متاورس

متاورس از واژه (متا) به معنای فراتر و (یونیورس) به معنای جهان تشکیل شده است. در کل این کلمه به معنای فراجهان است. این واژه برای اولین بار در سال 1992 به معنای جهان موازی در موازات جهان مادی به کار رفته است. برخی متاورس را فضای مجازی می دانند که می توان با استفاده از آواتارها با افراد و یا مکان های دیگر تعامل داشت. شرکت های فناوری انواع مختلفی از پلتفرم های متاورس را در نظر گرفته اند. یکی ازاین پلتفرم ها مبتنی بر بلاکچین است. این پلتفرم به کاربران این امکان را می دهد که بااستفاده از ارزهای دیجیتال غیرقابل تعویض زمین بخرند و محیط بسازند.

برخی بر این باورند که متاورس به حدی از پیشرفتگی خواهد رسید که انسان ها زندگی دوم خود را در این فضا خواهند ساخت.

اهمیت متاورس :

متاورس برای برخی از افراد چنان اهمیتی دارد که گاه به ارتکاب جرایمی در عالم خارج منتهی می شود. برای مثال می توان به پرونده معروف دو چینی اشاره نمود. در این پرونده دو مرد چینی که مشغول یک بازی کامپیوتری بودند بر سر یک شمشیر که در آن بازی وجود داشته است به مشکل حقوقی در جهان خارج برمی خورند. شاکی پرونده،شمشیر مجازی را که به زحمت در بازی به دست آورده است را به دوست خود قرض می دهد. دوست شاکی به جای اینکه شمشیر را به شاکی برگرداند آن را به قیمت نسبتا خوبی به فروش می رساند. شاکی در عالم واقع به پلیس مراجعه می کند و از دوست خود شکایت می کند. نهایتا مبتنی بر قانون چین که اموال مجازی را مال نمی داند این موضوع غیرقابل تعقیب اعلام شد. شاکی به دلیل عصبانیت زیاد دوست خود رابا چاقو به قتل رساند.

یکی دیگر از مواری که رونق متاورس میان دولت ها و شهروندان را نشان می دهد،خرید زمین های مجازی است. به عنوان مثال عربستان سعودی با پیشنهاد ساخت کعبه وارد سرمایه گذاری در حوزه متاورس شده است.

با بررسی داستان فوق متوجه می شویم که امروزه متاورس اهمیت بسیاری یافته است و همه شهروندان ناگزیر به فعالیت در این فضا خواهند شد. همچنین باافزایش استفاده روزافزون افراد از متاورس چالش های حقوقی مربوط به این فضا نیز رو به فزونی خواهد بود.

گروه حقوقی فینولا آماده ارائه مشاوره حقوقی در حوزه متاورس به شماست.

قوانین مدنی در متاورس:

با توجه به تفاوت های که میان جهان متاورس و جهان واقعی وجود دارد، بدیهی است که قوانین حقوقی از جمله قوانین مدنی آنها نیز با یکدیگر متفاوت باشد. عقود و قراردادها در این جهان به صورت هوشمند منعقد می شوند. بی شک قوانین و مقررات مربوط به نکاح، طلاق،وراثت همگی دستخوش تغییر و تحولاتی گسترده می شوند. با این اوصاف متاورس در تمامی حوزه های مربوط به حقوق مدنی به نظام حقوقی جدید و مجزا نیازمند است.

قوانین کیفری در متاورس:

تفاوت و تمایز فاحش متاورس با جهان واقعی موجب تفاوت جرایم و مجازات آنها نیز می شود. جرایمی مثل قتل و تجاوز به عنف در جهان مجازی قابل تصور نیست. جرایمی نظیر جعل،سرقت،کلاهبرداری و هک جای جرایم دیگر را می گیرند. همچنین با گسترش و توسعه جهان متاورس ارتکاب جرم های مذکور نیز افزایش می یابد. در رابطه با مباحث کیفری متاورس پلتفرم ها برای ایجاد امنیت کاربران درآن فضا می بایست تدابیری بیاندیشند.

قوانین تجاری در متاورس:

خرید و فروش و انجام معاملات گوناگون از طریق رمزارزها،تاسیس شرکت های تجاری به صورت مجازی و حتی دلالی از نمونه اعمال مربوط به حوزه تجارت در متاورس می باشند تمامی این اعمال مستلزم دسته ای از قوانین و مقررات می باشند.

اعمال حاکمیت در متاورس :

از مهم ترین ویژگی های متاورس غیرمتمرکز بودن این فضاست. از این رو این سوال مطرح می شود که اعمال حاکمیت در این فضا و وضع قوانین و مقررات در دست چه کسی قرار دارد؟ تا کنون دراین باره چاره ای اندیشیده نشده است. قابل پیش بینی است که با توسعه روزافزون کاربرد جهان مجازی مکانیزم مخصوص این جهان جهت اعمال حاکمیت تاسیس خواهد شد.

چالش های حقوقی متاورس :

1: قوانین داخلی کشورها

با ظهور هر پدیده جدید در زندگی انسان ها، کشورها ناگزیر در تدوین قوانین داخلی در آن حوزه هستند. در کشور ایران به دلیل محوریت شرع و قواعد فقهی در روند قانونگذاری تدوین قانون جدید به طور خاص قانون مربوط به متاورس کار سختی به نظر می رسد. نماینده مجلس خبرگان رهبری به سوالی که در رابطه با حکم جواز  یا عدم جواز فروش زمین های مجازی  پاسخ دادند.ایشان اینگونه بیان کردند که حکم این مسأله عدم جواز است. چون شَیءْ را با لاشَیءْ و مال را با لامال نمی توان مبادله کرد.

2: هویت نامشخص اشخاص به دلیل وجود آواتار ها

آواتار به مثابه نگاره دیجیتالی است. این نگاره در متاورس ایجاد و مورد استفاده کاربر قرار می گیرد. آواتار را می توان نوعی هویت دیجیتالی و نماد حضور کاربر در متاورس دانست. وجود این آواتارها و عدم حضور واقعی شخص در جهان متاورس مشکلاتی را ایجاد می کند. به عنوان مثال امکان پیش آمدن مجادلاتی میان افراد از طریق فعالیت آواتارهایشان وجود دارد. به خوبی می دانسم که اگر در دنیای واقعی مجادله ای بین افراد ایجاد شود، از طریق قانون و مراجعه به دادگاه ها قابل حل می باشد. لکن در آواتارها به دلیل مشخص نبودن هویت واقعی افراد این کار با دشواری همراه است. همچنین ممکن است افراد با اطلاعات فردی دیگر اقدام به ساخت پروفایل کنند  و با آن اقدام به فعالیت کنند. همه موارد مذکور نشان دهنده ی چالش های زیاد در جهان متاورس برای هویت های مجازی می باشد.

یکی از راه حل هایی که در رابطه با مسئولیت ناشی از عمل آواتارها به ذهن می رسد این است که برای آواتارها شخصیت حقوقی تعریف شود. اینچنین می توانیم برای آواتارها نیز مسئولیت قائل شویم.

3: عدم امکان اجرای برخی از مجازات ها در جهان مجازی

در کشورهای مختلف طبق قانون داخلی آن کشورها مجازات متفاوتی برای انواع جرایم در نظر می گیرند. یکی از رایج ترین نوع مجازات حبس افراد و محرومیت آنها از حضور در جامعه می باشد. در دنیای متاورس امکان اینکه فرد را حبس کنیم وجود ندارد. تنها کاری که میتوان انجام داد این است که پروفایل فرد را مسدود کنیم. این کار فایده عملی ندارد زیرا که فرد پروفایل دیگری برای خود  می سازد و این مجازات هیچ تاثیری بر زندگی فرد نخواهد گذاشت.

4: حفاظت از داده ها و اطلاعات شخصی

با پیشرفت و توسعه فناوی رایانه ای و تغییر در نحوه ارتباطات،نه تنها هویت افراد بلکه موقعیت مکانی،سن،موارد مورد علاقه آنها و موارد دیگر در دسترس فضای مجازی قرار می گیرد.

با توجه به رویکرد شفافیت و باز بودن متاورس هیچگونه محدودیتی در اشتراک گذاری داده های کاربران وجود ندارد. به همین دلیل حفاظت از داده ها و اطلاعات شخصی از موارد چالش برانگیز  فضای مجازی است . به نظر می رسد که در اتحادیه اروپا

(مقررات عمومی حفاظت از داده ها) مصوب پارلمان اروپا بتواند تا حد زیادی حفاظت از داده ها و اطلاعات شخصی در حوزه متاورس را تحت شمول خود قرار دهد. به طور خاص ماده 9 این سند دسته ای از اطلاعات شخصی را مورد بررسی کرده است که مربوط به اطلاعات موجود در جهان متاورس می باشند. با این حال برای حفاظت از داده های شخصی در دنیای گسترده و باز متاورس حتما تدوین مقررات و قوانین خاص در این حوزه در حیطه حقوق داخلی کشورها و حقوق بین الملل لازم و ضروری است.

5: مالکیت در فضای مجازی

نظریات گوناگونی در این زمینه از جمله نظریه کارلاک،نظریه فایده گرایی بنتام،نظریه شخصیت هگل، نظریه بازدارندگی از سرقت وجود دارند. توضیح تک به تک این نظریه ها در این مطلب نمیگنجد اما به بررسی مهم ترین و جالب ترین آنها می پردازیم.

نظریه فایده گرایی بنتام:

این نظریه مبتنی بر اصل اقتصاد کاراست. مطابق این اصل منابع اقتصادی باید در دست کسانی باشد که ارزش بیشتری برای آن قائل هستند.زیرا که این افراد،منابع را به بهترین شکل ممکن توسعه می دهند. نتیجتا بهره وری عمومی افزایش می یابد. اگر بخواهیم در جهان مجازی این نظریه را تطبیق دهیم اینگونه است که اولا کاربران می توانند اموال مجازی خود را جهت فروش آنلاین در وبگاه قرار دهند. ثانیا سرمایه گذاری در فضای مجازی به اوج خود می رسد. ثالثا هزینه یافتن مشتری و مبادلات کاهش می یابد و تمایل به انجام معامله افزایش می یابد. اما نسبت به این نظریه اشکالاتی وارد می شود. از جمله اینکه آیا مالک اولیه اموال، کاربران هستند یا شرکت متاورس؟

مالکیت و مالیت  اموال در فضای مجازی طبق حقوق ایران :

در اصطلاح فقهی ملکیت اعتباری با قابلیت انشا است و عبارت از رابطه خاصی میان مالک و مملوک می باشد. این رابطه نشان دهنده سلطه و اقتدار مالک بر مال  می باشد. قانون مدنی ایران شرایط صحت معاملات را بر مبنای مشهور نظر فقها تبیین کرده است. از میان شرایط صحت معاملات، مالیت داشتن عوضین موضوع بسیار مهمی است. این به این معناست که عوضین معامله دارای ارزش اقتصادی باشند.یکی دیگر از موارد آن موجودیت داشتن عوضین است حال آنکه مال موجود در متاورس نه تنها وجود خارجی ندارد بلکه فقط در آن فضا دارای ارزش اقتصادی است. به این معنا که مال موجود در فضای مجازی در عالم خارج از آن فضا فاقد هرگونه ارزش اقتصادی می باشد. همانطور که پیش تر نیز بیان شد مسائل مربوط به متاورس در نظام حقوقی ایران با مشکلات عدیده ای مواجه است.

6: عدم اخذ رضایت از اشخاص جهت حوادث ناشی از حضور  در متاورس

افراد برای ورود و حضور در این دنیای غیر واقعی از هدست های مجازی استفاده می کنند که بر روی سر اشخاص قرار می گیرند.این جهان در تمامی ابعاد افراد را تحت پوشش قرار می دهد. در زمان حضور افراد در این دنیای مجازی امکان این وجود دارد که فرد غرق آن جهان شود و نتواند تعادل خود را از نظر جسمی حفظ کند. در این صورت ممکن است که فرد دچار جراحات جسمی شود. از طرف دیگر نیز ممکن است که اشخاص با موارد عجیبی در جهان دیجیتال مواجه شود که از نظر روحی توانایی مواجهه با آن را ندارند و دچار مشکلات روحی و روانی شوند. نکته ی قابل توجه این است که سازندگان و صاحبان جهان متاورس هیچگونه رضایتنامه از اشخاص اخذ نمی کنند. حتی تذکر های لازم احتیاطی را هم به آنها گوشزد نمی کنند.

نتیجه

متاورس  به تعبیری یک جهان مجازی است که افراد از طریق آواتارها در آن تعامل می کنند. همانطور که در این مقاله ذکر شد گرچه برخی از قوانین و مقررات در رابطه با جهان متاورس و روابط حاکم بر آن تنظیم شده است. لکن به دلیل تازگی این جهان ، خلاء گسترده در این حیطه وجود دارد.در حال خاضر اختلافات عدیده در این زمینه وجود دارد که فعلا هیچ راهکار حقوقی خاصی برای آنها در نظر گرفته نشده است. برای ورود به این دنیای عجیب و انجام فعالیت های موردنظر خود فراموش نکنید که دانش حقوقی کافی لازم است. چنانچه افراد در جهان متاورس از چالش های حقوقی آن بی خبر باشند دچار ضرر و زیان های غیر قابل جبران خواهند شد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه متاورس و چالش های حقوقی آن می توانید از گروه حقوقی فینولا مشورت بگیرید.