دستورالعمل تامین مالی جمعی بر اساس بند (۴) ماده (۴) قانون بازار اوراق بهادار، به شرح زیر به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید.
تعاریف و کلیات
ماده 1- اصطلاحات و واژه‌هایی که در این دستورالعمل به کار رفته‌اند دارای معانی زیر هستند. معانی سایر اصطلاحات و واژه‌های تعریف نشده، حسب مورد مطابق تعاریف مندرج در ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی و قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به‌منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب آذرماه سال ۱۳۸۸ هجری شمسی مجلس شورای اسلامی هستند:
- سازمان: منظور سازمان بورس اوراق بهادار است.
- فرابورس ایران: منظور شركت فرابورس ایران است.
- عامل: شخص حقوقی است که طبق الزامات این دستورالعمل اقدام به تامین مالی جمعی می‌نماید.
- سکو: پلتفرمی است که برای تامین مالی جمعی توسط عامل ایجاد شده است و اطلاعات لازم بر اساس مفاد این دستورالعمل در آن منتشر می‌شود.
- متقاضی: شخص حقوقی است که به منظور تامین منابع مالی، طبق الزامات این دستورالعمل به عامل مراجعه می‌کند.
- طرح: فعالیتی است که متقاضی برای انجام آن اقدام به تامین منابع می‌کند.
- طرح باز: طرحی است که در حال تامین وجوه بوده، یا تکمیل شده ولی هنوز مبالغ جمع‌آوری شده تحویل متقاضی نشده است.
- تامین‌کننده: شخص حقیقی یا حقوقی تامین‌کننده منابع موردنیاز متقاضی است.
- فراخوان تامین: اعلان درخواست متقاضی، در سکو برای معرفی به تامین‌کنندگان است.
- گواهی شراکت: ورقه بهاداری است که در تامین مالی جمعی به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود و از ثبت نزد سازمان معاف است.
- ناظر فنی/مالی: شخص حقیقی یا حقوقی مورد تأیید فرابورس ایران است که حسب درخواست عامل یا کارگروه ارزیابی نسبت به ارزیابی اولیه یا نظارت بر حسن اجرای طرح تعریف شده توسط متقاضی اقدام می‌کند.
- شخص وابسته: شخص وابسته به هر شخص حقیقی یا حقوقی به شرح زیر است: الف- شخص وابسته به هر شخص حقیقی عبارت است از همسر و اقرباء نسبی درجۀ اول از طبقۀ اول آن شخص و هر شخص حقوقی که تحت نفوذ قابل‌ملاحظه، کنترل یا کنترل مشترک شخص حقیقی موردنظر باشد؛ و ب- شخص وابسته به هر شخص حقوقی عبارت است از شخص وابسته به واحد تجاری که در استانداردهای حسابداری ملی ایران، تعریف شده است.
- کارگروه ارزیابی: کارگروهی که مطابق ماده ۱۴ این دستورالعمل تشکیل می‌گردد.
ماده 2- در تامین مالی جمعی، منابع موردنیاز راهاندازی یا توسعه یک کسب‌وکارتامین شده و تامین‌کننده منابع، نقش مشارکت‌کننده در طرح را داشته و در سود و زیان طرح شریک است.
ماده 3- عامل موظف است برای انجام تامین مالی جمعی، نسبت به اخذ مجوز فعالیت از از کارگروه ارزیابی مطابق این دستورالعمل اقدام نماید.
ماده 4- عامل صرفا از طریق انعقاد قرارداد با نهادهای مالی تحت نظارت سازمان، مجاز به تامین مالی جمعی می‌باشد. در این خصوص، نهادهای مالی می‌توانند با اصلاح اساسنامه خود، مطابق مقررات، نسبت به انعقاد قرارداد با عامل اقدام نمایند.
تبصره 1- نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان می‌توانند پس از اصلاح اساسنامه مطابق مقررات و اخذ مجوز فعالیت تامین مالی جمعی از کارگروه ارزیابی، خود نیز به عنوان عامل، اقدام به تامین مالی جمعی نمایند.
تبصره 2- هر نهاد مالی می‌تواند در هر زمان حداکثر با ۵ عامل به منظور انجام فعالیت تامین مالی جمعی، طرف قرارداد واقع شود.
تبصره 3- فهرست نهادهای مالی مجاز به فعالیت در زمینه تامین مالی جمعی و ضوابط مربوط به نحوه فعالیت آن‌ها، ظرف مدت حداکثر ۲ ماه پس از تصویب این دستورالعمل به تصویب سازمان خواهد رسید.
تبصره 4- حداقل مفادی که لازم است در قرارداد منعقده بین عامل و نهاد مالی درج گردد، ظرف مدت حداکثر ۲ ماه پس از تصویب این دستورالعمل به تصویب سازمان خواهد رسید.
ماده 5- سکوهای موجود تامین مالی جمعی حداکثر شش ماه پس از تصویب این دستورالعمل فرصت اخذ مجوز فعالیت از کارگروه ارزیابی را دارند. پس از این تاریخ، به صورت مستمر فهرست سکوهای مجاز به تامین مالی جمعی از طریق سامانه فرابورس، موضوع ماده ۲۰ این دستورالعمل، اعلام خواهد شد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اقدام به مسدودسازی تمامی سکوهایی که در این فهرست قرار ندارند، خواهد کرد.
ماده 6- حوزه جغرافیایی اجرای طرح در داخل کشور بوده، ولی جمع‌آوری منابع مالی موردنیاز طرحها از تامین‌کنندگان خارج از کشور نیز بلامانع است.
ماده 7- مراحل تامین مالی جمعی به شرح زیر است:
- ارزیابی اولیه متقاضی و طرح توسط عامل یا ناظر فنی / مالی حسب تشخیص عامل، به‌منظور مطابقت با شرایط ثبت‌نام مندرج در بخش شرایط و الزامات ارائه خدمات تامین مالی جمعی؛
- عقد قرارداد با متقاضی و دریافت مستندات و اطلاعات وی مطابق با مفاد این دستورالعمل توسط عامل؛
- دریافت نماد اختصاصی از فرابورس؛
- انتشار فراخوان تامین در سکو که باید حداقل شامل اطلاعات زیر باشد:
- مشخصات متقاضی شامل نام، شناسه ملی، کد اقتصادی، شماره و تاریخ ثبت، شماره تماس، آدرس وکد پستی، مشخصات سهامداران بالای ۱۰ درصد، و مشخصات اعضای حقوقی و حقیقی عضو هیئت مدیره و مدیر عامل
- مقدار مبلغ مورد درخواست
- محدوده زمانی و نحوه زمان‌بندی جمع‌آوری وجوه
- نحوه تسویه در پایان طرح حسب مورد
- مشخصات ناظر فنی/مالی در صورت وجود
- اعلام فراخوان جمع‌آوری وجوه.
ماده 8- انتقال گواهی شراکت به غیر، بر اساس رویه‌ای که ظرف مدت حداکثر ۲ ماه پس از تصویب این دستورالعمل به پیشنهاد فرابورس به تصویب سازمان خواهد رسید، انجام می‌پذیرد.
ماده 9- حداکثر مقدار قابل تامین از طریق تامین مالی جمعی برای هر طرح ۲۰ میلیارد ریال است. این مبلغ به‌طور سالانه توسط کارگروه ارزیابی مورد بازنگری قرار می‌گیرد.
ماده 10- حداکثر مقدار پذیرش مجموع طرح‌های باز نزد عامل در هر زمان، نمی‌تواند بیشتر از ۲۰۰ میلیارد ریال باشد. این مبلغ به‌طور سالانه توسط کارگروه ارزیابی مورد بازنگری قرار می‌گیرد.
ماده 11- متقاضی، ملزم به تامین حداقل ۱۰ درصد وجه مورد نیاز طرح مي‌باشد.
ماده 12- حداکثر مقدار قابل تامین از طریق هر تامین کننده شخص حقیقی، حداکثر به میزان ۵ درصد از کل مبلغ هر طرح است.
ماده 13- تامین مالی جمعی برای یک طرح مشخص نباید به صورت هم‌زمان توسط چند سکوی مختلف انجام شود. عامل موظف است پیش از انتشار فراخوان، بررسی‌های لازم را در این خصوص انجام دهد.
کارگروه ارزیابی
ماده 14- کارگروه ارزیابی دارای پنج عضو و یک دبیر به شرح زیر است:
- یک نفر به نمایندگی از رئیس سازمان، به‌عنوان رئیس کارگروه؛
- دو نفر به نمایندگی از فرابورس؛
- دو کارشناس در حوزه فعالیت تامین مالی جمعی، با پیشنهاد فرابورس ایران و تأیید رئیس سازمان؛
- یکی از مدیران فرابورس به‌عنوان دبیر کارگروه و بدون حق رأی.
تبصره 5- کارگروه ارزیابی می‌تواند در صورت لزوم، علاوه بر اعضای اصلی، از کارشناسان آشنا به حوزه و همچنین نمایندگان متقاضیان (بدون حق رأی) برای حضور در جلسه دعوت به عمل آورد.
ماده 15- جلسات کارگروه ارزیابی با حضور تمامی اعضا تشکیل شده و تصمیمات آن با رأی موافق حداقل سه عضو که الزاماً یکی از آن‌ها نماینده سازمان است، معتبر است.
رویه صدور مجوز فعالیت
ماده 16- عامل درخواست موافقت اصولی خود را به همراه مستندات زیر به کارگروه ارزیابی ارائه می‌دهد:
- مدارک ثبتی شخصیت حقوقی نزد اداره کل ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجاری؛
- فرم درخواست دریافت موافقت اصولی؛
- ارائه رزومه اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل متقاضی در قالب فرم‌های موردنظر و گواهی عدم سوء پیشینه اشخاص مذکور؛
- ارائه اطلاعات، مدل عملکرد و حوزه فعالیت در قالب مدل کسب‌وکار؛
- قرارداد عاملیت با نهادهای مالی (درصورتی‌که نهاد مالی مستقیماً اقدام به عاملیت نكند)؛
- ارائه اطلاعات حساب بانکی مربوط به فعالیت تامین مالی جمعی؛
- نمونه قراردادها؛
- سایر موارد به تشخیص کارگروه ارزیابی.
ماده 17- کارگروه ارزیابی حداکثر ظرف مدت یک ماه از زمان تکمیل مستندات موضوع ماده قبل، نتیجه بررسی خود را در خصوص اعطای موافقت اصولی به عامل و سازمان اعلام می‌کند.
ماده 18- عامل ملزم است حداکثر ظرف شش ماه پس از دریافت موافقت اصولی، سکوی خود را با رعایت الزامات ذیل راهاندازی کرده و مدارک و مستندات مربوطه را جهت دریافت مجوز فعالیت به کارگروه ارزیابی ارائه دهد:
- اعلام نشانی سکوی راهاندازی شده؛
- برآورده‌سازی الزامات فعالیت در فضای مجازی، مطابق قوانین جاری کشور (نظیر دریافت مجوزها و نمادهای مشخص از مراکز تعیین شده توسط مراجع قانونی)؛
- فراهم کردن زیرساخت نرم‌افزاری مربوط به فعالیت عامل و اتصال آن به سامانه فرابورس موضوع ماده ۲۰ این دستورالعمل؛
- سایر موارد اعلامی به تشخیص کارگروه ارزیابی.
ماده 19- در صورت طی کردن فرایندهای ذکر شده در این دستورالعمل، مجوز فعالیت عامل توسط کارگروه ارزیابی صادر می‌شود.
ماده 20- فرابورس موظف است حداکثر ظرف 2 ماه پس از تصویب این دستورالعمل، سامانه جامع تامین مالی جمعی را به‌منظور انجام وظایف محوله این دستورالعمل راهاندازی کند.
شرایط و الزامات ارائه خدمات تامین مالی جمعی
ماده 21- پیش از اجرای هر طرح تامین مالی جمعی لازم است قراردادی رسمی بین عامل و متقاضی منعقد شود. در این قرارداد، تعهدات و حقوق دو طرف مشخص بوده و حداقل موارد زیر را در برمی‌گیرد:
- هزینه‌های ارائه خدمات عامل؛
- تعهدات متقاضی شامل:
- ارائه مستندات، اطلاعات، شرایط و زمان‌بندی اجرای طرح یا برنامه کسب‌وکار آن؛
- مدارک یا مجوزهای موردنیاز برای اجرای پروژه؛
- نوع و نحوه ارائه گزارش‌های دوره‌ای.
- جریمه‌های عدم انجام یا تأخیر در انجام تعهدات با شرایط تعیین شده؛
- مدت قرارداد و شروط احتمالی اتمام پیش از موعد یا تمدید آن؛
- انتخاب ناظر فنی/مالی جهت ارزیابی اولیه و بررسی پیشرفت کار (در صورت لزوم، به تشخیص عامل یا کارگروه ارزیابی) با تعیین وظایف و حق‌الزحمه وی؛
- سایر موارد اعلامی به تشخیص کارگروه ارزیابی.
ماده 22- حداقل الزامات و گزارش‌های دوره‌ای که لازم است توسط متقاضی تهیه و افشا گردد و نحوه آن، ظرف مدت حداکثر ۳ ماه پس از تصویب این دستورالعمل به تصویب کارگروه ارزیابی خواهد رسید.
ماده 23- عامل موظف است قبل از انعقاد قرارداد با متقاضی، حسن سابقه وی در پروژه‌های قبلی تامین مالی جمعی و یا سایر زمینه‌های مرتبط را از طریق اطلاعات موجود در سامانه جامع تامین مالی جمعی یا سایر طرق مقتضی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و نتیجه ارزیابی مذکور را در فراخوان تامین در سکو منتشر کند.
تبصره 6- کارگروه ارزیابی حق اعمال محدودیت و یا ممنوعیت در تعریف طرح خاص و یا متقاضی خاص را دارد.
ماده 24- تامین مالی طرح‌های عامل بجز اشخاص موضوع ماده ۳۵ این دستورالعمل، مجاز است اما عامل موظف است ارتباط خود با طرح را برای تامین‌کنندگان افشا كند.
ماده 25- عامل موظف است حداقل اطلاعات زیر را در در قالب فراخوان تامین، در سکو منتشر کند:
- اطلاعات کامل ثبتی متقاضی؛
- اطلاعات طرح پیشنهادی متقاضی (به انضمام مستندات مربوطه)؛
- اعلام تعهدات متقاضی؛
- میزان منابع مالی موردنیاز برای انجام طرح و مبالغ جمع‌آوری‌شده؛
- زمان‌بندی و مراحل پرداخت وجوه جمع‌آوری‌شده توسط عامل به متقاضی؛
- برنامه کسب‌وکار طرح؛
- نتایج ارزیابی موضوع ماده ۲۳ این دستورالعمل؛
- سایر اطلاعات به تشخیص کارگروه ارزیابی.
ماده 26- تمامی ورود و خروج وجوه باید از طریق درگاه یا شبکه‌های پرداخت معتبر داخلی انجام شود.
ماده 27- پرداخت وجوه جمع‌آوری‌شده به متقاضی، باید منحصراً از طریق پرداخت به‌حساب بانکیِ متقاضی صورت پذیرد.
تبصره 7- عامل باید برای هریک از طرحها حساب تفصیلی اختصاصی داشته باشد.
ماده 28- نحوه جمع‌آوری و تخصیص وجوه به متقاضی و نحوه نظارت بر آن توسط کارگروه ارزیابی تعیین می‌شود.
ماده 29- عامل موظف است ضمن تهیۀ محتوای آموزشی در سکوی خود برای تامین‌کنندگان جهت کمک به آن‌ها در درک ریسک‌هایی مانند امکان زیان یا عدم نقدشوندگی، ترتیبی اتخاذ كند تا هر تامین کننده حداقل یکبار پس از ورود به سکوی عامل، محتوای مزبور را مشاهده نماید.
ماده 30- عامل موظف است ریسک‌های مربوط به طرح را از طریق سکو به اطلاع تامین‌کنندگان برساند و ترتیباتی اتخاذ نماید تا هر تامین‌کننده پیش از اقدام به مشارکت در طرح، آگاهی خود را از ریسک‌های مذکور اعلام نماید.
ماده 31- عامل موظف است گزارش عملكرد و صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده خود را به همراه اظهارنظر حسابرس، حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال مالی به کارگروه ارزیابی ارسال نماید.
ماده 32- عامل تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند مشارکت در یک طرح خاص را به تامین‌کنندگان توصیه کند.
ماده 33- عامل موظف است شرایطی را فراهم کند تا هر تامین‌کننده قبل از سرمایه‌گذاری بر روی هر طرح، به‌منظور اطمینان از ثبت طرح در سکوی دارای مجوز، کد تأییدی را از سامانه فرابورس، موضوع ماده ۲۰ این دستورالعمل، دریافت كند.
ماده 34- عامل موظف است هر نوع اطلاعات مربوط به فعالیت‌های تامین مالی جمعی خود را به اطلاع فرابورس برساند.
ماده 35- دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازار اول و دوم فرابورس و شرکت‌های درج شده در بازار پایه فرابورس مجاز به تامین منابع از طریق سکوهای تامین مالی جمعی نیستند.
ماده 36- شرایط متقاضی به شرح زیر است:
- شخص حقوقی باشد؛
- دعاوی دارای اثر بااهمیت حقوقی یا کیفری علیه شرکت / موسسه و اعضای هیئت‌مدیره یا مدیرعامل/رئیس شرکت/مؤسسه متقاضی وجود نداشته باشد؛
- اعضای حقیقی هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت / موسسه متقاضی باید گواهی عدم سوءپیشینه ارائه دهند، که از زمان صدور آن بیش از یک ماه نگذشته باشد.
- سایر شرایط به تشخیص کارگروه ارزیابی
ماده 37- تامین‌کنندگان باید دارای کد بورسی باشند.
سایر مقررات
ماده 38- تامین مالی جمعی طرح‌هایی که طبق قوانین و مقررات ممنوع شده‌اند، غیرمجاز است و موجب لغو مجوز فعالیت تامین مالی جمعی از طرف کارگروه خواهد شد.
ماده 39- در صورت تخلف عامل از انجام وظایف، کارگروه ارزیابی متناسب با نوع تخلف، یکی از اقدامات انضباطی زیر را اعمال خواهد کرد:
- تذکر کتبی؛
- تعلیق فعالیت برای مدت مشخص؛
- لغو مجوز تامین مالی جمعی.
ماده 40- در صورت تخلف نهاد مالی از انجام وظایف خود یا پایش مستمر وظایف عامل، سازمان مطابق ضوابط و مقررات مربوطه با نهاد مالی برخورد خواهد کرد.
ماده 41- عامل موظف است در صورت دریافت شکایتی از یک طرح باز یا دریافت گزارش از هرگونه انحراف از برنامه کسب‌وکار یا اهداف تعیین‌شده، حسب مورد فوراً جمع‌آوری یا تخصیص وجوه را به حالت تعلیق درآورده و ضمن اطلاع به کارگروه ارزیابی، ظرف مدت 10 روز کاری اقدامات زیر را انجام دهد:
- اعلام به ناظر فنی/مالی (حسب مورد) جهت بررسی دقیق؛
- اعلام به مراجع ذیصلاح در صورت دریافت شکایت.
تبصره 8- در صورت عدم احراز تخلف با اعلام مراجع ذیصلاح یا ناظر فنی/مالی، موضوع به کارگروه ارزیابی اعلام شده و فرآیند جمع‌آوری یا تخصیص وجوه ادامه می‌یابد.
ماده 42- خارج شدن سکوی عامل از فهرست سکوهای مجاز به تامین مالی جمعی با درخواست عامل، منوط به تائید کارگروه ارزیابی و مشروط به نداشتن طرح باز می‌باشد.
ماده 43- در صورت متوقف شدن فعالیت‌های تامین مالی جمعی عامل به هر یک از علت‌های مندرج در دستورالعمل حاضر، شروع مجدد فعالیت نیازمند ارائه درخواست مجدد و انجام کلیه مراحل مذکور در این دستورالعمل است.
ماده 44- به‌منظور نظارت بر حسن اجرای مفاد این دستورالعمل، فرابورس موظف است، از انواع ابزارهای نظارتی با رعایت قوانین و مقررات استفاده کند. در همین راستا، عامل موظف است در اجرای مفاد این بند همکاری لازم را با سازمان، کارگروه ارزیابی، فرابورس و سایر مراجع ذیصلاح به عمل آورد.
ماده 45- انجام اصلاحات بعدی این دستورالعمل به سازمان تفویض شد.
این دستورالعمل در ۴۵ ماده و ۸ تبصره در تاریخ 1397/02/25 به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید و از تاریخ ابلاغ، لازم‌الاجرا است.
