در عصر جهانی‌شدن تجارت و صنعت، علامت تجاری شما دیگر تنها یک لوگو معمولی و نشانگر شرکت شما نیست؛ بلکه یک سرمایه‌ای ناملموس است که به کسب و کارتان اعتبار می بخشد. تصور کنید برندی که سال‌ها برای شناخته‌شدن آن در کشور خودمان تلاش کرده‌اید، ناگهان در بازارهای بین‌المللی و در یک کشور دیگری توسط رقبایتان ثبت شود یا با کالاهای تقلبی با همان علامت خودتان مواجه شوید! اینجا است که ثبت بین‌المللی علامت تجاری از یک انتخاب به یک ضرورت استراتژیک تبدیل میشود.
در این نوشتار، نخست به تعریف علامت تجاری بر اساس قانون جدید حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳ می‌پردازیم. سپس مراحل ثبت داخلی در ایران را مرور کرده و در ادامه، با تشریح دلایل حیاتی ثبت جهانی، شما را گام‌به‌گام با سازوکار ثبت بین‌المللی علامت تجاری از طریق سیستم مادرید آشنا می‌کنیم. این مسیر، راهکار دفاعی برند شما در عرصه‌ی رقابت جهانی است!
تعریف حقوقی و کاربردی علامت تجاری
مطابق با بند 1 ماده 95 قانون حمایت از مالکیت صنعتی: علامت تجاری عبارت است از: «هر نشان قابل رؤیتی است که کالاها یا خدمات اشخاص را از هم متمایز میسازد.» درنتیجه علامت تجاری به آن دسته از علائمی اطلاق میشود ;ه سبب میشود مصرف کننده یا مشتری، کالایی را از کالا یا خدمات دیگر تمایز دهد.
به طور خلاصه علامت هایی که به عنوان علامت تجاری قابل ثبت اند شامل موارد ذیل میشود:
واژه‌ها (نام برند)، لوگوها، شعارها، ترکیب رنگ‌های خاص، شکل بسته‌بندی (علامت سه‌بعدی)، حتی صداها و بوها در برخی نظام‌ها (با ذکر مثال).
اما این علامت تجاری چرا برای کسب‌وکار شما حیاتی است؟
1-علامت سبب جلب اعتماد مشتریان و جلوگیری از سواستفاده سایر رقبا میشود.
2-ساخت هویت برای شرکت یا محصولات با استفاده از برند یا علامت تجاری انجام میشود.
3- علامت میتواند پایه‌ای برای ارزش‌گذاری برند باشد و خود نیز به عنوان یکی از اموال و دارایی های نامشهود میتواند دارای ارزش تجاری باشد.
ثبت علامت تجاری در ایران – حفاظت اولیه
ثبت علامت در ایران در مرجع ثبت: سازمان مالکیت معنوی ایران (وابسته به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور) انجام میشود.
به طور خلاصه مراحل ثبت علامت در سازمان مالکیت معنوی به شرح ذیل است:
1- جستجوی استعلام اولیه (اهمیت آن).
2- تهیه و تنظیم اظهارنامه ثبت علامت (طبقات کالا/خدمات بر اساس طبقه‌بندی نیس – اهمیت انتخاب دقیق طبقات) و پرداخت هزینه ها
3- بررسی کارشناسان اداره (اعلامیه رد یا قبول).
4- انتشار آگهی روزنامه رسمی (فرصت اعتراض ثالث).
5- صدور سند ثبت (گواهی ثبت علامت تجاری).
درخصوص ثبت علامت تجاری در ایران ذکر این نکته ضروری است که با ثبت در ایران، فقط در محدوده جغرافیایی ایران حفاظت و حمایت قانونی 10 ساله ایجاد میشود. البته که ثبت داخلی، پیش‌نیاز اصلی ثبت بین‌المللی محسوب میشود.
چرا ثبت بین‌المللی علامت تجاری یک ضرورت استراتژیک است؟
به شش دلیل عمده میتوان ثبت بین المللی را ضروری دانست:
جهانی شدن بازارها: دسترسی به مشتریان خارجی (صادرات)، فروش آنلاین فرامرزی، جذب سرمایه‌گذار خارجی.
پیشگیری از سوءاستفاده و تقلب: خطر ثبت علامت شما توسط دیگران در کشورهای هدف (سوءاستفاده از شهرت برند شما، جلوگیری از ورود کالای شما به آن کشور) را کاهش میدهد و همپنین سبب مقابله با کالاهای تقلبی و قاچاق میشود که به اعتبار برند شما آسیب می‌زنند.
ایجاد ارزش و اعتبار برند: نشان‌دهنده جدیت و بین‌المللی‌بودن کسب‌وکار.
تسهیل انعقاد قراردادهای بین‌المللی: لیسانس، فرانچایز، مشارکت‌های تجاری.
حفاظت از سرمایه‌گذاری در بازاریابی: اطمینان از اینکه تلاش‌های بازاریابی در کشورهای دیگر به نفع خودتان است.
کشورهای پرخطر: تأکید بر ضرورت ثبت در کشورهایی که تولیدکننده کالای مشابه هستند یا بازار هدف اصلی شما محسوب می‌شوند.
راه‌های ثبت بین‌المللی علامت تجاری
با توجه به اصل حاکمیت، ثبت باید به صورت جداگانه در هر کشور انجام شود، اما روش‌هایی برای تسهیل این فرآیند وجود دارد.
۳ روش اصلی برای ثبت بین‌المللی علامت تجاری وجود دارد:
راه اول: ثبت مستقل در هر کشور که با مراجعه مستقیم به اداره مالکیت معنوی هر کشور خارجی انجام میشود. این روش مناسب برای تعداد کشورهای محدود (مثلاً ۱ یا ۲ کشور) است.
راه دوم: روش ثبت منطقه‌ای به عنوان روش دوم شناخته میشود که در این روش ثبت در یک نهاد منطقه‌ای رخ میدهد که چند کشور را پوشش میدهد. برای مثال: ثبت در اتحادیه اروپا (EUIPO) برای ۲۷ کشور اروپایی یا ثبت در سازمان آفریقایی مالکیت فکری (ARIPO) یا سازمان مالکیت فکری آفریقای فرانسه‌زبان
راه سوم: ثبت بین‌المللی از طریق سیستم مادرید(Madrid System): به عنوان روش سوم و بهترین گزینه برای ثبت در تعداد زیادی از کشورها درنظرگرفته میشود.
مراحل ثبت بین المللی علامت تجاری از سیستم مادرید
پیش‌نیاز ثبت مادرید داشتن علامت ثبت‌شده یا اظهارنامه ثبت شده در ایران (به عنوان کشور پایه) است. شما برای اینکه بتوانید علامت تجاری خود را به نحو بین المللی ثبت کنید در ابتدا باید این علامت در کشور مبدا ثبت کنید. ثبت در سیستم مادرید از طریق اداره مالکیت معنوی ایران (به عنوان اداره مبدأ) انجام میشود.
در حال حاضر 128 کشور عضو موافقتنامه مادرید هستند. این بدان معناست که متقاضی فرصتی برای حفظ برند تجاری خود در هر یک از کشورهای عضو سیستم ثبت بین المللی مادرید دارد. برای ثبت علامت تجاری بین المللی، باید به سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) اظهارنامه تسلیم کنید.
در پاسخ به این سوال که ثبت علامت تجاری در مادرید چگونه انجام میشود باید گفت که ثبت ملی و داخلی علامت تجاری همانظور که گفتم پیش نیاز و اساس و مبنای ثبت بین المللی علامت است.
اما در مرحله بعد، باید برای ثبت بین المللی علامت تجاری از طریق سایت سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) اقدام کرد. پس از ثبت بین‌المللی، تقاضای شما به کشورهایی که در اظهارنامه ذکر شده است، ارسال و در آنجا بررسی میشود که هدف آن تشخیص انطباق درخواست با قوانین ملی هر کشوری است که برای ارائه حمایت قانونی از برند تجاری شما تصویب شده است. علاوه بر این، روند بررسی نیز از 12 تا 18 ماه طول اصولا می‌کشد. مدت حفظ و نگهداری از برند تجاری در سیستم بین المللی مادرید، 10 سال است و در صورت لزوم زودتر خاتمه می‌یابد یا تمدید میشود.
مرحله اول تشکیل پرونده و ارسال اظهارنامه
پس از اینکه اظهارنامه را در اداره مالکیت معنوی ایران ثبت کردید. باید اظهارنامه بین المللی را در سایت سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) ارسال کنید. این اظهارنامه شامل اطلاعاتی از قبیل مشخصات متقاضی، مشخصات علامت پایه در ایران، لیست کشورهای مورد نظر برای ثبت اعضای مادرید است. سپس این سازمان اظهارنامه را جهت بررسی به اداره ثبت علائم تجاری کشور متقاضی ارسال میکند. اگر اظهارنامه بین‌المللی نقص داشته باشد، اداره ثبت علامت تجاری، یک ایمیل در این رابطه برای متقاضی ارسال میکند. و اگر مدارک کامل و بدون نقص باشد، ثبت علامت تجاری را تأیید میکند. هزینه‌های مربوط به ثبت نیز بر اساس تعداد کشورها متغیر است.
مرحله دوم بررسی شکلی و انتشار توسط سازمان وایپو
در این مرحله، وایپو درخواست بین المللی ارسال شده را بررسی میکند. این بررسی رسمی برای این است که آیا درخواست با شرایط مطابقت دارد یا خیر. پس از تکمیل بررسی و کامل بودن مدارک، ثبت علامت توسط WIPO منتشر میشود. سپس WIPO گواهی ثبت بین‌المللی را برای متقاضی ارسال میکند و دفاتر IP کشورهای مورد درخواست نیز اعلام می‌شوند.
مرحله سوم بررسی ماهوی توسط ادارات کشورهای مقصد
هر کشور طبق قوانین داخلی خود (تا ۱۲ یا ۱۸ ماه) علامت را بررسی میکند. که این بررسی دو نتیجه احتمالی دارد:
قبولی کامل: علامت در آن کشور ثبت میشود؛ رد (یا اعلام اعتراض): اداره ملی آن کشور دلایل رد را به WIPO و متقاضی اعلام میکند. متقاضی باید مستقیماً و از طریق وکیل محلی در آن کشور خاص نسبت به رفع ایراد یا دفاع اقدام کند.
مدت اعتبار، ثبت بین المللی از طریق سیستم مادرید ۱۰ سال (قابل تمدید برای دوره‌های ۱۰ ساله).
وابستگی به علامت پایه (ایران) برای ۵ سال اول: اگر علامت پایه در ایران به هر دلیلی باطل شود، ثبت بین‌المللی در تمام کشورها نیز باطل میشود (تا پایان سال پنجم).
نکات مهم و ملاحظات حیاتی برای ثبت بین‌المللی موفق
اهمیت جستجوی دقیق بین‌المللی قبل از ثبت: بررسی امکان ثبت و عدم تعارض در کشورهای هدف استفاده از پایگاه‌های داده WIPO و ادارات ملی.
انتخاب هوشمندانه کشورهای هدف: تمرکز بر بازارهای فعلی، آینده، کشورهای تولیدکننده رقیب، کشورهای ترانزیت کالا.
دقت در تعیین طبقات کالا و خدمات: تطابق با فعالیت واقعی و برنامه‌های آتی کسب‌وکار. هزینه بر اساس طبقات افزایش می‌یابد.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
