سرمایه گذاری خطر پذیر چیست؟
سرمایه گذاری خطر پذیر ( venture capital ) یکی از روش های سرمایه گذاری در کسب و کار های نوآور و دانش بنیان بوده اما با ریسک بسیار زیاد و انتظار سود آوری قابل توجه است.
علت ریسک بالای این نوع سرمایه گذاری به دلیل ورود به تجاری سازی دانش فنی یا مدل های کسب و کار نوآورانه است که تاکنون وارد بازار نشده یا پیش بینی بازار آنها تخمینی است .
همچنین سرمایه گذاری خطرپذیر که در سهام کسب و کار های نوپا و یا شرکت های دانش بینان کوچک و متوسط سرمایه گذاری میکند با سرمایه گذاری شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری بورسی که بر روی طیف گسترده ایی از اوراق بهادار و ابزار های مالی سرمایه گذاری می کنند و سود آوری آنان ناشی از نوسانات بازار سرمایه است، متفاوت است.
در سرمایه گذاری خطرپذیر میزان سودآوری سرمایه بستگی به رشد سریع و چشمگیر کسب و کار دارد ، اگر کسب و کار موفق گردد سرمایه گذاری نیز موفق خواهد بود
بنابراین مشاوره و هدایت سرمایه گذار خطر پذیر در رشد و توسعه کسب وکار نقش به سزائی دارد.
به همین خاطر سرمایه گذار خطر پذیر در ارکان مدیریتی و کنترل کسب و کار ابزار های مختلفی را به کار می گیرد تا به نوعی سرمایه گذاری خود را مدیریت کند.
پیشینه سرمایه گذاری خطر پذیر
سرمایه گذاری خطرپذیر زیر مجموعه سرمایه‌گذاری خصوصی بوده که شروع آن به پس از جنگ جهانی دوم بر می‌گردد.
در ابتدا جورجس دوریوت (Georges Doriot)، پروفسور کسب‌وکار در دانشگاه هاروارد آمریکا، در سال ۱۹۴۶ شرکتی را تحت عنوان “شرکت تحقیق و توسعه آمریکایی ARD” را تاسیس کرده و مبلغ ۳/۵ میلیون دلار را جهت سرمایه‌گذاری برای شرکت‌هایی با تکنولوژی تجاری در طول جنگ جهانی دوم جذب کرد.
از این رو دوریوت به عنوان پدر سرمایه گذار خطر پذیر شناخته شده است. شرکت تحقیق و توسعه آمریکایی، اولین سرمایه‌گذاری خود را برای پروژه‌ای که قصد بهره‌گیری از فناوری اشعه X جهت درمان سرطان را داشت، صرف کرد.
زمانی که این شرکت در سال ۱۹۵۵، این اقدام را انجام داد، سرمایه ۲۰۰ هزار دلاری دوریوت تبدیل به سود ۱/۸ میلیون دلار شد.
در ابتدای دهه ۱۹۹۰، با ظهور اینترنت صنعت سرمایه گذاری خطر پذیر نیز رشد و گسترش بسیاری یافت.
چرا که شرکت‌ها و استارتاپ‌های بسیاری با پتانسیل رشد بالا تاسیس شدند و این امر بر حوزه سرمایه‌گذاری نیز تأثیر مثبتی داشت.
صندوق های جسورانه در بورس اوراق بهادار
هرچند در بازار فرابورس ایران صندوق های خطر پذیر به رسمیت شناخته شده اند اما همچنان قوانین ما دراین خصوص قواعد خاصی را تبین نکرده اند ازهیمن رو قراردادهای سرمایه گذاری خطر پذیر دارای پیچیدگی های بسیار و مقررات بسیار خاصی است که سرمایه گذار و سرمایه پذیر براساس آن توافق میکنند.
صندوق های جسورانه در واقع صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است که زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت نموده و از طریق جذب مشارکت و منابع عمومی پول را از سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت دارند، دریافت نموده و سپس در کسب و کارهای نوآور ی که پتانسیل رشد چشمگیر داشته سرمایه‌گذاری میکنند.
در واقع این صندوق‌ها، نوعی سبد دارایی تشکیل می‌دهند. از آنجایی که تأمین مالی استارتاپ ها را هزینه بر است و اشخاص حقیقی قادر به مشارکت حداکثری نیستند، معمولا سرمایه‌گذاران خطر پذیر شرکتی وارد عمل می شوند.
این صندوق ها در طرح‌ها و شرکت‌های تازه تأسیس سرمایه گذاری میکنند. براساس مقررات سرمایه گذاری، معمولاً ترکیب دارایی صندوق جسورانه بین ۵۰ تا ۶۰ درصد در پروژه‌های نوپا و مابقی سرمایه خود را به سپرده‌های بانکی یا اوراق با درآمد ثابت اختصاص می‌دهند.
توافقات سهامداری در قرارداد سرمایه گذاری
در قرارداد های سرمایه گذاری خطر پذیر معمولا علاوه بر موضوع میزان سرمایه و مراحل تزریق آن در خصوص امتیازات و شرایط خاص سرمایه گذار و یا توافقات سهامداران نیز توافق می شود.
در این توافق نامه در خصوص مسائلی مانند ترکیب هیات مدیره ، حقوق سهام ممتاز، سهم تشویقی ، حق تقدم در سرمایه گذاری های آتی و خروج سرمایه گذار، کنترل بر خی تصمیم گیری ها و حساب های مالی شرکت و غیره از جمله مسائلی است که در قرارداد های سرمایه گذاری مورد مذاکره قرار می گیرد.
افق سرمایه گذاری در این نوع از سرمایه گذاری ها به مراتب بلند مدت تر از سرمایه گذاری های دیگر از جمله سرمایه گذاری خصوصی است به همین دلیل تعیین تکلیف راجع بساری از مسائل در طول مشارکت از اهمیت بالائی برخوردار است.
درباره تفاوت های سرمایه گذاری خصوصی و خطرپذیر در فینولا مطالعه کنید.
برای بساری از کارآفرینان سوال پیش می اید که چرا باید برای اعطا سهام راجع به این چنین حقوقی در قرارداد صحبت کرد و امتیازات بسیاری را به سرمایه گذار اعطا نمود .
دلیل اصلی آن است که سود آوری این نوع سرمایه گذاری در رشد چشمگیر کسب و کار است و این رشد در گرو تجربه ، مهارت و اطمینان از کارآفرینان در اجرای موفقیت آمیز کسب و کار است
هرچقدر ریسک تیم کار افرین پایین تر باشد، شرایط قراردادی متعادل تر میشود اما اگر تیم کارآفرین تجربه مدیریتی و اجرائی چندانی نداشته باشد، ابزار های کنترلی سرمایه گذار در کسب و کار گسترش می یابد.
مدل های سرمایه گذاری خطر پذیر
در ایران اشخاص زیادی به صورت انفرادی یا گروهی و حتی در قالب اشخاص حقوقی در حوزه سرمایه گذاری خطر پذیر فعالیت دارند اما آمار دقیقی از این نوع سرمایه گذاری وجود ندارد.
هر چند سرمایه گذاری خطرپذیر غالبا در سهام صورت میگیرد اما مدل های قراردادی در خصوص ورود و خروج سرمایه متفاوت است بنابراین اتکا به تیپ های قراردادی نمی تواند روابط طرفینی را بدرستی تبیین و سرمایه های سرمایه گذار را تضمین نماید.
از جمله قرارداد های رایج در این حوزه میتواند به قرارداد سهامی ( equity)، قرارداد وام قابل تبدیل به سهام (Convertible Note) ، قرارداد رویالتی (royalty) اشاره نمود.
از همین رو بسیاری از سرمایه گذاران خطر پذیر با مشاوران مالی و حقوقی در این حوزه باید ارتباط داشته تا بتوانند به شیوه ای صحیح در مذاکرات و سرمایه گذاری خود عمل کنند.
