قرارداد رهن چیست
رهن در لغت به معنای گرو یا وثیقه گذاشتن مال در مقابل یک دین یا تعهد است . معمولا در قرارداد ها به ویژه برای تعهدات مالی شخص ذینفع برای اطمینان از ایفا تعهدات در موعد مقرر از متعهد یک تضمین مطمئن طلب میکند. این تضمین میتواند گروه یا وثیقه گذاشتن مال نزد ذینفع باشد تا هرگاه تعهد ایفا شد این وثیقه به شخصی که سپرده است مسترد شود و اگر تعهد به موقع عمل نشود ذینفع بتواند از محل وثیقه طلب یا دین خود را وصول نماید.
عقد رهن نیز به منظور تضمین تعهدات منعقد میشود اما دارای شرایط خاصی در قانون است که اگر رعایت نشود منجر به بی اعتباری این قرارداد می شود.
قرارداد رهن
شرایط و نکات اصلی عقد رهن
ماده 771 قانون مدنی در تعریف عقد رهن آمده است رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین میدهد.
کسی که مالی را به رهن می گذارد رهن دهنده یا راهن می نمایند و طرف دیگری که برای تضمین مالی را به وثیقه قبول میکند را مرتهن می نامند.
در ادامه نکات اصلی عقد رهن را اشاره می کنیم :
- در عقد رهن حتما مالی که پیشنهاد م یشود باید به تصرف و قبض مرتهن داده شود ولو اینکه بعد از قبض مجدد به راهن مسترد شده و به صورت امانی نزد راهن باقی بماند.
- اموالی که امکان نقل و انتقال ندارند را نمی توان به رهن گذاشت . بنابراین اموالی که در وثیقه بوده و یا توقیف شده باشند قابل رهن دادن نیست.
- تنها اموالی که عین معین بوده قابل رهن دادن است و رهن منفعت و دین صحیح نیست. باید توجه داشت که طبق آیین‌نامه اجرایی ماده (۷) قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها (اموال و دارایی‌های قابل توثیق) اموال فکری و سرقفلی نیز به عنوان مال قابل توثیق معرفی شده اند.
- ممکن است یک نفر مالی را در مقابل دو یا چند دین که به دو یا چند نفر دارد رهن بدهد در این صورت مرتهنین باید به تراضی معین کنند که رهن در تصرف چه کسی باشد و همچنین ممکن است دو نفر یک مال را به یک نفر در مقابل طلبی که از آنها دارد رهن بدهند.
- در عقد رهن باید وکالتی داده شود تا در صورتیکه در سررسید طلب تسویه نشود جهت استیفا طلب از عین مال یا قیمت آن به استناد وکالت اقدام به وصول شود. با توجه به اینکه در خصوص ترهین اسناد رسمی تنظیم میشود مراحل وصول طلب به موجب اجرائیه ثبتی به عمل خواهد آمد.
- حق رهن بر سایر انواع طلب رجحان و برتری دارد. بنابراین در صورت توقیف مال مرهونه توسط سایر طلبکاران ابتدا شخصی که مال را در رهن دارد اولویت در وصول طلب دارد.
- عقد رهن نسبت به مرتهن جایز و نسبت به راهن لازم است و بنابراین مرتهن میتواند هر وقت بخواهد آن را بر هم زند ولی راهن نمی‌تواند قبل از اینکه دین خود را ادا نماید و یا به نحوی از انحاء قانونی از آن بری شود رهن را مسترد دارد.
معرفی انواع رهن
پس از آنکه نکات مهم عقد رهن را بررسی کردیم در ادامه به برخی از انواع عقد رهن خواهیم پرداخت:
رهن تصرف
در رهن تصرف، مالی که مورد رهن است بعد از تحویل به راهن همچنان در تصرف او باقی خواهد ماند. در این نوع از رهن، شخصی که مالی را به عنوان رهن اخذ کرده میتواند از منافع مال مرهونه بهره برداری میکند.
پس از اینکه طرف اول دین خودش را ادا کرده و مال رهنی آزاد شد، باید مرتهن مال را به طرف اول برگرداند و دیگر امکان استفاده از منافع مال نخواهد داشت.
رهن قرارداد
این نوع عقد در برابر عقد قضایی استفاده میشود که شرایط آن را قانون تعیین نموده و در ابتدای این مقاله به ان اشاره شده است. در این نوع از رهن، طرفین قرارداد موضوع قرارداد را مشخص می‌کنند. سپس در مدت اعتبار قرارداد فردی که مرتهن یا رهن گیرنده است میتواند از منافع عین مرهونه یا مالی که به رهن گذاشته شده استفاده کند.
رهن قضایی
رهن قضایی به رهنی گفته میشود که مقداری از مال شخص به موجب قرار تأمین دادگاه توقیف شده باشد. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، تا زمانی که صاحب مال دین خودش را به دادگاه نپردازد، مال آزاد نخواهد شد و امکان دخل و تصرف در آن یا برخورداری از منافعش برای فرد وجود نخواهد داشت.
رهن مستعار
زمانی که فردی مالی را از دیگری به عاریه یا قرض بگیرد، این امکان برای او وجود دارد که از مال به رایگان استفاده کند، اما اصل مال نباید از بین برود. اگر شخصی که مال را قرض گرفته آن را به نفر سوم رهن بدهد، رهنی که شکل گرفته رهن مستعار خواهد شد.
رهن دارای احکام خاصی مانند این است که، استفاده از منافع چیزى که رهن گذاشته شده برای مالک آن است و طرف مقابل نمی‌تواند بدون اجازه و رضایت صاحب مال از آن استفاده کند.
بر اساس ماده بیان شده در قانون، رهن دین و منفعت باطل است؛ یعنی فردی نمی‌تواند دین و منفعت خود را رهن دهد؛ بنابراین این مورد را نمی‌توان به عنوان یکی از انواع رهن در نظر گرفت.
رهن دین و منفعت
بر اساس ماده 774 قانون مدنی رهن دین و منفعت باطل است؛ یعنی فردی نمی‌تواند دین و منفعت خود را رهن دهد؛ بنابراین این مورد را نمی‌توان به عنوان یکی از انواع رهن در نظر گرفت. اما در ماده 7 قانون تامین مالی تولید و زیرساخت مصوب 1403 منفعت و دین قابل توثیق شناخته شده است.
رهن مضاف
هنگامی که راهن مال خود را به مرتهن در رهن بدهد و علاوه بر آن، مال دیگر نیز دوباره به مرتهن مورد نظر رهن داده باشد، در صورتی که نفر اول به طرف دوم بدهکار نباشد، رهن دوم را رهن مضاعف می‌گویند. مطابق با قانون، سند رهن دوم را در رهن مضاعف سند متمم می‌نامند.
رهن مکرر
وقتی که یک مال موضوع عقد قرارداد بوده و قبل از فک آن رهینه را به شخص دیگری رهن داده شود، رهن بعد از اولین رهن را رهن مکرر می‌گویند. این رهن به دو صورت قابل انجام است. در نوع اول رهن مکرر، راهن در عقد رهن مکرر تصریح به رهن اول کرده و با حفظ حقوق مرتهن اول اقدام به رهن دوم میکند؛ یعنی، طرفین رهن مکرر قبول می‌کنند که ابتدا از مال طب مرتهن اول را بپردازند، سپس مازاد آن برای طلب مرتهن دوم استیفا شود. این مقدار مازاد را مازاد احتمالی می‌گویند.
در نوع دوم از رهن مکرر، راهن اطلاعی از رهن اول به مرتهن ندارد. در این شرایط مرتهن دوم تصویر میکند که مانعی برای رهن مال نیست و اقدام به عقد رهن میکند، که به آن خیار عیب گویند. با توجه به اینکه راهن اطلاعی از موضوع ندارد، نیازی به کسب اذن از مرتهن اول نخواهد داشت. چون رهن دوم معارض با حقوق مرتهن دوم نیست و بر اساس قانون، حقوق نفر آخر محفوظ است.
شرایط فک رهن
فک رهن به معنای آزاد کردن مال مورد وثیقه از رهن است. به این منظور اگر مال به موجب سند رسمی در رهن قرار گرفته باشد باید نسبت به ابطال سند رهنی اقدام نمود یا اگر قرارداد رهنی منعقد شده باشد باید نسبت به فسخ یا اقاله آن اقدام نمود تا موضوع رهن برطرف شود. در ادامه به منظور استرداد مال مرهونه که در قبض مرتهن است باید صورتجلسه ای تنظیم گردد.
در صورتی که مرتهن از فک رهن امتناع نماید چاره ای جز طرح دعوای حقوق در محاکم قضائی نمی باشد.
گروه حقوقی فینولا ارائه دهنده خدمات تخصصی در تنظیم قرارداد های تخصصی در خدمت شما عزیزان می باشد.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
