام بدهی کوتاه مدت تجاری شرکت) و اسناد پرداختنی(بدهی های ناشی از اسناد مانند سفته ،چک ،قرارداد) باشد که شرکت وجوه آنها را می بایست به بستانکاران پرداخت کند و واژه ی تجاری در انتهای عبارت به معنی پرداختنی هایی است که ناشی از فعالیت اصلی شرکت می باشد.

سایر پرداختنی ها به بدهی هایی که خارج از فعالیت اصلی شرکت ایجاد شده می گویند مثل بدهی حقوق و دستمزد ، بدهی های به سازمان تامین اجتماعی و اجاره بهای ملک و….

مالیات: عبارتند از انواع مالیات هایی که شرکت در دوره ی مالی باید به پرداخت آنها اقدام نماید مانند : مالیات بر درآمد،مالیات حقوق و دستمزد مالیات ارزش افزوده .

سود سهام پرداختنی : سود قابل تقسیمی که هنوز بین سهامدارن و شرکا توسط مجمع عمومی یا هیئت مدیره تقسیم نشده است .

باید توجه داشت وفق ماده ی 240 لایحه ی اصلاحی قانون تجارت سود مجمع میزان سودی که می بایست میان سهامداران تقسیم شود را تصویب می نماید ، در صورت عدم پرداخت این سود در انتهای دوره ی مالی این سود به عنوان بدهی شرکت به سهامداران تلقی شده و در بخش بدهی های جاری عنوان می شود.

پیش دریافت ها درآمد: می توان گفت که پیش دریافت ها نقطه ی مقابل پیش پرداخت ها در قسمت دارایی های جاری هستند. ، منظور از پیش دریافت مبالغی از اشخاص دیگر است که در ازای کالا و یا خدماتی به شرکت ما پرداخت شده اند . (در آمد شرکت ما) که این کالا و خدمات در آینده ارائه خواهند شد.مثال رایج این موارد عبارتند از خرید بلیط که قبل از انجام شدن خدمات صورت می پذیرد.

بدهی های غیر جاری

وجوهی که تاریخ تادیه ی آنها بیش از دوره ی مالی (یعنی یکسال ) صورت می پذیرد. این نوع بدهی ها با جریان وجوه نقد قیاس می گردند برای استنباط اینکه آیا شرکت در بلندمدت امکان بازپرداخت این نوع بدهی ها را خواهد داشت یا خیر؟(در خصوص جریان وجوه نقد در ادامه ی این مقاله بحث می شود)

اسناد و حساب های پرداختنی بلند مدت: وجوهی که تادیه ی آنها به بستانکاران بیش از دوره ی مالی (یکسال) انجام می پذیرد.

ذخیره ی مزایای پایان خدمت کارکنان : منظور سنواتی است که کارکنان هنگام بازنشستگی، از کارافتادگی، فوت، استعفا و اتمام قرارداد دریافت می‌کنند.

تسهیلات بلندمدت پرداختنی : به عنوان مثال شرکت به دریافت وام اقدام می نماید که بازپرداخت آن دو یا سه سال زمان می برد بنابراین ،تسهیلات بلند مدت تلقی شده و در ذیل بدهی غیر جاری قرار می گیرد.

حقوق صاحبان سهام در ترازنامه

همانطور که می دانیم یک شرکت برای تاسیس نیاز به تامین سرمایه توسط موسسین(غیر از سهامی عام که علاوه بر موسسین نیاز به پذیره نویسی عمومی دارد) دارد ،موسسین با تادیه ی این سرمایه ،سهام دار شرکت می شوند. ،حقوق صاحبان سهام صرفا به سرمایه ی ثبتی ختم نمی شود و می تواند شامل اندوخته ی قانونی و احتیاطی و افزایش سرمایه گردد. حقوق صاحبان سهام از کسر بدهی از دارایی به دست می آید و به عنوان سرمایه ی خالص نیز شناخته می شود ،حقوق صاحبان سهام دارای اجزایی است که در ذیل به آنها اشاره شده است:

1-سرمایه ی شرکت در ترازنامه

میزان آورده ای که شرکا یا سهامداران در هنگام تاسیس شرکت و یا در هنگام افزایش سرمایه از محل آورده ی نقدی به حساب شرکت تادیه می نمایند سرمایه ی ثبتی شرکت می گویند.

2-افزایش سرمایه

با توجه به ماده ی 157 لایحه ی اصلاحی قانون تجارت افزایش سرمایه به دو صورت صورت می گیر اول از طریق صدور سهام جدید و یا از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام ، حال این افزایش سرمایه بایستی از منابعی صورت گیرد که در ذیل به مهم ترین آنها اشاره شده است: الف) افزایش سرمایه از محل اندوخته و سود انباشته : در صورتی که شرکت دارای اندوخته و یا سود انباشته باشد می تواند از این منابع نسبت به افزایش سرمایه اقدام نماید. ،افزایش سرمایه از این منبع نیز به دو روش مذکور (به صورت افزایش مبلغ اسمی سهام یا به روش صدور برگ سهام جدید و انتقال آنها به سهامداران به نسبت سهام ایشان) صورت می پذیرد.

ب) افزایش سرمایه از محل آورده ی نقدی و مطالبات حال شده: با توجه به روش های مذکور در خصوص افزایش سرمایه در خصوص آورده ی نقدی با صدور سهام جدید صورت گیرد که با توجه به ماد ه ی 166 لاایحه ی اصلاحی قانون تجارت سهامداران به نسبت سهم خود به حق تقدم در خرید سهام صادر شده را خواهند داشت ، یا این که می تواند با بالا بردن مبلغ اسمی سهام باشد که موافقت تمامی سهامداران در این خصوص لازم است. در خصوص مطالبات حال شده نیز در صورتی که سهامداران از شرکت دارای طلبی باشند به جای دریافت وجه نقد مطالبات خود را به سهام تبدیل نمایند.

ج) افزایش در سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها: با توجه به اینکه ارزش دارایی های ثبت شده ی شرکت در صورت های مالی ارزش دفتری دارایی هاست .به این معنی که ارزش زمانی که دارایی خریداری شده است در دفتر ثبت می گردد. با توجه به تورم و یا افزایش ارزش دارایی ها شرکت اقدام به ارزیابی مجدد دارایی های خویش می نماید. و مبلغ مازاد این ارزیابی به عنوان افزایش سرمایه در نظر گرفته می شود .

3- سود (زیان) انباشته

سود در حسابداری به معنای بیشتر بودن درآمدهای یک شرکت (واحد مالی) نسبت به هزینه‌های آن است که با توجه به اینکه طبق ماده ی 90 لایحه ی اصلاحی قانون تجارت مصوب 1347 تقسیم 10 درصد از سود ویژه میان سهامداران الزامی است. و مجامع می توانند مازاد 10 درصد از سود را نکنند ،این مازاد درصد که مابین سهامداران و شرکا تقسیم نشده است. در صورتی که مربوط به دوذه های مالی پیشین باشد سود انباشته نام می گیرد.

زیان انباشته : در صورتی که در یک شرکت هزینه‌ها نسبت به درآمدها بیشتر باشند واحد مالی دارای زیان است. و در صورتی که این زیان مربوط به دوره های مالی قبل باشد به آن زیان انباشته می گویند .

ذکر این نکته ضروریست که که در صورت به وجود آمدن بدهی انتظار می رود که داریی به شرکت افزوده شود اما در زیان اینگونه نیست به این معنی که وجوه خرج شده توسط شرکت ما به ازایی نداشته است .

ذکر این نکته ضروریست که با توجه به ماده ی 141 لایحه ی اصلاحی قانون تجارت در صورتی که زیان های یک شرکت به حدی بوده که حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود.، هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رای واقع شود.موضوع انحلال نادر رخ می دهد و شرکت ها یا به فکر کاهش سرمایه اند. یا اینکه با افزایش سرمایه ( طرق افزایش سرمایه پیشتر در این مقاله آورده شده است) قصد خروج از ذیل این ماده را دارند .

در این مقاله سعی نمودیم به بررسی ترازنامه که یکی از اجزای اصلی صورت مالی است بپردازیم . در مقالات بعدی به سایر اجزای صورت مالی خواهیم پرداخت.