در دنیای پیچیده و پرنوسان بازارهای مالی امروز، صندوق‌های پوشش ریسک یا هج فاندها (Hedge Funds) به عنوان ابزاری کارآمد جهت مدیریت ریسک و افزایش بازدهی سرمایه مورد توجه سرمایه‌گذاران در سرتاسر دنیا قرار گرفته است. این صندوق‌ها با به‌کارگیری استراتژی‌های پیشرفته و انعطاف‌پذیر، تلاش میکنند تا در شرایط مختلف اقتصادی سودآوری داشته باشند و در عین حال ریسک‌های بازار را کاهش دهند. اما به این سوال بپردازیم که هج فاند دقیقاً چیست و چرا وجود آن در نظام مالی امروز اهمیت دارد؟
صندوق پوشش ریسک چیست؟
به طور خلاصه باید گفت hedge fund یا صندوق پوشش ریسک نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که از مجموعه‌ای از دارایی‌ها (سهام، اوراق قرضه، مشتقات مالی، ارزهای دیجیتال و حتی دارایی‌های فیزیکی) تشکیل شده و با استفاده از ابزارهایی مانند اهرم مالی (Leverage)، فروش استقراضی (Short Selling) و استراتژی‌های آربیتراژی، به دنبال کاهش ریسک (Hedging) و کسب بازدهی بیشتر نسبت به بازارهای سنتی است. در ادامه به تفصیل صندوق های پوشش ریسک و مفاهیم مذکور را بررسی خواهیم کرد.
در واقع باید گفت هج کردن یا Hedging یک استراتژی مالی است که هدف اصلی آن کاهش یا محدود کردن ریسک‌های ناخواسته ناشی از نوسانات قیمت در بازارهای مختلف است. به عبارتی هج کردن مانند یک بیمه عمل می‌کند؛ همانطور که شما برای محافظت از دارایی‌های خود (مثل خانه یا ماشین) بیمه خریداری می‌کنید، در بازارهای مالی نیز از هجینگ برای پوشش ریسک‌های احتمالی استفاده می‌شود.
نمونه یک پوشش ریسک
برای درک بهتر این مفهوم، فرض کنید یک شرکت نفتی نگران کاهش قیمت نفت در ماه‌های آینده است. برای جلوگیری از ضرر، این شرکت می‌تواند از قراردادهای آتی و پیش فروش استفاده نماید و نفت خود را با قیمت ثابت برای آینده پیش‌فروش نماید. حتی اگر قیمت نفت در بازار سقوط کند، این شرکت همچنان نفت خود را با قیمت توافق‌شده می‌فروشد و از ضرر بیشتر جلوگیری می‌کند
امروزه با افزایش نوسانات اقتصادی، تورم و بحران‌های مالی در نقاط مختلف دنیا، نقش هج فاندها در تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک‌های سیستماتیک پررنگ‌تر شده است. همانطور که توضیح داده شد، این صندوق‌ها نه‌تنها به سرمایه‌گذاران کمک میکنند تا از افت بازارها در امان بمانند، بلکه با استفاده از فرصت‌های آربیتراژی و تحلیل‌های پیچیده، بازدهی بیشتری حتی در رکودهای اقتصادی ایجاد میکنند. همچنین، هج فاندها با تأثیرگذاری بر بازارهای مختلف (از سهام و کالا تا ارزهای دیجیتال)، به افزایش نقدشوندگی و کارایی بازار کمک میکنند.
با این حال، فعالیت این صندوق‌ها همواره با چالش‌های مالی و نظارتی همراه بوده است، چرا که برخی از استراتژی‌های آنها ممکن است موجب بی‌ثباتی در بازار شود. بنابراین، شناخت دقیق ماهیت، مزایا و ریسک‌های هج فاندها برای سرمایه‌گذاران امری ضروری است.
تفاوت صندوق های پوشش ریسک با صندوق های سرمایه گذاری متعارف و کلاسیک
برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعارف (مانند صندوق‌های مشترک) که معمولاً به دنبال بازدهی نسبی نسبت به شاخص‌های بازار هستند، هج فاندها با بهره‌گیری از طیف وسیعی از ابزارهای مالی و تکنیک‌های پیشرفته، هدفشان سودآوری در هر شرایطی است.
تفاوت اول: انعطاف‌پذیری استراتژیک
صندوق‌های معمولی اغلب به خرید و نگهداری سهام (Buy & Hold) محدود میشوند. هج فاندها می‌توانند از فروش استقراضی، اهرم بالا، مشتقات پیچیده و آربیتراژ بین بازارها استفاده کنند.
تفاوت دوم: در مدل درآمدی
صندوق‌های سنتی فقط کارمزد مدیریت (۱-۲٪) دریافت میکنند. هج فاندها علاوه بر کارمزد مدیریت (۱-۲٪)، درصدی از سود (معمولاً ۲۰٪) را نیز دریافت میکنند.
تفاوت سوم: نظارت بر صندوق ها
اصولا صندوق های پوشش ریسک سخت گیری های نظارتی کمتری نسبت به صندوق های کلاسیک دارند که علت آن نیز نو و تازه بودن این مدل صندوق های سرمایه گذاری و به تبع آن کمبود یا حتی فقدان الزامات قانونی و نظارتی بر آنهاست.
به عنوان مثال یک صندوق مشترک مانند Vanguard 500 Index Fund باید روزانه ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) را منتشر کند، ترکیب کامل پرتفوی خود را هر ماه افشا کند، از استراتژی‌های پیچیده استفاده نکند. درحالی که هج فاند مانند Renaissance Technologies’ Medallion Fund فقط به سرمایه‌گذاران منتخب گزارش‌های محدود میدهد. می‌تواند از الگوریتم‌های اختصاصی و اهرم ۱۰ برابری استفاده کند. حتی ملزم به افشای استراتژی‌های معاملاتی نیست.
تاریخچه هج فاندها
هج فاندها در سال ۱۹۴۹ توسط آلفرد وینسلو جونز با ترکیب خرید سهام و فروش استقراضی برای اولین بار متولد شدند. او با ترکیب خرید سهام و فروش استقراضی، توانست در هر دو شرایط صعودی و نزولی بازار، سودآوری کند. در دهه ۱۹۸۰ با آزادسازی مالی رشد کردند و چهره‌هایی مانند جورج سوروس (سود ۱ میلیارد دلاری از فروش پوند در ۱۹۹۲) و جولیان رابرتسون ظهور کردند. دهه ۱۹۹۰ شاهد گسترش سریع این صنعت بود، اما ورشکستگی صندوق LTCM در ۱۹۹۸ (با ۴.۶ میلیارد دلار ضرر) ضربه بزرگی به آن وارد کرد.
پس از بحران مالی ۲۰۰۸ که برخی هج فاندها مانند Bridgewater سودآور بودند، مقررات جدیدی مانند قانون دود-فرانک (۲۰۱۰) وضع شد. امروزه صنعت هج فاند با دارایی ۴.۵ تریلیون دلاری و بیش از ۱۵٬۰۰۰ صندوق، از فناوری‌های پیشرفته مانند معاملات الگوریتمی و هوش مصنوعی استفاده می‌کند. غول‌های فعلی این صنعت شامل Citadel ( با ۵۶ میلیارد دلار دارایی) و Millennium هستند.
انواع صندوق پوشش ریسک
به طور کلی میتوان صندوق های پوشش ریسک را بر اساس اینکه چه هدفی را دنبال میکنند و به چه نحوی سود سرمایه گذاران را تضمین میکنند. به 5 دسته تقسیم کرد. هر کدام از این مدل‌ها می‌توانند در شرایط مختلف بازار جذاب باشند. انتخاب استراتژی مناسب به تحمل ریسک، افق زمانی و تخصص تحلیلگر بستگی دارد.
هج فاند ماکرو جهانی
هج فاندهای ماکرو جهانی با هدف کسب سود از تحولات اقتصاد کلان مانند نوسانات نرخ بهره، تورم و رشد اقتصادی کشورها فعالیت میکنند. این صندوق‌ها با تحلیل عمیق شرایط سیاسی و اقتصادی کشورها، به معامله ارزهای خارجی، اوراق قرضه دولتی و کالاهای اساسی می‌پردازند. مدیران این صندوق‌ها از ابزارهای پیچیده مالی مانند مشتقات و اهرم‌های بالا برای افزایش بازدهی استفاده میکنند. ویژگی اصلی این صندوق‌ها نوسانات شدید و ریسک بالا است که آنها را مناسب سرمایه‌گذاران حرفه‌ای با تحمل ریسک زیاد می‌کند. نمونه موفق این استراتژی را میتوان در عملکرد صندوق Bridgewater Associates مشاهده کرد که با پیش‌بینی تحولات اقتصادی جهانی به بازدهی چشمگیری دست یافته است.
هج فاند سهامی
هج فاندهای سهامی با ترکیب هوشمندانه موقعیت‌های خرید سهام قوی و فروش استقراضی سهام ضعیف، به دنبال کسب بازدهی در تمامی شرایط بازار هستند. این صندوق‌ها با تحلیل بنیادی دقیق و مدل‌سازی مالی پیشرفته، سهام شرکت‌های مستعد رشد را شناسایی و همزمان با فروش استقراضی سهام ضعیف‌تر همان صنعت، ریسک سیستماتیک بازار را کاهش می‌دهند. استراتژی آنها مبتنی بر انتخاب سهام (Stock Picking) و پوشش ریسک بازار است که نمونه بارز آن را میتوان در صندوق‌های Tiger Cubs مشاهده کرد. این روش به مدیران امکان میدهد بدون وابستگی به جهت کلی بازار، به سودآوری پایدار دست یابند.
هج فاند ارزش نسبی
هج فاندهای ارزش نسبی با شناسایی اختلاف قیمت بین دارایی‌های نزدیک به یکدیگر، به دنبال کسب سود از همگرایی قیمت‌ها هستند. این صندوق‌ها با استفاده از الگوریتم‌های کمّی پیشرفته، ناکارایی‌های بازار را شناسایی و از طریق استراتژی‌های آربیتراژی به معامله می‌پردازند. آنها ممکن است همزمان بر روی اوراق قابل تبدیل به سهام، سهام شرکت‌های ادغام شونده یا اوراق بدهی با ریسک مشابه سرمایه‌گذاری کنند. صندوق D.E. Shaw از نمونه‌های موفق در اجرای این استراتژی است که با ترکیب دانش مالی و فناوری اطلاعات به نتایج چشمگیری دست یافته است. این روش معمولاً بازدهی‌های کوچک اما با احتمال موفقیت بالا ایجاد می‌کند.
هج فاند فعال
هج فاندهای فعال با خرید سهام قابل توجه در شرکت‌های هدف، مستقیماً در مدیریت و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک آنها دخالت میکنند. این صندوق‌ها معمولاً شرکت‌هایی را هدف قرار می‌دهند که به باور آنها دارای ارزش ذاتی بالاتر از قیمت بازار هستند. اما به دلیل مدیریت ضعیف یا ساختار ناکارآمد به این ارزش دست نیافته‌اند. مدیران این صندوق‌ها از طریق ارسال نامه‌های سرگشاده به هیئت مدیره، پیشنهاد تغییرات ساختاری و حتی معرفی اعضای جدید به هیئت مدیره، سعی در آزادسازی ارزش نهفته شرکت دارند. صندوق Pershing Square متعلق به بیل ایکمن نمونه بارزی از این استراتژی است. که با اعمال تغییرات اساسی در شرکت‌های هدف، ارزش سهام آنها را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. این استراتژی نیازمند صبر و سرمایه‌گذاری بلندمدت (معمولاً 3 تا 5 سال) است، اما در صورت موفقیت می‌تواند بازدهی بسیار بالایی ایجاد کند.
هج فاند رویدادمحور
هج فاند رویدادمحور با تمرکز بر رویدادهای خاص شرکتی مانند ادغام‌ها، تملیک‌ها، تجزیه‌ها یا ورشکستگی‌ها، به دنبال کسب سود از نوسانات قیمتی ناشی از این رویدادها هستند. این صندوق‌ها با تحلیل دقیق اسناد حقوقی و مالی شرکت‌ها، احتمال وقوع رویدادها و تأثیر آنها بر ارزش سهام را ارزیابی میکنند. برای مثال، آنها ممکن است سهام شرکت‌های در حال ادغام را خریداری کنند. یا اوراق بدهی شرکت‌های در آستانه ورشکستگی را با قیمت پایین خریداری نمایند. صندوق Paulson & Co در بحران مالی 2008 با پیش‌بینی صحیح سقوط بازار مسکن و سرمایه‌گذاری مناسب، به یکی از موفق‌ترین نمونه‌های این استراتژی تبدیل شد. موفقیت در این روش مستلزم زمان‌بندی دقیق، تحلیل عمیق رویدادها و داشتن تیم حقوقی قوی است که بتواند پیچیدگی‌های اینگونه معاملات را مدیریت کند.
هج فاندها در دنیای ارز دیجیتال
هج فاندهای ارز دیجیتال (Crypto Hedge Funds) صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی هستند که با استفاده از استراتژی‌های پیشرفته، در بازار رمزارزها فعالیت میکنند. این صندوق‌ها با مدیریت حرفه‌ای و ابزارهای مالی پیچیده، به دنبال کاهش ریسک و افزایش بازدهی در فضای پرنوسان ارزهای دیجیتال هستند.
کاربردهای صندوق های پوشش ریسکی در ارزهای دیجیتال
1- مدیریت ریسک در نوسانات شدید
بازار کریپتو با نوسانات قیمتی شدید شناخته می‌شود. هج فاندها از ابزارهایی مانند معاملات آتی (Futures)، اختیار معامله (Options) و فروش استقراضی (Short Selling) برای پوشش ریسک استفاده میکنند. برای مثال در صورت پیش‌بینی روند نزولی بیت‌کوین، این صندوق‌ها با فروش استقراضی از افت قیمت سود می‌برند.
2- سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بلاکچینی
هج فاندهای کریپتو در توکن‌های نوظهور، استارتاپ‌های حوزه دیفای (DeFi) و پروژه‌های آینده‌دار سرمایه‌گذاری میکنند. به این دلیل که در هج فاندها متخصص های بازار سرمایه ارزهای دیجیتال حاضرند و با دانش تخصصی و رصد دائمی بازار، از وضعیت قیمت کوین ها و رشد یا نزول قیمت آنها آگاهی پیدا میکنند، آنها نسبت به شناسایی پروژه های سوده موفق ترند. صندوق Pantera Capital روی پروژه‌های مبتنی بر اتریوم و سولانا سرمایه‌گذاری کرده است.
3- آربیتراژ در صرافی‌های مختلف
اختلاف قیمت یک ارز دیجیتال در صرافی‌های مختلف (مثلاً بایننس و کوینبیس) فرصت آربیتراژ ایجاد می‌کند. هج فاندها با الگوریتم‌های سریع، از این تفاوت‌ها سود می‌برند.
4- استفاده از اهرم (Leverage) برای بازدهی بالاتر
برخی صندوق‌ها با اهرم مالی مثلاً 10× معاملات خود را تقویت میکنند تا سود احتمالی را افزایش دهند (البته قاعدتا ریسک ضرر نیز افزایش می‌یابد).
5-سرمایه‌گذاری در ابزارهای مشتقه
هج فاندها در قراردادهای آتی و سواپ‌ها (Swaps) مشارکت میکنند تا از نوسانات قیمتی بدون مالکیت مستقیم ارزها سود ببرند.
هج فاندهای معروف دنیا در دنیای ارزهای دیجیتال
در این بخش برخی از هج فاندهای مطرح در حوزه کریپتو در سطح دنیا را بررسی میکنیم.
1- هج فاند Pantera Capital
کمپانی Pantera Capital در سال 2003 تأسیس شد و اولین صندوق سرمایه‌گذاری نهادی متمرکز بر بیت‌کوین در آمریکا را در سال 2013 راه‌اندازی کرد. این شرکت یکی از بزرگترین صندوق‌های دارایی دیجیتال جهان با مدیریت دارایی‌های حدود 5 میلیارد دلار است.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر تمرکز بر سهام شرکت‌های فعال در اکوسیستم بلاکچین، سرمایه‌گذاری در توکن‌های پروژه‌های نوظهور قبل از عرضه عمومی، معامله دارایی‌های دیجیتال با نقدینگی بالا مانند بیت‌کوین و اتریوم از استراتژی های این هج فاند برای کسب سود و پوشش زیان ها در حوزه ارزهای دیجیتال محسوب میشوند.
2- هج فاند Galaxy Digital
این هج فاند توسط مایکل نووگراتز مدیر سابق فورتس اینوستمنت در سال 2006 تاسیس شد. و این این شرکت ترکیبی از خدمات مالی سنتی و فناوری بلاکچین را ارائه میدهد.
خدمات کلیدی هج فاند Galaxy Digital شامل موارد ذیل میباشد:
انجام معاملات جهانی یاGlobal Markets و ارائه راهکارهای OTC و API برای معاملات نهادی با دسترسی به 100+ ارز دیجیتال، مدیریت دارایی‌ها و مدیریت پرتفوی برای نهادهای بزرگ با دارایی‌های تحت مدیریت 10 میلیارد دلار، همچنین این صندوق مرکز داده هلیوس را در تگزاس راه‌اندازی کرده که ظرفیت 800 مگاواتی برای ماینینگ و محاسبات هوش مصنوعی دارد.
3- هج فاند ParaFi Capital
این هج فاند در 2018 توسط بن فورمن ، با تمرکز بر پروژه‌های دیفای و قراردادهای هوشمند تاسیس شد. این شرکت از ترکیب تحقیقات فنی و استراتژی‌های سیستماتیک استفاده می‌کند.
استراتژی های این هج فاند به شرح ذیل است:
استفاده از روش‌های کمّی و تحلیل بنیادی برای معاملات دارایی‌های دیجیتال، حمایت از استارتاپ‌های بلاکچینی با مدل‌های اقتصادی قوی، همچنین توسعه ابزارهای داخلی برای مدیریت ریسک و تحقیقات داده‌محور.
چالش‌ها و ریسک‌های هج فاندهای ارز دیجیتال
1- کارمزد بالا: معمولاً ۲٪ کارمزد مدیریت + ۲۰٪ از سود.
2- نقدشوندگی پایین: برخی صندوق‌ها دوره‌های قفل سرمایه (Lock-up Period) دارند.
3- مقررات نامشخص: نظارت کم بر هج فاندهای کریپتو ممکن است خطر کلاهبرداری را افزایش دهد.
هج فاندهای ارز دیجیتال با ترکیب تحلیل بازار، فناوری بلاکچین و استراتژی‌های پیچیده، به سرمایه‌گذاران نهادی و ثروتمند کمک میکنند. تا از فرصت‌های این بازار پرنوسان استفاده کنند. با این حال، ریسک‌های قابل توجهی نیز دارند که نیازمند بررسی دقیق است.
در این نوشتار کوشیدیم شما را با مفهوم صندوق پوشش ریسک و انواع آن و همچنین استراتژی هایی که برای مدیریت سرمایه پیش میگیرند، اشنا کنیم همچنین مفهوم هج فاندها را در دنیای ارزهای دیجیتال بررسی کنیم.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
