مدل های سرمایه گذاری
در بررسی انواع سرمایه گذاری و مدل های قراردادی ابتدا به موضوع سرمایه و شکل گیری مشارکت می پردازیم.
سرمایه به مجموع آورده های نقدی و غیر نقدی شرکا و بنیان گذاران یک کسب و کار اطلاق می گردد .
گاه جنس این آورده ها نقدی است و با واحد های پولی رایج شمارش می شود و گاه غیر نقدی است و باید به یک واحد پولی رایج ارزشگذاری و معادل و مقوم شود . مانند املاک و مستغلات و یا حق اختراع .
اما گاهی سرمایه ورای این نوع آورده هاست . این حالت زمانی است که ، سرمایه قابل ارائه ، دانش فنی و تجربه و یا منابع انسانی زبده است و موضوع قرارداد سرمایه گذاری نیز انتقال دانش فنی است که لزوما قابل ارزشگذاری وتقویم به شیوه های مرسوم نمی باشد .
از همین رو مدل سرمایه گذاری و نوع قرارداد مشارکت بسیار وابسته به نوع آورده های طرفین یک قرارداد سرمایه گذاری است.
اما مساله مهم آن است که حاصل سرمایه گذاری عموما به یک مشارکت اختیاری منتج می گردد.
نفس مشارکت دارای احکام و شرایطی است که باید به آن ها واقف باشیم تا درآینده دچار مخاطرات نشویم.
انواع قرارداد مشارکت در فقه
آن چه در فقه و شرع ما در خصوص انواع مشارکت مطرح است را می توان به چند دسته ذیل تقسیم نمود:
عنان : شرکت عقدى تنها در مال صحیح است که از آن به شرکت «عنان» تعبیر مى‌شود. وجه این نام گذارى آن است که هر دو شریک در تصرف همچون دو طرف عنان اسب، برابرند. بنابر این، شرکت عقدى در غیر مال صحیح نیست.
شرکت ابدان: شرکت اعمال که عبارت است از عقد واقع بین دو یا چند نفر مبنى بر اشتراک آنان در دستمزد یکدیگر. بدین گونه که بنا بگذارند همگى در مزد دریافتى در ازاى کار شریک باشند .
شرکت وجوه: که عبارت است از عقد واقع بین دو یا چند نفر اعتبار دارِ بى سرمایه مبنى بر اینکه هر کدام با استفاده از اعتبار خود کالایى را نسیه بخرد و همه در آن شریک باشند و با فروش آن، سود حاصل را میان خود تقسیم کنند.
از شرکت وجوه تعریف های دیگری نیز شده است که به مشهورترین آن اشاره شد .
شرکت مفاوضه : که عبارت است از عقد واقع بین دو یا چند نفر مبنى بر اشتراک در سود و زیان حاصل براى هر یک.
هر چند در فقه جز شرکت عنان یعنی مشارکت در سرمایه و مال را صحیح ندانسته اند. اما در راه اندازی کسب و کارهای امروز ممکن است شرکت ابدان و مفاوضه نیز رخ دهد .
بنابراین در فقه بسته به نوع آورده ها ، نوع مشارکت و احکام وارد برآن متفاوت است .
حال آنکه در عمل پیچیدگی توافقات آنقدر زیاد است که قراردادن مشارکت در این دسته بندی ها ممکن است غیر ممکن باشد .
در دنیای امروز ارزشگذاری دانش فنی و یا یک کسب و کار براساس متدی صورت می گیرد که به مالیت داشتن کنونی آن توجه ندارد. ممکن است دانش فنی و محصول فنی امروز ارزش اقتصادی چندانی نداشته باشد لکن در میان شرکا با ارزش مالی بالایی موضوع مشارکت قرار می گیرد.
مدل های سرمایه گذاری پروژه محور
گاهی انواع سرمایه گذاری براساس میزان سهم از عواید تقسیم بندی می گردد. برای مثال در مدلی از قرارداد های سرمایه گذاری و انتقال دانش که تحت عنوان (BOT Build–operate–transfer) یا ساخت، بهره برداری و واگذاری منعقد می شود.
صاحب دانش به عنوان سرمایه گذار یک پروژه فنی را با سرمایه شخصی خود احداث میکند و شریک دیگر که معمولا دولت ها هستند حق امتیاز ها و یا املاک و مستغلات در اختیار سرمایه گذار قرار می دهند.
پس از احداث پروژه به مدت معینی منافع حاصل از بهره برداری پروژه ها به سرمایه گذار تعلق خواهد داشت اما پس از پایان قرارداد کل تاسیسات و مستحدثات پروژه به طرف مقابل منتقل می گردد.
قرارداد طراحی، ساخت و بهره برداری
معمولا این نوع قرارداد ها در پروژه های عمرانی پیچیده استفاده میگردند. این نوع قرارداد ها تحت عناوین ذیل نیز منعقد می شود:
BOT (build–operate–transfer)
BOOT (build–own–operate–transfer)
BOO (build–own–operate)
BLT (build–lease–transfer)
DBFO (design–build–finance–operate)
DBOT (design–build–operate–transfer)
DCMF (design–construct–manage–finance)
قرارداد کلید در دست
وجه ممیزه ایی که در میان این نوع قرارداد ها و قرارداد مشابه آن یعنی قرارداد کلید در دست TURNKEY می توان اشاره کرد این است که در قرارداد TURNKEY ابتکار عمل صرفا در دست پیمانکار است و کل فرآیند طراحی ، اجرا و پیاده سازی بنا برصلاحدید پیمانکار خواهد بود و ممکن است مشارکتی در محصول و منافع رخ نداده و به عنوان یک پروژه پیمانی اجرا و پیاده سازی گردد .
قرارداد جوینت ونچر یا کنسرسیوم
در مدل دیگر از سرمایه گذاری که به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد جوینت ونچر JOINT VENTURE شناخته می شود. هر دو شریک در احداث و راه اندازی یک پروژه سهیم خواهند بود و به میزان مشارکت در احداث و راه اندازی در منافع حاصله سهیم می شوند.
قرارداد کنسرسیوم معمولا باعث ایجاد مشارکت بین دو یا چند بنگاه اقتصادی حقیقی یا حقوقی میگردد .
گاهی این مشارکت قراردادی است و گاهی منجر به ایجاد یک شخصیت حقوقی مستقل میشود.
در ماده ۲۴ قانون احکام دائمی کشور مصوب ۱۳۹۵ در تعریف گروه اقتصادی دارای منافع مشترک چنین آمده :
تشكيل گروه اقتصادي با منافع مشترك با مشاركت دو يا چند شخص حقيقي و حقوقي به منظور تسهيل و گسترش فعاليت اقتصادي و تجاري براي يك دوره محدود و براساس قراردادي كتبي پس از ثبت در مرجع ثبت شركتها در قالب شركت مدني و ضوابط و شرايط مربوط به آن و با رعايت موازين اسلامي و اصل منع اضرار به غير و منع انحصار مجاز است.
این ماده در واقع به تعریف قرارداد کنسرسیوم می پردازد.
قرارداد سرمایه گذاری خطر پذیر
در مدل سرمایه گذاری خطر پذیر VENTURE CAPITAL سرمایه گذار در عملیات شرکت دخالتی نداشته و صرفا سرمایه نقدی پروژه را تامین می نماید .
در این حالت سرمایه پذیر به عنوان صاحب دانش و فناوری کل عملیات اجرایی پروژه را برعهده دارد.
اما از آنجا که این نوع سرمایه گذاری بر روی طرح های نوآورانه و پر ریسک صورت می گیرد از همین رو ، به عنوان سرمایه گذاری جسورانه نیز شناخته می شود.
سه مدل سرمایه گذاری رایج این حوزه شامل:
قرارداد سرمایه گذاری در ازای سهام (ایکوییتی)
قرارداد سرمایه گذاری در ازای در آمد ( رویالتی)
قرارداد سرمایه گذاری وام قابل تبدیل به سهام (کانورتیبل نوت)
برای مطالعه بیشتر در خصوص انواع قرارداد سرمایه گذاری خطر پذیر کلیک کنید.
قرارداد انتقال دانش فنی
در برخی دیگر از مدل های سرمایه گذاری صاحب دانش یا فناوری ، در عملیات اجرایی و سرمایه گذاری دخالتی نداشته و سرمایه گذار هم عملیات اجرایی و سرمایه گذاری نقدی را برعهده دارد و صاحب دانش صرفا دانش و کیفیت بهره برداری از این دانش را در اختیار سرمایه گذار قرار می دهد.
این نوع قرارداد ها تحت عنوان قرارداد لایسنس LICENSE و یا قرارداد فرانچایز FRANCHISE منعقد می گردد.
برای مطالعه بیشتر در خصوص این دو قرارداد میتوانید سایر مقالات فینولا را مطالعه کنید.
در این نوع از مشارکت مالکیت محصول و یا فناوری در انحصار صاحب دانش قرارداد و صرفا اجازه بهره برداری به سرمایه گذار اعطا می شود.
بر این براساس نوع آورده ، نحوه تقسیم عواید و منافع ناشی از مشارکت و موضوع مشارکت در تعیین مدل های قراردادی موثر خواهد بود. در مقالات بعدی با شرایط هر یک از این قرارداد ها آشنا خواهیم شد.
برای اخذ مشاوره در خصوص تنظیم انواع قرارداد سرمایه گذاری با وکیل قرارداد گروه حقوقی فینولا در ارتباط باشید.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
