معرفی پرداخت یارها
پرداخت‌یارها یکی از بازیگران اصلی در نظام پرداخت الکترونیک کشور هستند. آن‌ها شرکت‌هایی هستند که با دریافت مجوز رسمی از بانک مرکزی و اتصال به شبکه شاپرک، خدمات پرداخت اینترنتی را به کسب‌وکارها و پذیرندگان ارائه می‌دهند. به زبان ساده، پرداخت‌یارها همان واسطه‌هایی هستند که امکان دریافت پول از مشتریان در وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و فروشگاه‌های آنلاین را فراهم می‌کنند.
خدمات اصلی پرداخت‌یارها شامل ارائه درگاه پرداخت اینترنتی، پشتیبانی پذیرندگان، تسویه وجوه تراکنش‌ها، ارائه ابزارهای پرداخت نوین و همکاری با شبکه بانکی برای انتقال امن وجوه و مبالغ است. به همین دلیل نقش آن‌ها در رشد تجارت الکترونیک، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای دیجیتال حیاتی است.
در این نوشتار سعی داریم بر اساس «پیش نویس دستورالعمل اجرایی، تاسیس، انحلال و نظارت پرداخت یارها» که در شهریورماه سال 1404 منتشر گردیده است. به بررسی قوانین و مقررات حاکم بر پرداخت یارها بپردازیم. اهمیت این دستورالعمل در این است که برای نخستین بار به طور دقیق قوانین مرتبط با تأسیس، فعالیت، نظارت و حتی انحلال شرکت‌های پرداخت‌یار را مشخص می‌کند.
بدون آگاهی از این ضوابط، فعالان این حوزه ممکن است با ریسک‌های جدی مثل رد شدن درخواست مجوز، تعلیق فعالیت یا حتی جریمه‌های قانونی مواجه شوند. بنابراین آگاهی و آشنایی با این مقررات برای همه از مدیران استارتاپ‌های فین‌تک تا سرمایه‌گذاران و مشاوران حقوقی یک امری ضروری تلقی میشود.
به طور خلاصه، این دستورالعمل تکلیف چهار محور اصلی را در هفت فصل خود مشخص کرده است:
تأسیس و اخذ مجوز: شرایط شرکت، حداقل سرمایه، مدارک و مراحل دریافت مجوز از بانک مرکزی و شاپرک.
فعالیت‌ها و الزامات: نوع خدمات مجاز، تعهدات عملیاتی، الزامات امنیتی و گزارش‌دهی.
نظارت و کنترل: نحوه بازرسی، حسابرسی، و چارچوب‌های مبارزه با پولشویی و رعایت استانداردهای فنی.
انحلال و تغییرات: موارد لغو مجوز، فرآیند انحلال، و نحوه تغییر سهامداران یا مدیران.
این ضوابط در حقیقت نقشه‌راه فعالیت پرداخت‌یارهاست؛ چه برای شروع کار و گرفتن مجوز، چه برای ادامه فعالیت و توسعه خدمات، و چه برای شرایطی که شرکت بخواهند ساختار یا نوع فعالیتشان را تغییر دهند. در ادامه به بررسی و بیان مطالب هر فصل از این دستورالعمل می پردازیم.
فصل اول- تعاریف
در فصل اول، دستورالعمل تعاریفی را از اصطلاحات به کار رفته در سایر فصل های دستورالعمل ارائه داده که توجه به برخی از این تعاریف حائز اهمیت است. در این بخش مفاهیمی چون عملیات پرداخت یاری، پرداخت یار، شرکت های ارائه دهندگان خدمات پرداخت، کسب و کارهای ويژه و حساب ویژه پرداخت یاری تعریف و تشریح گردیده اند. که در ادامه هرکدام را مطابق با دستورالعمل تعریف میکنیم:
1. عملیات پرداخت‌یاری:
منظور عملیات پرداخت‌یاری به کلیه خدماتی گفته میشود که برای ایجاد و پشتیبانی درگاه‌های پرداخت اینترنتی و انتقال جوه میان مشتری و پذیرنده انجام میشود. این عملیات شامل اتصال به سامانه‌های شاپرک و بانک مرکزی، پردازش تراکنش‌ها، تسویه مبالغ، و ارائه خدمات فنی و پشتیبانی به پذیرندگان است. به بیان ساده، هر اقدامی که امکان پرداخت آنلاین و تسویه وجه را فراهم کند، بخشی از عملیات پرداخت‌یاری محسوب میشود.
2. پرداخت‌یار:
پرداخت‌یار شرکتی است که با انعقاد قرارداد با شاپرک و تحت نظارت بانک مرکزی، عملیات پرداخت‌یاری را انجام می‌دهد. این شرکت به عنوان واسطه‌ای میان پذیرندگان (کسب‌وکارها) و شبکه بانکی فعالیت می‌کند و موظف است خدمات پرداخت اینترنتی، تسویه وجوه و پشتیبانی فنی را طبق استانداردهای شاپرک ارائه دهد.
یک نکته مهم: با توجه به این تعریف، پرداخت‌یار نمی‌تواند مانند بانک عمل کند؛ یعنی حق نگهداری سپرده مشتریان، پرداخت سود یا صدور ابزارهای بانکی (مثل کارت، چک یا ضمانتنامه) را ندارد.
پرداخت یارها طبق تعریف این دستورالعمل به دو نوع تقسیم میشوند:
نوع اول: این نوع پرداخت یار صرفا مجاز به ارائه خدمات درگاه پرداخت اینترنتی به کسب و کارهای عمومی می باشد همچنین تا 4 حساب ویژه میتوانند نزد موسسات اعتباری داشته باشند و با چهار شرکت ارائه دهنده خدمات پرداخت میتوانند قرارداد داشته باشند.
نوع دوم: این نوع پرداخت یار مجاز به ارائه خدمات درگاه پرداخت اینترنتی به کسب و کارهای عمومی و ویژه می باشد، همچنین تا 8 حساب ویژه میتوانند نزد موسسات اعتباری داشته باشند و با هشت شرکت ارائه دهنده خدمات پرداخت میتوانند قرارداد داشته باشند.
3. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت:
این شرکت‌ها که با نام پی‌اس‌پی (PSP) نیز شناخته میشوند، بازیگران اصلی شبکه پرداخت کشور هستند. و با مجوز بانک مرکزی، خدمات پرداخت کارتی (مثل کارت‌خوان فروشگاهی و درگاه‌های مستقیم بانکی) را ارائه می‌کنند. پرداخت‌یارها برای فعالیت خود باید با یک شرکت PSP قرارداد همکاری داشته باشند تا تراکنش‌هایشان از طریق شبکه شاپرک پردازش شود. به عبارت دیگر، PSP زیرساخت فنی و ارتباط با بانک‌ها را فراهم می‌کند و پرداخت‌یار روی این زیرساخت خدمات خود را ارائه می‌دهد.
4. کسب‌وکارهای ویژه:
برخی کسب‌وکارها به دلیل ماهیت پرریسک یا حجم بالای تراکنش، به عنوان کسب‌وکار ویژه شناخته میشوند. مصادیق این گروه توسط بانک مرکزی تعیین میشود؛ مانند صرافی‌های آنلاین، پلتفرم‌های رمزارزی، فروشگاه‌های دارای تراکنش‌های روزانه بسیار بالا یا فعالیت‌های مشمول قوانین خاص (مانند شرط‌بندی و قمار که اصولاً ممنوع هستند). پرداخت‌یارها برای ارائه خدمات به این کسب‌وکارها باید مجوز یا تاییدیه جداگانه از بانک مرکزی دریافت کنند.
5. حساب ویژه پرداخت‌یاری:
حسابی است که توسط پرداخت‌یار و تحت نظارت بانک مرکزی افتتاح میشود تا وجوه تراکنش‌های پذیرندگان به طور موقت در آن نگهداری و سپس طبق ضوابط به حساب پذیرنده واریز شود. با این تعریف میتوان چنین برداشت که این حساب، حساب عملیاتی است و پرداخت‌یار حق برداشت شخصی یا استفاده از موجودی آن برای سرمایه‌گذاری یا تسویه بدهی‌های خود را ندارد. تنها مبالغ مربوط به تراکنش‌های مشتریان از طریق این حساب جابه‌جا میشود.
فصل دوم- ضوابط تاسیس
در این بخش دستورالعمل به مقررات مرتبط با تاسیس پرداخت یار پرداخته است و الزاماتی را برای موسسین و هیئت مدیره آن ذکر کرده است.
همانطور که در دستورالعمل آمده است، نوع شرکت پرداخت‌یار باید به صورت سهامی خاص ثبت شود. در ابتدا نیز فقط پرداخت‌یار نوع اول قابل تأسیس است. پس از فعالیت موفق و دریافت مجوز تبدیل، شرکت می‌تواند از نوع اول به پرداخت‌یار نوع دوم ارتقا یابد. صرفاً پس از تبدیل به نوع دوم و با اجازه بانک مرکزی امکان تغییر قالب به سهامی عام وجود دارد. هرگونه تغییر قالب یا ارتقا بدون تأیید کتبی بانک مرکزی ممنوع است.
شرایط موسسین و سهامداران مؤثر
بانک مرکزی برای اطمینان از سلامت مالی و حرفه‌ای، مجموعه‌ای از الزامات سختگیرانه را برای موسسین و سهامداران تعیین کرده است. همه موسسین و سهامداران مؤثر (افرادی که مالک حداقل ۱۰٪ سهام هستند یا نفوذ مدیریتی دارند) باید همزمان واجد شرایط زیر باشند:
صلاحیت فردی: برخورداری از حسن شهرت، اهلیت قانونی و توانایی اداره شرکت.
نداشتن چک برگشتی رفع سوءاثر نشده در شبکه بانکی.
نداشتن بدهی غیرجاری به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری.
تعیین تکلیف بدهی مالیاتی قطعی و نداشتن پرونده مالیاتی حل‌نشده.
شفافیت ساختار سهامداری و اعلام منبع تأمین سرمایه به بانک مرکزی.
برای اشخاص حقیقی:
حداقل ۱۸ سال سن کامل.
برای اشخاص حقوقی:
عدم زیان انباشته در دو سال منتهی به زمان تقاضا.
ارائه صورت‌های مالی حسابرسی‌شده دو سال گذشته که نشان‌دهنده عملکرد سودآور باشد.
نسبت سرمایه به دارایی‌ها باید حداقل پنج درصد باشد.
عدم اشتغال موازی
موسس یا سهامدار مؤثر نمی‌تواند همزمان در سمت مدیرعامل، عضو هیئت‌مدیره یا سهامدار مؤثر شرکت پرداخت‌یار دیگری یا شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP) یا شرکت مشابه داخلی یا خارجی باشد. هدف از تنظیم این بند جلوگیری از تعارض منافع و تمرکز مالکیت است.
محدودیت مالکیت سهام
هیچ شخص حقیقی یا حقوقی (به جز بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مجاز) نمی‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بیش از ۳۵٪ سهام پرداخت‌یار را تملک کند. تملک سهام بیش از این سقف فقط با مجوز ویژه بانک مرکزی ممکن است.
تبصره: در صورتی که سهامدار مؤثر شخص حقوقی باشد، ارائه تأییدیه عملکرد از مؤسسه اعتباری یا مرجع ذی‌صلاح برای اطمینان از سلامت مالی الزامی است.
شرایط مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره
بانک مرکزی شرایط سختگیرانه‌ای برای مدیران اجرایی و اعضای هیئت‌مدیره تعیین کرده است تا اداره شرکت توسط افراد متخصص و خوش‌سابقه انجام شود:
صلاحیت فردی: برخورداری از حسن شهرت و اهلیت قانونی.
نداشتن چک برگشتی در شبکه بانکی.
نداشتن بدهی غیرجاری به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری.
تعیین تکلیف بدهی مالیاتی قطعی.
حداقل سن ۲۵ سال برای اشخاص حقیقی.
عدم اشتغال همزمان: مدیرعامل یا عضو هیئت‌مدیره نمی‌تواند همزمان در شرکت پرداخت‌یار دیگر، شرکت PSP یا ارائه‌دهنده خدمات پرداخت مشابه (داخلی یا خارجی) به عنوان مدیر، سهامدار مؤثر یا مشاور فعال باشد.
سابقه حرفه‌ای: حداقل دو سال سابقه کار مرتبط در یکی از حوزه‌های بانکداری، فناوری اطلاعات، پرداخت الکترونیک، امنیت شبکه، مالی یا حسابداری.
داشتن تحصیلات دانشگاهی در یکی از رشته‌های مرتبط مانند مهندسی کامپیوتر (نرم‌افزار، شبکه، امنیت)، علوم داده، مهندسی صنایع، مدیریت مالی، اقتصاد یا بانکداری. طبق تبصره این بخش، متقاضیانی که سابقه تحصیلی یا شغلی کافی ندارند، در صورت تشخیص کمیسیون تخصصی بانک مرکزی، میتوانند با ارائه مستندات معادل (مانند سوابق فنی معتبر) مورد بررسی قرار گیرند اما تأیید نهایی الزامی است.مدرک باید حداقل کارشناسی باشد و از دانشگاه معتبر داخلی یا خارجی تأییدشده وزارت علوم اخذ شده باشد.
تأییدیه صلاحیت عمومی و حرفه‌ای: بانک مرکزی پس از بررسی مدارک، مصاحبه تخصصی یا استعلام از مراجع ذی‌ربط، تاییدیه رسمی صلاحیت را صادر می‌کند. بدون این تاییدیه، حتی پس از انتخاب در مجمع عمومی، انتصاب مدیرعامل یا عضویت در هیئت‌مدیره رسمیت نمی‌یابد.
نکته: در صورت فقدان هر یک از شرایط فوق، متقاضی نمی‌تواند حتی به صورت موقت در سمت مورد نظر منصوب شود.
مدارک لازم برای تقاضای تأسیس
موسسین مکلف‌اند هنگام درخواست اجازه تأسیس، کلیه مدارک زیر را از طریق سامانه بانک مرکزی ارائه دهند:
درخواست رسمی تأسیس و مشخصات کامل شرکت.
اطلاعات هویتی موسسین، سهامداران مؤثر، مدیران پیشنهادی و مدارک تحصیلی آن‌ها.
گواهی عدم سوءپیشینه کیفری برای تمامی موسسین و مدیران.
پیش‌نویس اساسنامه مطابق با قالب پیشنهادی بانک مرکزی.
طرح کسب‌وکا شامل برنامه مالی، پیش‌بینی درآمد و هزینه، تحلیل بازار و مدل عملیاتی.
صورت‌های مالی حسابرسی‌شده دو سال گذشته برای اشخاص حقوقی.
گواهی مسدود بودن سرمایه در حساب بانکی معتبر.
مدارک محل دفتر مرکزی (شامل کد پستی و تاییدیه استقرار).
لازم به ذکر است که علاوه بر این مستندات، بانک مرکزی حق دارد در صورت نیاز مدارک تکمیلی مطالبه کند یا از متقاضی بخواهد منابع مالی و منبع سرمایه را شفاف‌سازی کند.
فصل سوم – سرمایه
در فصل سوم ازین دستورالعمل، در خصوص سرمایه لازم برای تاسیس پرداخت یارها مواردی بیان شده که به شرح ذیل است:
1- حداقل سرمایه مورد نیاز
برای ثبت شرکت پرداخت‌یار، تأمین سرمایه اولیه یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌هاست:
- پرداخت‌یار نوع اول: حداقل سرمایه ثبت‌شده باید ۱۰۰ میلیارد ریال باشد.
- پرداخت‌یار نوع دوم: حداقل سرمایه ثبت‌شده باید ۱۰۰۰ میلیارد ریال باشد.
این سرمایه باید به صورت نقدی تأمین و نزد یک بانک معتبر تا پایان مراحل تأسیس مسدود شود تا بانک مرکزی از وجود واقعی سرمایه اطمینان حاصل کند. همچنین اگر بخشی از سرمایه به صورت سهام یا دارایی‌های دیگر (مثلاً اوراق بهادار) آورده شود، این دارایی باید قابل نقدشوندگی بالا داشته باشد و با تأیید بانک مرکزی باشد.
2- تغییر حداقل سرمایه
بانک مرکزی می‌تواند با توجه به شرایط اقتصادی، نرخ تورم یا اقتضائات بازار، حداقل سرمایه مورد نیاز را بازنگری و اعلام کند، یعنی ممکن است در آینده حداقل سرمایه افزایش یا کاهش یابد و شرکت‌ها باید خود را با این تغییرات هماهنگ کنند.
3- الزام به حفظ سرمایه
هیئت‌مدیره شرکت موظف است همواره سرمایه ثبتی را حفظ کند. اگر زیان انباشته شرکت به‌گونه‌ای باشد که بیش از ۵۰٪ سرمایه ثبتی کاهش یابد، هیئت‌مدیره مکلف است یکی از اقدامات زیر را انجام دهد
- افزایش سرمایه تا سطح حداقل تعیین‌شده.
- کاهش سرمایه به میزان سرمایه موجود مشروط بر اینکه از حداقل سرمایه مقرر پایین‌تر نیاید.
در صورت عدم امکان اقدامات فوق، شرکت باید برای انحلال اقدام کند.
۴- روش‌های افزایش سرمایه
پرداخت‌یار می‌تواند سرمایه خود را از راه‌های زیر افزایش دهد:
- پرداخت نقدی سهامداران (سپرده‌گذاری ریالی در حساب بانکی).
- سود انباشته یا اندوخته‌های اختیاری (پس از کسر ذخایر قانونی و با تأیید حسابرس مستقل).
- مطالبات حال‌شده سهامداران در قبال شرکت (مشروط به اخذ تعهدنامه رسمی سهامداران و تأیید بانک مرکزی).
- مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها (پس از اخذ تاییدیه حسابرس مستقل و رعایت مقررات مبارزه با پولشویی).
فصل چهارم- صدور اجازه‌نامه تأسیس
پس از احراز شرایط سرمایه و مدارک موسسین، بانک مرکزی اجازه‌نامه تأسیس صادر می‌کند. این اجازه‌نامه به شرکت اجازه می‌دهد تا اقدامات ثبتی خود را انجام دهد. مراحل صدور این اجازه نامه در ادامه بیان شده است:
- در ابتدا بانک مرکزی مدارک هویتی موسسین، اساسنامه پیشنهادی، گواهی سرمایه و طرح کسب‌وکار را ارزیابی می‌کند.
- سپس سوابق موسسین و سهامداران، استعلام‌های بانکی، مالیاتی و امنیتی بررسی میگردد
- بانک مرکزی اطمینان می‌یابد که مفاد اساسنامه مطابق الزامات قانونی است و اساسنامه و طرح کسب‌وکار را تائید می نماید
- در صورت تأیید، بانک مرکزی اجازه‌نامه‌ای صادر می‌کند که اعتبار آن سه ماه است (این مدت قابل تمدید برای دو ماه دیگر با تشخیص بانک مرکزی می باشد).
2 نکته مهم
1- اگر شرکت در مدت اعتبار اجازه‌نامه، ثبت قانونی خود را انجام ندهد، اجازه‌نامه باطل میشود و برای ادامه کار باید دوباره درخواست ارائه گردد.
2- بانک مرکزی می‌تواند در صورت بروز شرایط خاص (مثل تغییر مقررات یا نقص مدارک) صدور اجازه‌نامه را متوقف یا منوط به اصلاحات جدید کند.
۶- صدور مجوز فعالیت
پس از ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها، گام بعدی دریافت مجوز فعالیت است. بدون این مجوز، شرکت حق شروع عملیات پرداخت‌یاری را ندارد. به طور کلی سه مرحله اصلی برای اخذ مجوز فعالیت وجود دارد:
- تکمیل مدارک نهایی: شامل گواهی ثبت شرکت، افتتاح حساب ویژه پرداخت‌یاری و قرارداد همکاری با شرکت PSP.
- بازرسی فنی: بانک مرکزی و شاپرک زیرساخت‌های فنی، امنیتی و استانداردهای عملیاتی شرکت را بررسی می‌کنند.
- صدور مجوز فعالیت: در صورت تأیید، مجوز فعالیت با اعتبار یک‌ساله صادر میشود.
در خصوص مجوز شروع به فعالیت هم دو نکته حائر اهمیت است:
شرکت باید حداقل دو ماه قبل از پایان اعتبار، درخواست تمدید ارائه کند. در صورت عدم تمدید، مجوز منقضی و نام شرکت از فهرست فعالان شاپرک حذف میشود و دسترسی شرکت به سامانه‌های پرداخت مسدود می شود.
در صورت شروع فعالیت بدون مجوز، بانک مرکزی می‌تواند جریمه‌ای معادل یک میلیارد ریال به ازای هر مورد تخلف تا حداکثر یکصد میلیارد ریال تعیین کند. انتقال غیرمجاز موجب لغو مجوز خواهد شد.
فصل پنجم – فعالیت
در فصل پنجم دستورالعمل، مقررات مربوط به نحوه فعالیت شرکت‌های پرداخت‌یار پس از اخذ مجوز تشریح شده است. بر اساس این مواد، شرکت پرداخت‌یار پس از دریافت مجوز فعالیت از بانک مرکزی و اتصال به شبکه شاپرک موظف است در چهارچوب تعیین شده به ارائه خدمات بپردازد و از هرگونه فعالیت بانکی یا مالی خارج از محدوده مصرح اجتناب کند.
مجاز به انجام عملیات های پرداخت یاری نه بانکی
نخستین الزام این است که پرداخت‌یار تنها می‌تواند عملیات پرداخت‌یاری شامل ارائه درگاه پرداخت اینترنتی، پشتیبانی پذیرندگان، تسویه وجوه تراکنش‌های پذیرندگان و سایر خدمات تعریف شده در قرارداد با شاپرک را انجام دهد و حق ورود به فعالیت‌هایی که در قوانین بانکی به عنوان خدمات بانکی شناخته میشوند ندارد. به عنوان نمونه صدور کارت بانکی، افتتاح حساب سپرده، ارائه تسهیلات اعتباری، صدور چک یا ضمانتنامه، جمع‌آوری وجوه از مردم، خرید و فروش اوراق بهادار یا ارز، فعالیت‌های بیمه‌ای و هرگونه سرمایه‌گذاری با وجوه مشتریان به طور مطلق ممنوع است. همچنین پرداخت‌یار مجاز به استفاده از نام، نشان یا هرگونه عنوانی که تداعی‌کننده وابستگی مستقیم به بانک مرکزی یا بانک‌های تجاری باشد نیست.
تجهیز و راه‌اندازی سامانه‌های فنی و امنیتی مورد تأیید شاپرک
پرداخت‌یار پس از اخذ مجوز مکلف است بلافاصله نسبت به تجهیز و راه‌اندازی سامانه‌های فنی و امنیتی مورد تأیید شاپرک اقدام کند و هرگونه تغییر در زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری باید مطابق با استانداردهای اعلامی بانک مرکزی و شاپرک باشد. انعقاد قرارداد همکاری با شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (PSP) نیز الزامی است و شروع فعالیت عملیاتی منوط به تأیید اتصال فنی و امنیتی از سوی شاپرک است.
پرداخت‌یار باید اطلاعات کامل پذیرندگان خود را در سامانه جامع پذیرندگان شاپرک ثبت و به صورت مستمر به‌روزرسانی کند و مسئول صحت اطلاعات ثبت شده است. این اطلاعات شامل مشخصات هویتی پذیرندگان، نوع کسب‌وکار، آدرس محل فعالیت، کد اقتصادی و شماره حساب تسویه است. هرگونه ارائه خدمات به پذیرنده‌ای که اطلاعات آن در سامانه ثبت نشده یا ناقص باشد تخلف محسوب میشود.
انعقاد قرارداد با پذیرندگان
در ادامه دستورالعمل تأکید شده که پرداخت‌یار مکلف است در قراردادهای خود با پذیرندگان صراحتاً شرایط و تعهدات طرفین از جمله زمان‌بندی تسویه وجوه، کارمزدها، نحوه قطع خدمات در صورت تخلف پذیرنده و الزامات مربوط به مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را درج کند. تمامی مبالغ تراکنش‌ها باید فقط از طریق حساب‌های بانکی معرفی‌شده پذیرندگان و با رعایت مقررات مبارزه با پولشویی تسویه شود و پرداخت‌یار موظف است در صورت مشاهده تراکنش‌های مشکوک مراتب را مطابق شیوه‌نامه‌های بانک مرکزی گزارش دهد. نگهداری سوابق تراکنش‌ها، اطلاعات پذیرندگان و گزارش‌های مالی به مدت تعیین‌شده توسط بانک مرکزی الزامی است و این سوابق باید به نحوی باشد که در هر زمان قابل ارائه به نهادهای نظارتی باشد.
وجوه واریزی به حساب ویژه پرداخت یاری
پرداخت یارحق ندارد از وجوه موجود در حساب‌های ویژه پرداخت‌یاری به نفع خود یا اشخاص ثالث برداشت کند. تمامی مبالغی که از طریق درگاه‌های پرداخت‌یاری جمع‌آوری میشود باید صرفاً به حساب پذیرندگان پشتیبانی‌شده واریز گردد و هیچ‌گونه حق برداشت، انتقال یا مسدودسازی بدون مجوز بانک مرکزی وجود ندارد. همچنین پرداخت‌یار حق ندارد وجوه مشتریان را در حساب‌های شخصی مدیران یا سهامداران نگهداری کند، حق سرمایه‌گذاری یا استفاده موقت از مبالغ پذیرندگان را ندارد و نمی‌تواند این وجوه را به عنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات یا تعهدات خود استفاده نماید.
کسب مجوز برای ایجاد تغییرات سهامداران
همچنین واگذاری یا انتقال مجوز فعالیت، تغییر در ترکیب سهامداران مؤثر، تغییر مدیرعامل یا اعضای هیأت‌مدیره بدون اخذ موافقت کتبی بانک مرکزی ممنوع است و هرگونه تغییر باید ظرف مهلت مقرر به بانک مرکزی اعلام شود.
همکاری در بازرسی بانک مرکزی
بانک مرکزی اختیار دارد هر زمان که لازم بداند نسبت به بازرسی حضوری یا غیرحضوری از دفاتر، سامانه‌های عملیاتی و حساب‌های بانکی پرداخت‌یار اقدام کند و شرکت موظف است دسترسی کامل به اطلاعات، اسناد مالی و فنی را در اختیار بازرسان قرار دهد. عدم همکاری با بازرسان یا ارائه اطلاعات ناقص می‌تواند منجر به اخطار کتبی، تعلیق موقت فعالیت یا لغو مجوز شود. همچنین پرداخت‌یار باید گزارش‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده خود را حداکثر شش ماه پس از پایان سال مالی به بانک مرکزی و شاپرک ارائه دهد و در صورت وجود زیان انباشته یا کاهش سرمایه موظف به ارائه برنامه جبران است.
ارتقا سطح فعالیت
در خصوص ارتقای سطح فعالیت، دستورالعمل پیش‌بینی کرده است که پرداخت‌یار نوع اول پس از احراز شرایط سرمایه‌ای، عملکرد مطلوب، رعایت ضوابط نظارتی و کسب امتیازات لازم در ارزیابی‌های بانک مرکزی می‌تواند تقاضای ارتقا به نوع دوم را ارائه کند. این ارتقا منوط به افزایش سرمایه، عملکرد مثبت در ارزیابی‌های فنی و مالی، نداشتن تخلفات مؤثر و تایید بانک مرکزی است. هرگونه تغییر در نوع مجوز، از جمله ارتقا به نوع دوم یا تغییر قالب شرکت به سهامی عام، مستلزم اخذ موافقت کتبی بانک مرکزی و تطبیق اساسنامه و ساختار سرمایه با الزامات جدید است. شرکت موظف است حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ موافقت بانک مرکزی تغییرات لازم را انجام دهد و در غیر این صورت موافقت‌نامه باطل خواهد شد.
فصل ششم – نظارت، بازرسی و الزامات گزارش‌دهی
فصل ششم دستورالعمل به طور کامل به اختیارات نظارتی بانک مرکزی و شاپرک و تکالیف شرکت‌های پرداخت‌یار در قبال این نهادها می‌پردازد. این فصل در واقع ستون اصلی نظام پایش و کنترل فعالیت پرداخت‌یارهاست.
بانک مرکزی و شاپرک اختیار دارند در هر زمان که لازم بدانند نسبت به بازرسی حضوری یا غیرحضوری از تمامی دفاتر، حساب‌ها، سامانه‌های عملیاتی، تجهیزات فنی و قراردادهای شرکت اقدام کنند. پرداخت‌یار مکلف است دسترسی کامل و بدون قید و شرط به اسناد مالی، سوابق تراکنش‌ها، گزارش‌های داخلی و اطلاعات فنی را برای بازرسان فراهم کند. عدم همکاری با بازرسان، ارائه اطلاعات ناقص یا مخدوش و تأخیر در تحویل مدارک می‌تواند منجر به اخطار کتبی، جریمه مالی، تعلیق موقت فعالیت یا لغو مجوز شود.
پرداخت‌یار موظف است گزارش‌های دوره‌ای متعددی به بانک مرکزی و شاپرک ارائه دهد. این گزارش‌ها شامل آمار تراکنش‌ها، حجم و ارزش وجوه تسویه‌شده، فهرست پذیرندگان فعال، وضعیت حساب ویژه پرداخت‌یاری، گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای، وضعیت سرمایه، و همچنین گزارش‌های امنیتی مربوط به رخدادهای فنی و حملات احتمالی است. دوره ارسال این گزارش‌ها در دستورالعمل به صورت ماهانه، فصلی و سالانه پیش‌بینی شده است و بانک مرکزی می‌تواند در شرایط خاص گزارش‌های تکمیلی مطالبه کند.
پرداخت‌یار همچنین باید صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده خود را حداکثر شش ماه پس از پایان سال مالی به بانک مرکزی ارائه کند و در صورت وجود زیان انباشته یا کاهش سرمایه زیر حداقل مقرر، برنامه جبران و اقدامات اصلاحی را به تأیید هیأت‌مدیره و حسابرس برساند. علاوه بر گزارش‌های مالی، شرکت مکلف است رخدادهای مهم مانند تغییر در ترکیب سهامداران مؤثر، تغییر مدیرعامل یا اعضای هیأت‌مدیره، ایجاد شعبه یا مرکز داده جدید، بروز حوادث امنیتی و هرگونه قطع یا اختلال گسترده در سرویس را بلافاصله به بانک مرکزی اعلام نماید.
دستور اصلاح فوری توسط بانک مرکزی
بانک مرکزی اختیار دارد در صورت مشاهده تخلف یا ضعف جدی در عملکرد، دستور اصلاح فوری صادر کند. در صورت عدم اصلاح در مهلت مقرر، این نهاد می‌تواند اقداماتی نظیر محدود کردن خدمات، تعلیق بخشی از فعالیت‌ها، مسدود کردن حساب‌های ویژه، جلوگیری از پذیرش پذیرندگان جدید، یا حتی لغو کامل مجوز فعالیت را اعمال نماید. دستورالعمل تأکید کرده است که تصمیمات بانک مرکزی در این خصوص لازم‌الاجراست و شرکت‌ها حق استنکاف ندارند.
همچنین، پرداخت‌یار موظف است یک مسئول رسمی برای ارتباط با بانک مرکزی و شاپرک معرفی کند تا در هر زمان پاسخگوی استعلام‌ها، دریافت دستورات و ارسال گزارش‌های فوری باشد. عدم معرفی این مسئول یا غیبت طولانی وی می‌تواند تخلف محسوب شود. تمامی این الزامات نظارتی با هدف حفظ سلامت شبکه پرداخت کشور، جلوگیری از پولشویی، تضمین امنیت اطلاعات و حمایت از حقوق پذیرندگان و مشتریان وضع شده است.
فصل هفتم – انحلال، تعلیق و لغو مجوز
فصل هفتم به مواردی می‌پردازد که در آن‌ها شرکت پرداخت‌یار ممکن است به نحو اختیاری یا به طور اجباری به حکم بانک مرکزی منحل یا فعالیتش متوقف شود. این مقررات دقیقاً فرآیند و وضعیت پایان کار یا محدودیت فعالیت را مشخص می‌کند تا حقوق سهامداران، پذیرندگان و کاربران حفظ شود.
انحلال داوطلبانه پرداخت یار
بر اساس مواد ابتدایی این فصل، انحلال داوطلبانه زمانی ممکن است که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت تصمیم به خاتمه فعالیت بگیرد. در این حالت، شرکت موظف است حداقل سه ماه قبل از برگزاری مجمع، مراتب را به بانک مرکزی اطلاع دهد و برنامه تسویه حساب با پذیرندگان و شرکت PSP طرف قرارداد را ارائه نماید. شروع فرآیند انحلال منوط به تسویه کامل وجوه پذیرندگان و تأیید بانک مرکزی است و شرکت باید اسناد تسویه را ارائه دهد.
انحلال اجباری پرداخت یار
در مقابل، انحلال اجباری یا لغو مجوز زمانی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی به دلیل تخلف‌های جدی یا از بین رفتن شرایط فعالیت، ادامه کار شرکت را مضر تشخیص دهد. مواردی که می‌تواند به لغو مجوز منجر شود به طور کامل احصاء شده است و شامل:
از دست رفتن حداقل سرمایه مقرر یا عدم جبران کاهش سرمایه در مهلت تعیین‌شده،
تکرار تخلفات مهم مانند ارائه اطلاعات نادرست، عدم ارائه گزارش‌های مالی، یا نقض مقررات مبارزه با پولشویی،
انجام فعالیت‌های بانکی ممنوعه نظیر جذب سپرده یا اعطای تسهیلات،
عدم همکاری با بازرسان بانک مرکزی یا جلوگیری از دسترسی به سامانه‌ها،
تغییر در ترکیب سهامداران مؤثر یا انتقال سهام بدون مجوز،
بروز بحران‌های امنیتی ناشی از قصور شرکت که منجر به اختلال گسترده در شبکه پرداخت شود.
در صورت بروز هر یک از موارد فوق، بانک مرکزی ابتدا اخطار کتبی و مهلت اصلاح صادر می‌کند. اگر شرکت در مهلت مقرر تخلف را برطرف نکند، بانک مرکزی می‌تواند دستور تعلیق موقت فعالیت را صادر کند. تعلیق می‌تواند شامل ممنوعیت جذب پذیرنده جدید، توقف ارائه خدمات به پذیرندگان فعلی، یا محدود کردن سقف تراکنش‌ها باشد. در صورت ادامه تخلف یا خطر فوری برای شبکه پرداخت، بانک مرکزی مجاز است بدون صدور اخطار جدید، لغو کامل مجوز فعالیت را اعلام نماید.
اقدامات پس از انحلال پرداخت یار
پس از صدور حکم لغو مجوز، شرکت موظف است بلافاصله عملیات تسویه با پذیرندگان را آغاز کند. بانک مرکزی اختیار دارد حساب ویژه پرداخت‌یاری را مسدود و یک مدیر تصفیه منصوب نماید تا وجوه باقی‌مانده در حساب‌ها مطابق مقررات بین پذیرندگان و ذینفعان توزیع شود. شرکت حق هیچ‌گونه برداشت یا انتقال از حساب‌ها را ندارد و باید تمامی اسناد مالی و سوابق تراکنش‌ها را برای بازرسی نهایی در اختیار بانک مرکزی قرار دهد.
در صورت انحلال یا لغو مجوز، هرگونه استفاده از نام تجاری، تبلیغ خدمات پرداخت یا ارائه درگاه‌های فعال ممنوع است و متخلفین علاوه بر پیگرد قانونی، مشمول جریمه‌های مالی و محرومیت از تأسیس یا مدیریت شرکت‌های پرداختی در آینده خواهند شد.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
