شرایط سرمایه گذاری خارجی در ایران قواعد و مقررات خاص خود را دارد اما مبرهن است که این نوع سرمایه گذاری برای توسعه ی اقتصادی هر کشوری نیازی ضروری است .بنابراین در این مقاله به بررسی شرایط سرمایه گذاری خارجی در ایران پرداختیم.
هر کشور بسته به شرایط خود ممکن است که نیاز مند تامین مالی و یا تجهیزات پیشرفته و همچنین دانش فنی برای پیشبرد پروژه های داخلی خود باشد. کشور های در حال توسعه مقصد مناسبی برای این قبیل سرمایه گذاری ها خواهند بود. ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه به سرمایه گذازی خارجی نیاز خواهد داشت.
اما شرایط این سرمایه گذاری در ایران چگونه خواهد بود؟
در سال 1334 قانونی با عنوان قانون جلب و حمایت سرمایه های خارجی در جهت حمایت از سرمایه گذاری خارجی مورد تصویب قرار گرفت. و در سال 1380 قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی جایگزین قانون سابق شد. در قانون اخیر شرایط و ضوابط اساسی سرمایه گذاری خارجی تبیین گردیده است که در اینجا سعی به بررسی این شرایط داریم.
سرمایه خارجی به چه مفهومی است؟
قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاري خارجي مصوب 1380/12/19 سرمایه را در قسمت تعاریف (ماده 1) به شرح ذیل تعریف نموده است:
سرمايه خارجي – انواع سرمايه اعم از نقدي و يا غيرنقدي كه توسط سرمايه گذار خارجي به كشور وارد مي شود .و شامل موارد زير مي گردد:
الف – وجوه نقدي كه به صورت ارز قابل تبديل، از طريق نظام بانكي يا ديگر طرق انتقال وجوه كه مورد تأييد بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران باشد، به كشور وارد شود،
ب – ماشين آلات و تجهيزات،
ج – ابزار و قطعات يدكي، قطعات منفصله و مواد اوليه، افزودني و كمكي،
د – حق اختراع، دانش فني، اسامي و علائم تجاري و خدمات تخصصي،
هـ- سود سهام قابل انتقال سرمايه گذار خارجي،
و – ساير موارد مجاز با تصويب هيأت دولت.
بنابراین در این قانون سرمایه وقتی خارجی قلمداد می گردد که توسط سرمایه گذار خارجی به کشور وارد شود .
سرمایه گذار خارجی چه کسی است؟
در قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاري خارجي سرمایه گذار خارجی را به شرح ذیل تعریف نموده است :
سرمايه گذار خارجي – اشخاص حقيقي يا حقوقي غيرايراني و يا ايراني با استفاده از سرمايه با منشاء خارجي كه مجوز سرمايه گذاري موضوع ماده (6) را اخذ نموده باشند.
بنابراین مطابق قانون، اولین مصداق سرمایه گذار خارجی اشخاص حقیقی و یاحقوقی که با تابعیت غیر ایرانی هستند می باشد. در خصوص اشخاص حقیقی با تابعیت غیر ایرانی بحثی نیست اما اشخاص حقوقی غیر ایرانی کیستند؟ وفق ماده 1 قانون راجع به ثبت شرکت ها مصوب 1310/02/03 هر شركتي كه در ايران تشكيل و مركز اصلي ان در ايران باشد .شركت ايراني محسوب است بنا بر این تعریف حتی اگر سهامداران یک شرکت نیز ایرانی باشند. اما دو شرط مندج در قانون راجع به ثبت شرکت ها وجود نداشته باشد ، شرکت خارجی محسوب می گردد.اما در خصوص قسم دوم تعریف ،ایرانیان به شرط استفاده از سرمايه با منشاء خارجي سرمایه گذار خارجی خواهند بود .
بنابراین سرمایه گذار خارجی در قانون با دو معیار شناخته شده است : اول تابعیت و دوم سرمایه با منشا خارجی .در صورتی که یک ایرانی سرمایه ای را که دارای منشا خارجی است با اخذ مجوز سرمایه گذاری به ایران وارد نماید .سرمایه گذار خارجی خواهد بود و می تواند از حمایت های قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاري خارجي بر خوردار گردد.
اما این حمایت ها ی قانونی چه خواهند بود ؟
مشخصا هر سرمایه گذاری با قصد حداکثر ساختن سود سرمایه ی خویش دست به سرمایه گذاری می زند. در صورتی که یک سرمایه گذاری بازدهی مورد نظر را نداشته باشد سرمایه گذاری صورت نخواهد پذیرفت. علی القاعده این موضوع در سرمایه گذاری خارجی اهمیت ویژه تری پیدا خواهد کرد. چرا که علاوه بر اینکه بیم کاهش سود وجود دارد امکان از دست دادن اصل سرمایه نیز موجود است. کشور های در حال توسعه در طول تاریخ ملی خود سابقه ی سلب مالکیت و ملی کردن سرمایه های بیگانگان را داشته اند. و این تجربه ها نیاز به درنظر گرفتن حمایت هایی برای جلب بیشتر سرمایه گذار خارجی بود.در کشور ما نیز با توجه به قانون تشویق و آیین نامه اجرایی آن سرمایه گذار خارجی از برخی حمایت ها بر خوردار می گردد.
این حمایت ها در قانون تشویق به شرح ذیل آمده است:
الف) برخورداری از حقوق برابر سرمایه گذار خارجی با سرمایه گذار داخلی
ب)عدم سلب مالکیت و ملی شدن سرمایه ی سرمایه گذار خارجی ( البته در صورتی که هر 4 شرط زیر موجود باشد امکان این امر وجود دارد: 1- برای منافع عمومي باشد،2- به موجب فرآيند قانوني انجام گیرد ،3- به روش غير‌تبعيض آميز صورت پذیرد 4- پرداخت مناسب غرامت به مأخذ ارزش واقعي آن سرمايه گذاري بلافاصله قبل از سلب مالكيت انجام شود.)
ج)تعهد دستگاه اجرایی به صدور رواديد، اجازه اقامت، صدور پروانه كار و اشتغال حسب مورد براي سرمايه گذار خارجي ،مديران و كارشناسان سرمايه گذار خارجي، مديران و كارشناسان خارجي بنگاه اقتصادي كه سرمايه خارجي در آن بكار گرفته مي شود و بستگان در جه اول آنها.
د)سهل شدن ورود سرمایه خارجی به صرف وجود مجوز سرمایه گذاری خارجی
ه) در خصوص سرمایه گذاری مستقیم خارجی قانون گذار محدودیتی برای مشارکت در درصد سرمایه گذاری وجود ندارد.
و)در خصوص سرمايه‌گذاري در چارچوب ترتيبات قراردادی جبران ضرر و زیان سرمايه‌گذاري خارجي ناشي از ممنوعيت و يا توقف اجراي موافقتنامه مالي بر اثر و‌ضع قانون و يا تصميمات دولت حداكثر تا سقف اقساط سررسيد شده توسط دولت تضمين مي‌شود.همچنین در خصوص دو روش از این سرمایه گذاری ها که عبارتند از «ساخت، بهره‌برداري و واگذاري» و «مشاركت مدني»، خريد كالاو خدمات توليدي طرح مورد سرمايه‌گذاري توسط دستگاه دولتي طرف قرارداد، در مواردي كه دستگاه دولتي خريدار انحصاري و يا عرضه كننده كالاو خدمات توليدي به قيمت يارانه‌اي باشد، در چارچوب مقررات قانوني تضمين مي‌شود.
روش های سرمایه گذاری در ایران
قانون تشویق، سرمايه گذاري هاي خارجي را از 2 طریق قابل پذیرش می داند:
الف – سرمايه گذاري مستقيم خارجي FDI در زمينه هايي كه فعاليت بخش خصوصي در آن مجاز مي باشد.
ب – سرمايه گذاري هاي خارجي در كليه بخش ها در چارچوب روش هاي «مشاركت مدني»، «بيع متقابل» و « ساخت، بهره برداري و واگذاري» كه برگشت سرمايه و منافع حاصله صرفاً از عملكرد اقتصادي طرح مورد سرمايه گذاري ناشي شود و متكي به تضمين دولت يا بانكها و يا شركتهاي دولتي نباشد.
شرایط سرمایه گذاری خارجی
قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی با در نظر گرفتن سازمان سرمايه گذاري و كمكهاي اقتصادي و فني ايران به عنوان تنها نهاد رسمي تشويق سرمايه گذاري هاي خارجي در كشور. رسيدگي به كليه امور مربوط به سرمايه گذاري هاي خارجي رسیدگی به درخواست هاي سرمايه گذاران خارجي در خصوص امور مربوطه از جمله پذيرش، ورود، به كارگيري و خروج سرمايه را به عهده ی سازمان مذکور قرارداده است.
قانون تشویق برای هر مورد سرمایه گذاری خارجی دریافت مجوز سرمايه گذاري را لازم دانسته است ، در خواست این مجوز توسط هيأتي با نام هيأت سرمايه گذاري خارجي بررسی می گردد. و درخواست پذيرش، مجوز سرمايه گذاري پس از تصويب هيأت با تأييد و امضاي وزير امور اقتصادي و دارائي صادر مي گردد.
اما روند دریافت مجوز در خصوص روش های سرمایه گذاری مذکور چگونه خواهد بود؟
پذيرش سرمايه گذاري خارجي بر اساس قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی بایستی با در نظر گرفتن قانین و مقررات جاری و به منظور عمران و آبادي و فعاليت توليدي اعم از صنعتي، معدني، كشاورزي و خدمات بر اساس ضوابط زير صورت پذيرد:
الف – موجب رشد اقتصادي، ارتقاء فن آوري، ارتقاء كيفيت توليدات، افزايش فرصتهاي شغلي و افزايش صادرات شود.
ب – موجب تهديد امنيت ملي و منافع عمومي، تخريب محيط زيست، اخلال در اقتصاد كشور و تضييع توليدات مبتني بر سرمايه گذاريهاي داخلي نشود.
ج – متضمن اعطاي امتياز توسط دولت به سرمايه گذاران خارجي نباشد منظور از امتياز، حقوق ويژه اي است كه سرمايه گذاران خارجي را در موقعيت انحصاري قرار دهد.
د – سهم ارزش كالا و خدمات توليدي حاصل از سرمايه گذاري خارجي موضوع اين قانون نسبت به ارزش كالا و خدمات عرضه شده در بازار داخلي در زمان صدور مجوز، در هر بخش اقتصادي از بيست و پنج درصد (25 ٪) و در هر رشته، از سي و پنج درصد (35 ٪) بيشتر نخواهد بود. تعيين رشته ها و ميزان سرمايه گذاري در هر يك از آنها طبق آئين نامه اي خواهد بود كه به تصويب هيأت وزيران برسد.
سرمايه گذاري خارجي جهت توليد كالا و خدمات براي صدور به خارج از كشور به جز نفت خام از اين نسبت ها معاف است.
اما در صورتی که سرمایه گذارخ خارجی از شرایط قانونی فوق برخوردار باشد دریافت مجوز به سرمایه گذاری به چه صورت خواهد بود؟
مدارک لازم برای صدور مجوز سرمایه‌گذاری خارجی
۱-ارائه نامه درخواست کتبی توسط سرمایه‌گذار/سرمایه‌گذاران خارجی خطاب به سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران.
2-فرم درخواست سرمایه‌گذاری خارجی(Application Form)
۳-پیوست نمودن رزومه کوتاه از مجری طرح، کپی پاسپورت برای اشخاص حقیقی و یا مستندات ثبت شرکت برای اشخاص حقوقی، قرارداد مشارکت شرکت سرمایه‌گذار خارجی و شرکت سرمایه‌پذیر و سایر مستنداتی که برای بررسی در هیات سرمایه‌گذاری خارجی مفید باشد.
۴-موافقت اصولی اجرای طرح، جواز تأسیس طرح یا سایر مدارک حسب مورد صادره از دستگاه ذیربط از استان محل اجرای طرح
5-درصورتی که بخشی از سرمایه سرمایه‌گذارخارجی ماشین آلات و تجهیزات باشد. ارائه فهرست ماشین‌آلات و تجهیزات به تفکیک : مشخصات، کشور سازنده، سال ساخت، قیمت واحد و قیمت کل به ارز خارجی ارائه شود.
۶-در صورتی که بخشی از سرمایه سرمایه‌گذار خارجی درقالب دانش فنی، خدمات فنی مهندسی، نام تجاری باشد، ارائه قرارداد مرب
وطه امضاء شده فیمابین سرمایه‌گذار خارجی و شرکت سرمایه‌پذیر و همچنین مستندات دال بر نحوه تعیین ارزش خدمات فوق الذکر الزامی است. در غیر اینصورت پیش نویس قرارداد ارائه شده و ظرف دو ماه پس از صدور مجوز سرمایه‌گذاری خارجی قرارداد نهایی امضا شده ارائه گردد.
۷-در صورتی که بخشی از سرمایه سرمایه‌گذار خارجی مواد اولیه و قطعات یدکی باشد. ارائه فهرست مواد اولیه و قطعات یدکی به تفکیک: مشخصات کشور سازنده، سال ساخت، قیمت واحد و قیمت کل به ارز خارجی.
* بعد از ارائه مدارک فوق به مرکز خدمات سرمایه‌گذاری استان، موضوع در هیات عالی سرمایه‌گذاری طرح و پس از تصویب، مجوز سرمایه‌گذاری خارجی با امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی صادر می‌شود.
مجوز سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI)
همانطور که قبلا هم عرض شد مجوز سرمایه گذاری از هيأت سرمايه گذاري خارجي در تمامی موارد لازم است. اما آیا به غیر ایز این مجوز مجوز دیگری نیاز است ؟ به نظر می رسد این موضوع بسته به نوع شرکت متفاوت است. چراکه سهامدار شدن در شرکت سهامی خاص نیاز به مجوز دیگری علی القاعده ندارد. اما در خصوص شرکت های سهامی عام و سرمایه گذاری بر بازار های خارج از بورس آیین نامه ای وجود دارد با عنوان آيين نامه سرمايه گذاري خارجي در بورس ها و بازارهاي خارج از بورس. سازمان بورس و اوراق بهادار را مسئول صدور مجوز برای سرمایه گذاری خارجی قرار داده است.
مدارک مورد نیاز برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی
1. ارائه مدارک عمومی
۲. ارائه آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده به همراه گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی مربوط به واحدسرمایه‌پذیر.
۳. ارائه آگهی روزنامه رسمی آخرین تغییرات مربوط به واحد سرمایه‌پذیر.
۴. ارائه صورتجلسه مجمع عمومی عادی/فوق‌العاده مبنی برتصویب و تأیید ورود سرمایه‌گذار خارجی با درج میزان سرمایه‌گذاری و سهام.
۵. ارائه دلایل ورود سرمایه‌گذار خارجی و گزارش توجیهی مبنی بر ارزش افزوده جدید و احراز شرایط مندرج در ماده (۷)آئین نامه اجرایی قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی
۶. ارائه مفاصا حساب مالیاتی نقل و انتقال سهام بین سهامداران
۷. ارائه قرارداد نهائی یا پیش‌نویس قرارداد خرید و نقل انتقال سهام
۸. ارائه گواهی نقل و انتقال سهام با درج میزان سهام و مبلغ سرمایه‌گذاری خارجی(با ارز خارجی)
۹. ارائه مستندات مربوط به سرمایه خارجی وارده
ارائه مدارک بندهای (۸) و(۹) مربوط به زمانی است که قبل از ارائه درخواست سرمایه‌گذاری خارجی به سازمان سرمایه‌گذاری، نقل وانتقال سهام و ورود سرمایه خارجی انجام شده باشد. هرچند توصیه سازمان این است که قبل از صدور مجوز سرمایه‌گذاری خارجی واگذاری سهام و ورود سرمایه صورت نپذیرد.
صدور مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در قالب روش‌های قراردادی(BOT، بیع متقابل، مشارکت مدنی)
1.ارائه مدارک عمومی
۲.ارائه قرارداد نهایی و امضا شده(تمام صفحات) فیمابین طرفین (با ارائه دلایل توجیهی مبنی بر عدم امکان ارائه قرارداد نهایی در زمان ارائه درخواست، پیش‌نویس قرارداد فوق نیز که توسط طرفین پاراف شده باشد قابل قبول است.)
۳. ارائه پیوست‌های قرارداد از جمله قرارداد انتقال دانش فنی، و سایر قراردادهای متمم.
4.ارائه موافقت اصولی تامین خوراک طرح، درخصوص پروژه‌های پالایشگاهی، نفت و گاز و پتروشیمی الزامیست.
مدت زمان صدور مجوز 22 روز پس از تکمیل مدارک است و اعتبار مجوز صادره 6 ماهه خواهد بود.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
