در مطلب” قرارداد فرانشیز، انواع و موانع آن در قانون ایران” به بررسی جامعی از انواع مختلف قرارداد فرانشیز، تفاوت این قرارداد با قرارداد مشابه و موانع موجود در قانون ایران پرداختم. در این مطلب قصد دارم که با نگاهی عمیق‌تر به قراردادهای فرانشیز و تعهدات مختلف موجود در آن، شما را با شمای کلی یک قرارداد فرانشیز استاندارد آشنا کنم.
تعهدات فرانشیز دهنده
اگرچه فرانشیز دهنده درازای اعطای امتیاز بهره‌برداری از نام و علامت تجاری خود، مبلغی را تحت عنوان حق امتیاز دریافت خواهد کرد ، اما این بدان معنا نخواهد بود که پس از امضای قرارداد، فرانشیز دهنده تکلیف و وظیفه‌ای نخواهد داشت. در واقع فرانشیز عقدی تملیکی نیست و بر مبنای مشارکت مستمر طرفین بناشده است.
لذا تعهدات فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده باید در طول همکاری شکل‌گرفته بین آن دو به‌صورت کاملاً مستمر انجام بگیرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین تعهدات فرانشیز دهنده در قرارداد فرانشیز می‌پردازم.
-
تعهد به اعطای امتیاز بهره‌برداری از نام و علامت تجاری
اصل و مبنای قرارداد فرانشیز بر روی مالکیت فکری فرانشیز دهنده استوار شده است،
بنابراین ضرورت خواهد داشت که ابتدا بررسی شود که آیا فرانشیز دهنده آن‌چنان‌که ادعا می‌کند مالک قانونی است یا حق اعطای چنین مجوزی را دارد یا خیر. به همین منظور حتماً باید شرطی را در قراردادتان ذکر کنید که مبنی بر آن فرانشیز دهنده بر مالک بودن خود و یا داشتن حق اعطای مجوز اذعان کند.
به‌علاوه فرانشیز دهنده باید تضمین نماید که تمام تلاش خود را جهت همکاری با فرانشیز گیرنده به کار گیرد و تعهد نماید که در برابر دعاوی مطروحه از سوی اشخاص ثالث در خصوص اصل مالکیت فکری مسئولیت دارد و پاسخگو خواهد بود.
-
تعهد به انتقال دانش فنی
تعهد به واگذاری دانش فنی یکی از مواردی است که ذیل تعهدات فرانشیز دهنده قرار می‌گیرد. بر اساس این تعهد فرانشیز دهنده باید در مدت قرارداد، فرانشیز گیرنده را با دانش فنی لازم که غالبا جنبه محرمانه دارند، تأمین کند. تأمین دانش فنی می‌تواند برای هر دو طرف قرارداد سودمند باشد.
از طرفی فرانشیز گیرنده که در ابتدای راه خود قرار دارد ، می‌تواند با بهره‌گیری از سال‌ها تجربه و کسب دانش فرانشیز دهنده، سرعت رشد خود را افزایش داده و خطاهای موجود در تجارت خود را کاهش دهد. از جانب دیگر فرانشیز دهنده می‌تواند با ارائه دانش فنی تولید و ارائه محصولات و خدمات استاندارد، اعتبار شبکه تجارت خود را حفظ کند.
نکته دیگر آنکه انتقال دانش فنی حسب مورد می‌تواند در چند مرحله مختلف از قرارداد صورت بگیرد و به‌مرور زمان منتقل شود. به این نکته نیز توجه داشته باشید که درهرحال اگر دانش فنی تغییر کرد و به‌روز شد؛ فرانشیز دهنده حتماً باید فرانشیز گیرنده را از وقوع چنین تغییری آگاه سازد.
-
تعهد به تأمین مواد اولیه، محصولات و سفارش‌ها
یکی از موارد تأمین در قراردادهای فرانشیز می‌تواند تأمین مواد اولیه، محصولات و سفارش‌ها باشد. در بیشتر قراردادهای فرانشیز با این شرط روبه‌رو هستیم که تمامی مواد اولیه باید توسط فرانشیز دهنده خریداری‌شده و به فرانشیز گیرنده ارائه گردد.
درج چنین شرطی می‌تواند از جهت حفظ استاندارد محصولات باشد؛ اما از جانب دیگر نیز فرانشیز دهنده با درج چنین شرطی می‌تواند با ایجاد یک رابطه انحصاری در خرید، بخشی از سود حاصل از فعالیت فرانشیز گیرنده را برای خود تضمین کند. در برخی موارد نیز در قرارداد شرط می‌شود که فرانشیز گیرنده موظف است که حتماً از شخص ثالث مورد تائید فرانشیز دهنده، مواد اولیه خود را تأمین کند.
که ازآنجایی‌که تأخیر داشتن در فرایند ارسال و ارسال منابع باکیفیتی پایین‌تر از حد متعارف می‌تواند برای فرانشیز گیرنده خطری بزرگ محسوب شود؛ پس توجه داشته باشید که در صورت انتخاب تأمین‌کننده انحصاری؛ مواردی نظیر تحویل به‌موقع، کیفیت متعارف و لزوم اخطار تأمین‌کننده در خصوص کمبود ظرفیت مواد اولیه و سفارش‌ها را باید جزئی از تعهدات فرانشیز دهنده قرار دهید.
در ادامه شرط کنید که در صورت عدم رعایت موارد مذکور فرانشیز گیرنده حق خواهد داشت که سفارش‌های موردنیاز خود را از منابع قابل‌دسترس دیگری تأمین نماید.
-
تعهد به انتقال اطلاعات تجارت
یکی دیگر از موارد تأمین منابع توسط فرانشیز دهنده باید اطلاعات تجارت باشد. هر کسب‌وکاری برای پیشرفت خود لاجرم نیازمند کسب اطلاعاتی در مورد شرایط بازار، شرایط کسب‌وکار، مشتریان هدف، شرایط خاص محصولات برای فروش، قیمت فروش، استراتژی تبلیغات و …می‌باشد؛ بنابراین انتقال چنین اطلاعاتی از سوی فرانشیز دهنده به فرانشیز گیرنده لازم خواهد بود.
-
تعهد به پشتیبانی فنی
قاعدتاً هر کسب‌وکاری در مسیر تجارت خود با معضلات و مشکلات بسیاری روبه‌رو خواهد شد، اما قطعاً فرانشیز دهنده قبل از رویارویی فرانشیز گیرنده با آن معضلات مواجه شده است. درنتیجه می‌تواند در حکم یک ناظر و پشتیبان به رفع مشکلات و معضلات موجود در کسب‌وکار فرانشیز گیرنده کمک کند. در غالب موارد ارائه چنین پشتیبانی بدون در نظر گرفتن هزینه اضافی صورت می‌گیرد، اما ممکن است سطح پشتیبانی در قرارداد فرانشیز ذکر شود و پشتیبانی در برخی سطوح و حوزه‌ها با پرداخت هزینه متعارف صورت بگیرد. همچنین ممکن است تعهد به آموزش نیز جزء بخشی از تعهدات فرانشیز دهنده قرار گیرد که در آن صورت فرانشیز دهنده ملزم به ارائه آموزش‌های لازم به فرانشیز گیرنده خواهد بود.
-
تعهد به انجام تبلیغات
در غالب قراردادهای فرانشیز، امر تبلیغات به فرانشیز دهنده سپرده شده است. فرانشیز دهنده باید فعالیت تبلیغاتی مناسبی را برای افزایش و اعتبار و شهرت نام و علامت تجاری خود به کار گیرد و کلیه هزینه‌های مربوط به آن را بپردازد. بااین‌حال می‌توان در قرارداد فرانشیز به این نحو نیز مقرر کرد که فرانشیز گیرنده می‌تواند در سطح محلی و به‌صورت موجودیتی مستقل از فرانشیز دهنده به انجام تبلیغات بپردازد که در این صورت پرداخت هزینه‌های مرتبط با چنین تبلیغاتی بر عهده فرانشیز گیرنده خواهد بود.
تعهدات فرانشیز گیرنده
-
تعهد به بهره‌برداری از نام و علامت تجاری مطابق با شرایط قرارداد
چنانچه پیش ازاین گفتیم هسته اصلی قرارداد فرانشیز اعطای مجوز بهره‌برداری از نام و علامت تجاری توسط فرانشیز دهنده به فرانشیز گیرنده است .
درنتیجه فرانشیز گیرنده معمولاً در این حوزه از مصونیت اقامه دعوا از سوی فرانشیز دهنده برخوردار است.
اما این لزوماً به آن معنا نخواهد بود که در اعطای این امتیاز فرانشیز گیرنده صرفاً دریافت‌کننده بوده و هیچ‌گونه تعهدی در این خصوص نخواهد داشت. درواقع فرانشیز گیرنده تحت شرایطی می‌تواند از نام و علامت تجاری فرانشیز دهنده سوءاستفاده کند .
مثلاً فرانشیز گیرنده با دریافت حق فرانشیز، نام و علامت تجاری موضوع فرانشیز را برای فعالیت‌های تجاری خارج از موضوع قرارداد مورداستفاده قرار دهد و بدین ترتیب باعث ورود ضرر و زیان به فرانشیز دهنده شود.
به همین دلیل لازم خواهد بود که حتماً فرانشیز گیرنده متعهد شود که نام و علامت تجاری موضوع قرارداد را تنها در حدودی که در قرارداد بیان شده و با حفظ نام یا علامت تجاری مورداستفاده قرار دهد.
همچنین برای جلوگیری از سوءاستفاده فرانشیز گیرنده، بهتر خواهد بود که وی را از هرگونه استفاده از نام یا علامت تجاری به‌عنوان بخشی از نام شرکت یا موسسه خود منع کنید. بدین ترتیب فرانشیز گیرنده نمی‌تواند با استفاده جزئی از نام و علامت تجاری شخص دیگری، اعتبار و شهرت وی را برای شرکت و موسسه خود بدزدد.
-
تعهد به رازداری
در قراردادهای فرانشیز به‌طورمعمول، اطلاعات و اسرار تجاری ردوبدل می‌شود بنابراین یکی از مهم‌ترین تعهدات فرانشیز گیرنده در این خصوص تعهد به رازداری و رعایت محرمانگی خواهد بود.
به همین دلیل معمولاً در قرارداد فرانشیز ، بندی تحت عنوان محرمانگی درج می‌گردد. در این بند فهرستی از اطلاعاتی که محرمانه تلقی می‌گردند مطرح می شود و فرانشیز گیرنده تعهد می نماید که اطلاعات مزبور را به هیچ شخص ثالثی انتقال ندهد و برای عموم افشاء ننماید.
اصولاً در پایان این بند نیز ضمانت اجرایی برای تخطی از این قاعده در نظر گرفته می‌شود که حسب مورد می‌تواند پرداخت وجه التزام و یا جبران خسارت به نحو دیگری باشد.
-
تعهد به منع رقابت
پایه‌های قرارداد فرانشیز بر همکاری مستمر فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده استوار است ،درنتیجه انجام فعالیت‌هایی که به نحوی مانعی در برابر این همکاری محسوب شوند باید در قرارداد فرانشیز ممنوع گردد.
به همین منظور فرانشیز گیرنده باید متعهد شود که از انجام هر نوع فعالیتی که به نحو مستقیم یا غیرمستقیم دارای جنبه رقابتی با موضوع فعالیت فرانشیز دهنده داشته باشد پرهیز کند.
علاوه بر فرانشیز گیرنده، می‌توان سهامداران یا کارکنانی را که به دانش فنی فرانشیز دهنده دسترسی دارند را نیز از انجام این‌گونه فعالیت‌ها منع کرد و کار و فعالیت در صنعت رقیب تحت هر عنوانی اعم از سهامدار شدن را برای فرانشیز گیرنده و افراد مذکور ممنوع کرد.
-
تعهد به تدارک مکان و تجهیزات لازم برای فعالیت و استخدام نیروی انسانی
اگرچه فرانشیز گیرنده در انتخاب مکان فعالیت مختار است اما از آنجایی‌که مختصات جغرافیایی مکان فعالیت و از همه مهم‌تر نمای آن تأثیر بسزایی در موفقیت یک کسب‌وکار دارد؛ مکان موردنظر باید به جهت حفظ وحدت شبکه تجارت مورد تأیید فرانشیز دهنده قرار گیرد.
استخدام نیروی انسانی در قرارداد فرانشیز یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های فرانشیز گیرنده است و در این خصوص باید دقت بسیار صورت گیرد. چراکه در بسیاری از مواقع اسرار تجاری و دانش فنی که در اختیار کارکنان فرانشیز گیرنده قرارگرفته است فاش می‌شوند و این موضوع موجبات مسئولیت را برای فرانشیز گیرنده به وجود می‌آورد. به همین جهت اگرچه فرانشیز گیرنده در انتخاب کارکنان خود آزاد است اما درنهایت باید کلیه کارکنان خود را در خصوص دو شرط محرمانگی و منع رقابت آگاه و مطلع سازد تا درنهایت فرانشیز پذیر ازاین‌جهت متحمل ضرر و زیانی نشود.
-
تعهد به رعایت دستورالعمل‌ها
یکی از رایج‌ترین موضوعاتی که در هر قرارداد فرانشیزی مطرح می‌شود تعهد فرانشیز گیرنده به رعایت دستورالعمل‌های فرانشیز دهنده است.
چنانچه اشاره گردید یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فرانشیز دهنده حفظ وحدت و یکپارچگی محصولات تولیدشده و خدمات قابل‌ارائه به مشتریان است. عدم رعایت چنین نکته‌ای ممکن است به ایجاد هرج‌ومرج در شبکه تجارت فرانشیز دهنده منجر شود و طرفین قرارداد فرانشیز را از کسب موفقیت در کسب‌وکار خود بازدارد.
به همین منظور فرانشیز دهنده مجموعه‌ای از ضوابط فنی و استانداردهای تولید و توزیع و … را به فرانشیز گیرنده ارائه خواهد داد و فرانشیز گیرنده تعهد می‌کند که تابع این دستورالعمل‌ها باشد. این تابعیت حتی در صورت تغییر و اصلاح دستورالعمل‌ها نیز لازم خواهد بود و فرانشیز گیرنده تعهد می‌کند که هیچ‌گونه اعتراضی در این خصوص ننماید.
-
تعهد به فراهم آوردن امکان نظارت برای فرانشیز دهنده
نداشتن امکان نظارت بر کسب‌وکار فرانشیز گیرنده، یکی از مواردی است که ممکن است برای فرانشیز دهندگان به بهای نابودی کسب‌وکارشان تمام شود. باوجود اینکه فلسفه‌ی قرارداد فرانشیز بر حسن نیت و همکاری و مساعدت طرفین باهدف پیشرفت کسب‌وکار بنا شده است امکان سوءاستفاده فرانشیز گیرنده از حق فرانشیز بسیار زیاد خواهد بود.
برای مثال تصور کنید که فرانشیز گیرنده‌ای برای پرداخت حق امتیاز کمتر به فرانشیز دهنده، درآمد خود را کمتر از آنچه که هست نشان دهد یا با دست بردن در حساب‌های مالی خود هزینه‌های غیرواقعی برای خود درست کند. در چنین شرایطی اعطای حق نظارت و بازرسی به فرانشیز دهنده می‌تواند جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی فرانشیز گیرنده را گرفته و محیطی شفاف برای فعالیت طرفین قرارداد ایجاد کند. به همین منظور باید فرانشیز گیرنده متعهد گردد تا امکان نظارت و بازرسی دوره‌ای فرانشیز دهنده را در زمان متعارفی به وجود آورد.
-
تعهد به پرداخت های ثابت و دوره‌ای
فرانشیز گیرنده درازای دریافت امتیاز بهره‌برداری از نام و علامت تجاری امتیاز دهنده می‌بایست وجهی را به فرانشیز دهنده پرداخت کند. پرداخت این وجوه در قراردادهای فرانشیز به دو حالت صورت می‌گیرد:
1-پرداخت کل مبلغ قرارداد در ابتدای کار (lump sum)
2-پرداخت های دوره‌ای (royalty).
بنابر اینکه کدام یک از سیستم‌های بالا توسط فرانشیز دهنده موردقبول باشد؛ فرانشیز گیرنده موظف به پرداخت حق امتیاز خود خواهد بود.
به این نکته توجه کنید که حتماً در خصوص درصد حق امتیاز پرداختی توافق شود و توافق در این زمینه به تصمیم آتی فرانشیز دهنده محول نشود.
-
تعهد به تحصیل بیمه مسئولیت و بیمه حوادث
ورود آسیب جبران‌ناپذیر به مکان کسب‌وکار می‌تواند روند فعالیت تجاری را به‌کلی مختل کند و یا حتی فراتر از آن عمل کرده و مانعی بر ادامه فعالیت تجاری فرانشیز گیرنده شود.
وقوع چنین اتفاقی نه‌تنها برای فرانشیز گیرنده بلکه حتی برای فرانشیز دهنده نیز دردسرساز خواهد بود. از جانب دیگر عرضه محصولات و خدمات معیوب می‌تواند سبب ورود خسارت به اشخاص ثالث شده و موجبات مسئولیت را برای فرانشیز گیرنده و فرانشیز دهنده به وجود آورد. به همین دلیل در قراردادهای فرانشیز، فرانشیز گیرنده متعهد می‌شود که بیمه مسئولیت و حوادث بگیرد تا پیش از طرح دعوا از بروز آن ممانعت کنند.
همه آنچه در این مطلب بیان شد بخشی از مهم‌ترین تکالیف و تعهداتی است که طرفین در یک قرارداد فرانشیز ملزم به رعایت و انجام آن هستند. البته می‌توان شروط بسیاری را نیز به این فهرست اضافه کرد تا همکاری تجاری فرانشیز دهنده و فرانشیز گیرنده در چارچوبی استاندارد و ایمن صورت بگیرد.
به این نکته توجه داشته باشید که فرانشیز قراردادی تخصصی و پیچیده است که کوچک‌ترین اشتباهی در آن ممکن است به قیمت از دست رفتن کسب‌وکار شما تمام شود؛ بنابراین بهتر است که پیش از امضای چنین قراردادی حتماً با متخصصین حقوقی مشورت کنید تا احتمال خطا و اشتباه خود را به حداقل برسانید. به همین منظور به شما پیشنهاد می کنیم که جهت اطلاع از سایر شرایط فرانشیز از راهنمایی مشاوران متخصص موسسه حقوقی فینولا استفاده نمایید.
