برسی مناطق ویژه ی اقتصادی ایران
یکی از واژه هایی که به کرّات در کنار واژه ی مناطق آزاد میشنوید ، واژه ی مناطق ویژه ی اقتصادی است. اما این منطقه ی ویژه ی اقتصادی به چه معناست؟ و چه تفاوت هایی با منطقه ی آزاد دارد؟
ابتدا به تعریف این مناطق می پردازیم :
منطقه ی ویژه ی اقتصادی نیز مانند مناطق آزاد تعریف مشخص و دقیقی در قانون های مربوطه ندارد.
قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به مانند قانون چگونگی اداره ی مناطق آزاد ، با بیان اهداف به تعریف این منطقه پرداخته است .
در ماده ی 1 این قانون بیان میدارد، که به منظور پشتیبانی از فعالیت های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین المللی و تحرک در اقتصاد منطقه ای و تولید و پردازش کالا ، انتقال فناوری ، صادرات غیر نفتی ، ایجاد اشتغال مولد و جلب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی( ترانزیت) وانتقال کالا ( ترانشیپ ) به دولت اجازه داده میشود در شهرستان هایی که استعداد و توان لازم برای تحقق اهداف مذکور را دارند مناطقی را با عنوان منطقه ی ویژه ی اقتصادی ایجاد نماید.
هم چنین در تبصره ی این ماده بیان شده که باید محدوده ی جغرافیایی و طرح جامع ، نوع و حدود فعالیت هر منطقه تصویب شود.
در کنار این تعریف و بیان اهداف، این قانون موارد دیگری را نیز برشمرده است.
برای مثال در ماده ی 20 قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی بیان داشته است که این مناطق جزو قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران نمی باشد و گمرک مکلف است با رعایت مفاد ماده ی 8 این قانون در مبادی ورودی و خروجی این مناطق به منظور اعمال مقررات مربوط به صادرات و واردات استقرار یابد.
پس از بررسی این موارد از قانون های مربوطه برای تعریفی جامع در این حوزه به تعریف دبیرخانه ی شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه ی اقتصادی که به نوعی جمع آوری این ویژگی ها و اهداف در قالب یک تعریف است می پردازیم ;
که بیان داشته :
مناطق ویژه ی اقتصادی محدوده ی جغرافیایی مشخصی در مبادی ورودی و خروجی کشور است که به منظور جذب سرمایه های داخلی و خارجی و همچنین ایجاد بستر مناسب برای فعالیت های صنعتی ، تولیدی و تجاری با هدف افزایش صادرات کالا و ارائه ی بهینه ی خدمات جهت حضور فعال در بازار های منطقه ای و بین المللی ایجاد میشوند.
تمرکز اصلی در این مناطق بر ساده سازی فرآیند های تجاری است. به همین دلیل در این مناطق قوانین مبادلاتی آزادانه تر ، معافیت های گوناگون در تعرفه ها و عوارض گمرکی و تشریفات ارزی ساده تری نسبت به سرزمین اصلی حاکم برقرار است .
مناطق آزاد مهم اقتصادی ایران
در حال حاضر بنا به گزارش دبیرخانه ی شورای عالی مناطق آزاد تجاری ، صنعتی و ویژه ی اقتصادی ، 34 منطقه ی ویژه ی اقتصادی فعال در مناطق مختلف ایران وجود دارد که فعال هستند.
اما در سایت اطلاع رسانی این شورا فقط نام 30 منطقه آورده شده است!
تعداد کل مناطق آزاد مصوب نیز بیش از 65 منطقه است . حتی در مجلس دهم تلاش هایی برای ایجاد بیش از 100 منطقه ی اقتصادی ویژه انجام شد که با مخالفت های جدی در این حوزه مواجه گردید.
مناطق فعال حال حاضر بر اساس سایت شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه ی اقتصادی به صورت اجمالی عبارتند از :
1-بندر نوشهر
2-منطقه ی ویژه ی اقتصادی صنایع خلیج فارس
3- شهر فرودگاهی امام خمینی
4- بجنورد
5-نمین
6-منطقه ی ویژه ی اقتصادی کاوه
7- منطقه ی ویژه ی اقتصادی شیراز
8- منطقه ی ویژه ی اقتصادی لاوان
9- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سیرجان
10- منطقه ی ویژه ی اقتصادی لرستان
11- بندرشهید رجایی
12- منطقه ی ویژه ی اقتصادی خلیج فارس
13- بندر امیر آباد
14- منطقه ی ویژه ی اقتصادی یزد
15- منطقه ی ویژه ی اقتصادی ری
16- منطقه ی ویژه ی اقتصادی زرندیه
17-منطقه ی ویژه ی اقتصادی کشتی سازی خلیج فارس
18- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سهلان
19- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سرخس
20- منطقه ی ویژه ی اقتصادی بیرجند
21- منطقه ی ویژه ی اقتصادی دوغارون
22- منطقه ی ویژه ی پتروشیمی
23- منطقه ی ویژه ی اقتصادی سلفچگان
24- منطقه ی ویژه ی اقتصادی بوشهر
25- منطقه ی ویژه ی اقتصادی پیام
26- منطقه ی ویژه ی اقتصادی اترک
27- منطقه ی ویژه ی اقتصادی اسلام آباد غرب
28-منطقه ی ویژه ی اتقصادی ارگ جدید
29- منطقه ی ویژه ی اقتصادی گرمسار
30-منطقه ی ویژه ی اقتصادی لامرد
این مناطق از سال 76 و تحت عنوان مناطق حفاظت شده ی گمرکی فعالیت میکردند. اما از سال 84با تصویب قانون تشکیل و اداره ی مناطق ویژه ی اقتصادی این مناطق شکل جدید و یکپارچه به خود گرفتند. بسیاری از این مناطق نیز سال 89 به تصویب رسیدند که تعدادی از آن ها جزو فعالین هستند و تعدادی نیز هنوز غیر فعال محسوب میشوند.
از جمله نظام مالیات های مستقیم بر مناطق ویژه اقتصادی میتوان موارد زیر را نام برد :
الف )مالیات بر درآمد :
از توضیحات ماده یک قانون مالیات های مستقیم چنین نتیجه گیری میشود که تمامی درآمد های تحصیل شده در ایران یا خارج از ایران توسط اشخاص حقیقی مقیم ایران یا حقوقی ایرانی در منطقه مشمول این مالیات میشوند.
همچنین ، اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران و اشخاص حقیقی و حقوقی غیر ایرانی در قبال تمامی درآمدهایی که در منطقه تحصیل میکنند مشمول این مالیات هستند .
انواع مالیات بر درآمد در مناطق مورد بحث شامل مناطق زیر است :
1.مالیات بر درآمداشخاص حقوقی
2.مالیات بر درآمد حقوق
3.مایلات بر درآمد مشاغل
4.مایلات بر درآمد املاک
5.مالیات بر درآمد اتفاقی
ب)مالیات بر دارایی :
مالیاتی که به مایملک اشخاص تعلق میگیرد.
کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود در مناطق ویژه اقتصادی ایران ،مشمول مالیات بر دارایی میباشند.
بطور کلی سه نوع مالیات بر دارایی در قانون مشخص شده است :
1.مالیات بر ارث
2.مالیات حق تمبر
3.مالیات بر اراضی بایر با کاربری مسکونی
از جمله نظلم مالیات های غیر مستقیم حاکم بر مناطق اقتصادی موارد زیر است :
الف) مالیات بر واردات و صادرات (حقوق ورودی )
مالیات بر واردات و صادرات را حقوق و عوارض گمرکی تشکیل میدهد که به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوبات جدید و قانون امور گمرکی تعریف شده اند.
ب) مایلات بر معاملات ( مالیات بر ارزش افزوده )
مالیات بر فروش و مصرف کلیه کالاهایی که در جریان توزیع قراردارند، مالیات بر معاملات تعریف میشود . مالیات بر ارزش افزوده ، مهمرتین و پیشرفته ترین مالیات بر معاملات است .
مناطق ویژه اقتصادی تحت احکام قانون مالیات بر ارزش افزوده قرار نمیگیرند.
البته باید توجه کرد، قانوگذار معافیت مالیاتی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی که در منطقه به کار تولید و ارائه خدمات فعالیت دارند،برای فعالیت در محدوده منطقه، مجاز دانسته است .
در واقع فعالیت آنان با اشخاص قلمرو گمرکی مشمول این معافیت ها نیست .
