در دنیای امروز، نرم‌افزارها نقش پر رنگی در کسب‌وکارها و زندگی روزمره افراد دارند. نرم‌افزارها علاوه بر اینکه با افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و بهبود خدمات به شرکت‌ها کمک میکنند. تا در بازار رقابتی امروزه موفق‌تر عمل کنند، بخشی از هویت هر شرکت را به مخاطبین نشان میدهند. هر نرم افزار یا اپلیکشین با طراحی خاص خود و همچنین ترکیب رنگ ها و ایجاد فضای کاربری مشخصی، از سایر نرم افزارها متمایز میشود و با همان مولفه های خاص، نمایانگر شرکت و یا سازندگان آن است.
شرکت‌های بزرگ به دنبال ثبت نرم‌افزارهای جدید و نوآورانه هستند تا قابلیت‌های بیشتری برای انجام کارهای روزانه فراهم کنند و سود بیشتری به دست آورند. طراحی یک نرم‌افزار کارآمد که در مدت زمان کوتاهی بین مردم محبوب شود، نیازمند تلاش و دانش فراوان در طی چندین سال است. بنابراین، حمایت قانونی از نرم‌افزارها ضروری است تا حقوق مالکیت فکری توسعه‌دهندگان حفظ شود و انگیزه‌ای برای ادامه نوآوری و سرمایه‌گذاری در این زمینه فراهم گردد.
ثبت نرم‌افزار در نظام حقوقی ایران به توسعه‌دهندگان اجازه میدهد تا از حقوق مادی و معنوی خود محافظت کنند. این حقوق شامل جلوگیری از کپی‌برداری و استفاده غیر مجاز و استفاده از حق کپی رایت، امکان تعقیب قانونی متخلفین و مطالبه خسارت از ناقضین حقوق سازنده میشود. با توجه به اهمیت فراوان نرم‌افزار ها در اقتصاد و صنعت، ثبت و حمایت قانونی از آنها امری ضروری و حیاتی است.
ثبت نرم افزار نه تنها راه‌های سواستفاده از حقوق پدیدآورندگان را می‌بندد، بلکه امکان برخورداری از امتیازات قانونی را برای پدیدآورندگان فراهم میکند. این ثبت نرم افزار متناسب با هر نظام حقوقی، پیچیدگی های خاص خود را خواهد داشت که در این نوشتار ثبت نرم افزار در نظام حقوقی ایران و انواع حمایت های قانونی را از سازندگان و پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای بررسی میکنیم.
تعریف نرم افزار
در ابتدا اجازه بدهید نرم افزار را تعریف کنیم. هر نرم افزار مجموعه از کدها و دستورات است که کاربرد مشخصی دارد. اصولا میتوان نرم افزارها را به دو دسته کلی سیستمی و کاربردی تقسیم کرد. نرم افزارهای سیستمی در مدیریت منابع و عملکرد سیستم کامپیوتری کمک میکنند و در واقع رابط بین سخت افزار و نرم افزار است. سیستم‌عامل‌هایی همچون ویندوز و مک‌او‌اس از جمله مهم‌ترین نرم‌افزارهای سیستمی هستند که عملکرد سخت‌افزارها و سایر نرم‌افزارها را کنترل میکنند. همچنین نرم افزارهای کاربردی هم وجود دارند که برای انجام وظایف خاص طراحی شده‌اند و معمولاً توسط کاربران نهایی استفاده میشوند؛ مانند مرورگرهای وب. در ادامه بیشتر به انواع نرم افزارها میپردازیم.
تعریف قانونی نرم افزار
قانونگذار ایرانی در آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای نرم افزارها را تعریف کرده است.
ماده ۲- نرم‌افزار عبارت است از مجموعه برنامه‌های رایانه‌ای، رویه‌ها، دستورالعمل‌ها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه‌ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر روی یکی از حامل‌های رایانه‌ای ضبط شده باشد.
طبق تعریفی که در این ماده ارائه شده است، هنگامی که بتوان مجموعه ای از زبان های برنامه نویسی و کدهای و داده‌های اجرایی را که دارای کاربری مشخص است در یکی از حامل های رایانه ای مانند فلش، سی‌دی‌ها، دی‌وی‌دی‌ها اجرا کرد.
در تبصره 1 این ماده نیز آمده است که آثار و محصولات نرم‌افزاری نوشتاری، صوتی و تصویری که با کمک نرم‌افزار پردازش شده و به صورت‌یک پدیده مستقل تهیه و ارائه شود نیز مشمول این آیین‌نامه خواهد بود. این تبصره اشاره به نرم افزارهای واسط دارد که در واقع خود به واسطه یک سری نرم افزارهای دیگر ساخته شده است.
همچنین در تبصره 2 این ماده ذکر شده در صورتی که خلق عملیات نرم‌افزاری در ذهن باشد. و بدون اینکه برنامه‌های رایانه‌ای و مستندات و دستورالعمل های آن تدوین شده باشد و صرفا در ذهن باشد، به عنوان نرم افزار محسوب نمیشود. این قاعده در خصوص سایر دارایی های فکری نیز مفروض است و یک اثر چنانچه جلوه و نمود بیرونی نداشته باشد. نمیتواند مورد حمایت نظام مالکیت فکری قرار بگیرد.
پدیدآورنده نرم افزار
در خصوص اینکه خالق یک نرم افزار چه کسی است قانونگذار در ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای چنین تعیین تکلیف کرده که: «پدیدآورنده نرم‌افزار شخص یا اشخاصی هستند که بر اساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط‌اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده‌سازی نرم‌افزار را انجام دهند». درنتیجه چنانچه اکثر مراحل و پروسه تولید و ساخت یک نرم افزار توسط فرد «الف» انجام شود، اما بخش کمی از فرآیند ساخت نیز توسط شخص «ب» تکمیل شود. شخص ب نیز به عنوان پدیدآورنده اثر شناخته میشود و میتواند از حمایت های قانونی برخوردار شود.
در اکثر موارد ساخت و طراحی یک نرم افزار توسط یک تیم یا گروهی از برنامه نویسان انجام میشود، زیرا انجام همه ابعاد پروژه برای یک نفر شاید ممکن نباشد. در این موارد ما شاهد یک نرم افزار اشتراکی هستیم. در ماده 11 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای نیز به آن اشاره شده است. و گفته شده: «هرگاه اشخاص متعدد در پدیدآوردن نرم‌افزار مشارکت داشته باشند، چنانچه سهم مشارکت هر یک‌در پدیدآوردن نرم‌افزار مشخص باشد، حقوق مادی حاصل از آن به نسبت مشارکت به هر یک تعلق میگیرد …»
گاهی ساخت یک نرم افزار، از طریق نرم افزارهای موجود رخ میدهد. در این حالت افراد با استفاده از نرم افزارهایی که توسط سایر افراد ایجاد شده، یک نرم افزار جدید خلق میکنند. اما حقوق معنوی و مادی نرم افزار جدید در این فرض متعلق به چه کسی است؟ در این رابطه قانونگذار مشخص نموده است که: «حقوق مادی و معنوی نرم‌افزارهای جدید که به واسطه نرم‌افزارهای دیگر پدید می‌آید متعلق به پدیدآورنده نرم‌افزار جدید است.»
البته پدید آوردن نرم‌افزارها ممکن است ناشی از استخدام و یا قرارداد باشد. فرضی را متصور شوید که یک شرکت رایانه ای تعدادی برنامه نویس را استخدام میکند و این کارشناسان در روند انجام کار در شرکت، دست به خلق یک نرم افزار میزنند.
این صورت :
اگر هدف از استخدام یا انعقاد قرارداد، پدید آوردن نرم افزار مورد نظر بوده و یا پدید آوردن آن نرم افزار جزء موضوع قرارداد باشد. (در همان ابتدا هدف از رابطه قراردادی و موضوع قرارداد، ساخت همان نرم افزار مشخص باشد.) حقوق مادی مربوط و حق تغییر و توسعه نرم‌افزار متعلق به شخص استخدام کننده یا کارفرما است، مگر اینکه در همان قرارداد به صورت دیگری پیش بینی شده باشد. به عبارتی اصل بر این است که در این موارد حق مادی متعلق به کارفرما است. مگر اینکه خلاف این موضوع در قرارداد پیش بینی شود و حق مادی تماما یا جزئا به سازنده نرم افزار تعلق بگیرد.
حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار
پدیدآورنده به سبب خلق نرم افزار از حمایت های قانونی برخوردار خواهد بود. این حمایت های قانونی به دو دسته حقوق مادی و معنوی تقسیم میشوند. حقوق مادی نرم افزار که با عنوان حقوق مالی نیز شناخته میشود. به دسته ای از حقوق اطلاق میشود که به سبب آن پدیدآورنده میتواند بهره برداری اقتصادی و تجاری از مال خود یا نرم افزار خود داشته باشد. این حقوق مادی در ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مشخص شده است (این موارد جنبه حصری ندارد):
1- حق استفاده شخصی: حق استفاده شخصی به معنای این است که پدیدآورنده نرم‌افزار میتواند به طور خصوصی از اثر خود استفاده کند، بدون اینکه هنوز آن را به صورت عمومی منتشر یا توزیع کرده باشد.
2- حق نشر: حق نشر عبارت است از قراردادن نرم‌افزار در معرض استفاده عموم اعم از اینکه بر روی یکی از حامل های رایانه‌ای، تکثیر شده یا به منظور فوق در محیطه ای رایانه‌ای قابل استفاده برای دیگران قرار داده شود
3- حق عرضه: عرضه عبارت است از ارائه نرم‌افزار برای استفاده شخص یا اشخاص معین دیگر در زمان یا مکان محدود و برای بهره‌برداری مشخص.
4- حق اجرا: اجرا عبارت است از استفاده عملی و کاربردی از نرم‌افزار در محیط های رایانه‌ای.
5- حق تکثیر: حق تکثیر عبارت است از حق کنترل کامل پدیدآورنده بر نسخه‌برداری، توزیع، تغییر و استفاده از نرم‌افزار خود.
تمامی این موارد، حقوق مادی پدیدآورنده محسوب شده است. که این حقوق قابل نقل و انتقال است و میتوان آن را ارزش گذاری کرد و به شخص دیگری در ازای دریافت وجهی منتقل کرد. از دیگر ویژگی های حقوق مادی محدود بودن آن به زمان و مکان است که در ادامه بیشتر به آن میپردازیم.
حقوق معنوی نیز در ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای تعریف شده است: عبارت است از حق انتساب‌نرم‌افزار به پدیدآورنده آن. بدین معنا که هر نرم افزار ناشی از ابتکار، خلاقیت، دانش و ذهن یک نفر است. و نمیتوان نرم افزاری را بدون ذکر نام پدیدآورنده آن منتشر کرد و وی حق انتساب نام خود بر نرم افزار را دارد.
حق معنوی پدیدآورنده اما محدود به زمان و مکان نیست و در هرجای دنیا و بدون اینکه محدودیتی زمانی وجود داشته باشد، حق وی مورد حمایت قرار میگیرد. همچنین این حق معنوی غیرقابل انتقال است و نمیتوان نام شخصی دیگری را به عنوان پدیدآورنده اثر ثبت کرد. اما در خصوص حقوق مادی استفاده از دارنده حقوق نامبرده برای مدت حداکثر ۳۰ سال از زمان انتشار نرم افزار، مجاز می‌باشد.
همچنین در خصوص اینکه در نرم افزارهای اشتراکی حقوق مادی و معنوی به چه شخصی میرسد قانونگذار 2 فرض را در نظر گرفته است. بدین ترتیب که: 1- چنانچه سهم مشارکت هر یک در پدیدآوردن نرم‌افزار مشخص باشد، حقوق مادی حاصل از آن به نسبت مشارکت به هر یک تعلق میگیرد. و 2- درصورتی که کار یکایک آنان جدا و متمایز مشخص نباشد. حقوق ناشی از آن، به عنوان حق مشاع پدیدآورندگان درنظر گرفته میشود، بدین صورت که همه آنها در تمام حقوق مادی و معنوی به اندازه یکسان دارای حق میباشند.
نقض حقوق پدیدآورنده نرم افزار
قانونگذار در لایحه مذکور، مواردی را نام برده است که انجام آنها باعث نقض حقوق پدیدآورنده نرم افزار میشود.
در ماده ۱۵ بیان میشود که اگر کسی نرم‌افزاری را با تغییرات جزئی که عرفاً نتوان آن را به عنوان یک نرم‌افزار جدیدی به حساب آورد. به نام خودش ثبت، تکثیر، منتشر، عرضه یا بهره‌برداری کند، در واقع حقوق پدیدآورنده نرم‌افزار اصلی را نقض کرده است. به عبارت دیگر، تنها ایجاد تغییرات جزئی و ادعای مالکیت جدید بر اساس آن تغییرات، غیرقانونی و نقض حقوق پدیدآورنده اصلی است.
در ماده بعد ذکر شده است که اگر کسی از نام، عنوان و یا نشان خاصی که معرف یک نرم‌افزار است. برای نرم‌افزار خود استفاده کند بدون اینکه مجوزی از دارنده حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار اصلی گرفته باشد، حقوق پدیدآورنده را نقض کرده است. این ماده به منظور حفاظت از برندینگ و هویت نرم‌افزارها تنظیم شده است.
در ماده ۱۷ به طورکلی بهره‌برداری از نرم‌افزار در حالتی که مجوزی از خالق آن اخذ نشده است، غیرقانونی تلقی شده است.
این ماده توضیح میدهد که اگر کسی با علم و اطلاع از نقض حقوق پدیدآورنده، نرم‌افزاری را که بدون اجازه پدیدآورنده منتشر یا عرضه شده تهیه و استفاده کند، حقوق پدیدآورنده را نقض کرده است. بنابراین، حتی خرید و استفاده از نرم‌افزارهای غیرمجاز نیز غیرقانونی است و حقوق پدیدآورنده را نقض میکند.
در ماده 18 نیز حق تکثیر پدیدآورنده موردحمایت قرار گرفته و نقض آن را غیرقانونی قلمداد کرده است. این ماده بیان میکند که حق تکثیر تمام یا بخشی از نرم‌افزار بر روی حامل‌های رایانه‌ای تنها به پدیدآورنده تعلق دارد. و سایر اشخاص، حتی اگر قصد نشر یا عرضه یا بهره‌برداری نداشته باشند، مجاز به تکثیر نیستند. بنابراین، هرگونه تکثیر بدون اجازه پدیدآورنده غیرقانونی است.
انواع نرم افزار
تقسیم بندی و شناخت انواع نرم افزار از حیث محدوده و چگونگی استفاده کاربران نرم افزار، همچنین شناخت جایگاه سازنده نرم افزار و حمایت های قانونی از وی امری حائز اهمیت است که که در ادامه به آن میپردازیم.
نرم افزارهای منبع باز و منبع بسته
در نرم افزارهای مدل منبع بسته، منبع نرم افزار برای عموم منتشر نشده است و جز افرادی که سازنده نرم افزار محسوب میشوند یا از سازنده نمایندگی دارند. سایر افراد جامعه به کدهای منبع که نرم افزار بر اساس آن شکل گرفته در حالی که در نرم افزارهای منبع باز، کد منبع آن برای اصلاح و استفاده در دسترس است. این نوع نرم افزارها با کد منبع در دسترس کاربران قرار می‌گیرند به نحوی که کاربر میتواند آزادانه نرم افزار را توزیع و تغییر دهد و ویژگی‌های اضافی را به نرم افزار اضافه کند. نرم افزار منبع باز میتواند رایگان یا همراه با هزینه اندکی باشد.
نرم افزارهای مشروط
نرم افزارهای مشروط به عنوان نسخۀ آزمایشی از نرم افزار اصلی عرضه می شود. این نسخه درواقع نرم افزاری است که به صورت آزمایشی در اختیار کاربران قرار میگیرد. که معمولاً با محدودیت زمانی همراه هستند و هنگامی که محدودیت زمانی آنها به پایان میرسد، از کاربر خواسته میشود تا هزینه ادامه خدمات را پرداخت کند.
نرم افزار مشاع و نرم فزار غیر مشاع
گاها ممکن است نرم افزار توسط یک شخص واحدی ساخته شود و تمام حقوق نرم افزار متعلق به همان یک نفر باشد که در این صورت نرم افزار غیرمشاع یا انفرادی محسوب میشود. اما ممکن است اشخاص متعدد در پدیدآوردن یک نرم افزار، مشارکت داشته باشند. که در این حالت نرم افزار جنبه مشاعی یا اشتراکی پیدا میکند و حقوق ناشی از آن نرم افزار، حق مشاع پدیدآورندگان است..
نرم افزارهای واسط
نرم‌افزار واسط، نرم افزاری است که ارتباط بین نرم‌افزارها یا بین نرم‌افزار و سخت‌افزار را برقرار میکند. به عبارت ساده‌تر، نرم‌افزار به تنهایی نمیتواند کار خاصی انجام دهد مگر اینکه از طریق برنامه های واسط، داده‌ها را دریافت و به سخت‌افزار منتقل کند تا کاربر بتواند از آن استفاده کند.
مثلاً وقتی کاربر از صفحه کلید استفاده میکند یا اطلاعات را در صفحه نمایش می‌بیند، این تعامل به واسط‌های نرم‌افزاری بستگی دارد. واسط کاربر (UI) بخشی از نرم‌افزار است که نحوه ارتباط کاربر با سیستم را تعیین میکند. و به نوعی پلی بین کاربر و سیستم محسوب میشود.
نرم افزار مکمل و سازگار
در رابطه با نرم‌افزارهای سازگار باید چنین گفت که این نرم‌افزارها به گونه‌ای طراحی میشوند که با نرم‌افزارهای موجود به خوبی هماهنگ شوند. آنها میتوانند با نرم‌افزارهای دیگر تعامل کرده و قابلیت‌های جدیدی را به سیستم اضافه کنند.
همچنین نرم‌افزارهای مکمل به منظور تکمیل یا افزایش کاربری‌های نرم‌افزارهای موجود طراحی میشوند. آنها میتوانند ویژگی‌ها و عملکردهای اضافی را فراهم کرده و بهره‌وری و کارایی نرم‌افزارهای اصلی را افزایش دهند.
به عنوان مثال، یک افزونه (plugin) برای یک نرم‌افزار ویرایش تصویر میتواند به عنوان نرم‌افزار مکمل در نظر گرفته شود که قابلیت‌های جدیدی مانند فیلترها یا ابزارهای اضافی را به نرم‌افزار اصلی اضافه میکند. این نرم‌افزارهای سازگار و مکمل به شرط دریافت رضایت کتبی از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای
انواع حمایت های قانونی از نرم افزار در نظام های حقوقی دنیا
می توان گفت که براى حمايت از حقوق پديدآورنده نرم افزارهاى رايانه اى در نظام های حقوقی دنیا سه روش وجود دارد:
1- حمايت از حقوق پديدآورنده در نظام مالكيت ادبى و هنرى (كپى رايت): حمایت نظام کپی رایت از نرم افزارها بدین دلیل است کپی‌رایت از جلوه‌های ظاهری و بیرونی یک اثر حمایت میکند. در مورد نرم‌افزارها، این جلوه‌های بیرونی شامل مواردی همچون رنگ‌ها، ترتیب رنگ‌ها، مولفه‌های گرافیکی و طراحی‌های بصری است. این عناصر گرافیکی و بصری بخش‌های مهمی از نرم‌افزارها هستند که تجربه کاربری را تعریف میکنند و از این رو نیاز به حمایت قانونی دارند. البته تمايز اصلی اين دو در اين است كه آثار ادبى و هنرى بيشتر از ذوق و سلیقه و نوع نگرش افراد سرچشمه می گیرد. این در حالی است که در تولید نرم افزار، دانش و اطلاعات فنی شخص حرف اول را می زند.
2- حمايت از حقوق پديدآورنده در قالب مالكيت صنعتى (حق مخترع) : نرم افزارها ازین جهت که دارای ابتکار و خلاقیت و نوآوری هستند، میتوانند تحت حمایت نظام اختراع نیز قرار بگیرند. البته این حمایت نظام حق اختراع از نرم افزار زمانی مطرح است که یک نرم افزار دارای سه شرط اصلی «1- جدید بودن. 2- دارای گام ابتکاری بودن. 3- کاربردی بودن در صنعت» باشد.
3- ايجاد نظام خاص جهت حمايت از حقوق نرم افزار: به سبب اختلافاتی که در مورد روش حمایت از نرم افزارهای رایانه ای وجود داشت، برخی از قانون گذاران، نظام حمايتى خاصی را كه در بردارنده ویژگی های حمایتی درست هر دو نظام حمایتی قبلی است، مدنظر قرار میدهند. اين نظام حمايتى مى تواند تلفيق و تركيبى از هر دو نظام يادشده باشد، به اين معنا كه نرم افزار را هم مشمول نظام حمايتى مالكيت صنعتى و هم نظام حمايتى مالكيت ادبى و هنرى قرارداد.
انواع حمایت های قانونی از نرم افزار در نظام حقوقی ایران
حمایت از نرم‌افزارها در نظام حقوقی ایران، بر اساس قوانین، رویه‌های قضایی و عملی، اصولا تحت پوشش کپی‌رایت و در حوزه مالکیت ادبی و هنری قرار میگیرد. در حوزه مالکیت ادبی و هنری قوانین ایران از آثاری حمایت می‌نماید که برای نخستین بار در ایران منتشر شوند. بنابراین برای آن که نرم افزار مورد حمایت قانونی قرار گیرد میبایست نخستین بار در ایران منتشر شود. همچنین کپی‌رایت از جلوه‌های ظاهری و بیرونی نرم‌افزارها، مانند ، ترتیب رنگ‌ها، مولفه‌های گرافیکی و طراحی‌های بصری حمایت میکند. در مقابل، نظام کپی‌رایت برخلاف نظام حق اختراع، حق انحصاری ایجاد نمی‌کند و نیازی به گذراندن تشریفات ثبتی ندارد. با وجود اینکه اصل بر حمایت کپی‌رایتی است، نرم‌افزارها میتوانند مانند اختراعات نیز ثبت شوند. برای این منظور، نرم‌افزار باید دارای سه ویژگی اصلی فوق الذکر باشد و صرف انتشار آن دیگر کافی نیست و میبایست حتما ثبت شود.
ثبت نرم افزار
همانطور که متوجه شدیم حمایت از نرم افزار به 2 طریق ممکن است 1- حمایت نظام کپی رایت 2- حمایت نظام حق اختراع
برای برخورداری از حمایت نظام کپی رایت، باید به مرکز رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کرد. و برای بهره مندی از نظام حق اختراعی، باید به مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرد. در هر دو صورت اخذ تاییدیه فنی لازم است. برای ثبت درخواست این تاییدیه لازم است در سامانه خدمات الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات ثبت نام کنید که در ادامه بیشتر به آن میپردازیم.
تاییدیه فنی نرم افزار
برای اخذ تاییده فنی، مدارک زیر باید به سازمان فناوری اطلاعات ارسال شود:
نامه درخواست کتبی که قالب آن از طریق لینکIto.gov.ir قابل دریافت است.
فرم مشخصات نماینده متقاضی و نرم افزار و مالک و پدیدآورنده به همراه میزان قدرالسهم پدیدآورندگان.
تکمیل فرم‌های سامانه eservices.ito.gov.ir
تعهدنامه تایید شده متقاضی به شکل فیزیکی. (کاغذی) (قالب فرم از طریق این لینک قابل دسترس است، همراه با سربرگ و مهر و امضای شخص حقوقی یا امضاء و اثر انگشت شخص حقیقی در تمامی صفحات آنها).
شایان ذکر است، از این پس برای تکمیل پرونده درخواست تأییدیه فنی، مراجعه به محضر و اخذ سند رسمی برای تهیه تعهدنامه نیاز نیست و تنها کافی است تعهدنامه به تایید متقاضی برسد.
کلیپ 10 دقیقه‌‌ای از معرفی سامانه، توضیحات ساختار اصلی برنامه (سورس کدها) و ارتباط فایلهای برنامه‌‌نویسی به یکدیگر، نشانی آدرس اینترنتی (در صورت وجود)، یک سناریوی اجرایی از اپلیکیشن، تعداد نصب اپلیکیشن و تفاوت با محصولات مشابه (در صورت وجود).
ارائه دو نسخه لوح فشرده مشتمل بر: نامه درخواست + فرم اقرارنامه تکمیل شده + فایلهای مشخصات فنی. (راهنمای کاربری، معماری نرم افزار، سند نیازمندی‌ها یا use case یا فرایندهای سامانه.)+ فایل فیلم کلیپ سامانه که در بند 5 ذکر شده است + سه کلاس اصلی برنامه یا سورس کامل برنامه + راهنمای نصب برنامه.
ثبت نرم افزار در وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی
در ابتدا میبایست به سامانه https://sejam.ir/: مراجعه کرده و با تکمیل فرم مربوطه، حساب کاربری خود را ایجاد کنید.
ورود به بخش ثبت اثر: پس از ورود به حساب کاربری خود، به بخش “ثبت اثر” در سامانه سجام بروید.
انتخاب نوع اثر: از بین گزینه های موجود، “نرم افزار” را انتخاب کنید.
تکمیل فرم ثبت اثر: فرم ثبت اثر نرم افزار را به طور کامل و دقیق تکمیل کنید.
بارگذاری مدارک: مدارک مورد نیاز برای ثبت نرم افزار را در سامانه بارگذاری کنید. این مدارک شامل موارد زیر است:
1- گواهی تأییدیه فنی
2- دو نسخه از نرم افزار
3- راهنمای استفاده از نرم افزار
4- فرم تکمیل شده تعهدات
5- کپی کارت ملی متقاضی
پرداخت هزینه: پس از بارگذاری مدارک، هزینه ثبت نرم افزار را به صورت آنلاین پرداخت کنید.
بررسی مدارک: کارشناسان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مدارک شما را بررسی خواهند کرد. در صورت نقص مدارک، به شما اطلاع داده خواهد شد تا نسبت به رفع نقص اقدام کنید.
صدور گواهی ثبت نرم افزار: در صورت تایید مدارک، گواهی ثبت نرم افزار برای شما صادر خواهد شد.
ثبت نرم افزار در مرکز مالکیت معنوی
به جهت ثبت اختراع نرم افزار باید مجوز ها و تاییدیه های لازم را نیز دریافت نمایید و به همراه سایر مدارک لازم برای ثبت اختراع ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر حسب مورد ممکن است متقاضی ملزم به ارائه مدارک و مجوز های دیگری نیز باشد اما به طور کلی مدارک مورد نیاز ثبت اختراع نرم افزار و اپلیکیشن به شرح ذیل می باشد:
تکمیل و ارائه فرم تقاضانامه ثبت اختراع نرم افزار که به امضاء متقاضی نیز رسیده باشد.
مدارک هویتی و شخصی مالک یا مالیکن نرم افزار
ارائه شرح از کاربرد و کارکرد نرم افزار
ارائه اظهارنامه ثبت اختراع نرم افزار که از سامانه شورا دریافت نموده اید.
توصیف نامه و ادعانامه اختراع نرم افزار یا اپلیکیشن
شش نمونه نرم افزار در قالب سی دی یا لوح فشرده به همراه ضمائم مربوطه
ارائه تاییدیه شورای عالی انفورماتیک، شورا ها و سازمان هایی که از نرم افزار را مورد قبول می دانند.
ارائه و اخذ مجوز های لازم در صورت لزوم
رسید پرداختی های قانونی
وکالتنامه وکیل در صورتی که از وکیل استفاده می کنید.
لزوم یا عدم لزوم ثبت نرم افزار
در بسیاری از موارد گفته میشود که برای حمایت قانونی از نرم‌افزار، نیازی به ثبت آن نیست و حتی اگر نرم‌افزار به عنوان اختراع ثبت شود، از مزایای حق اختراع نیز بهره‌مند خواهد شد. برخی افراد معتقدند که ثبت اختراع نرم‌افزاری فقط برای آسان کردن اثبات حق در دادگاه است. اما باید توجه داشت که ثبت نرم‌افزار به عنوان اختراع، مزایای خاصی دارد و میتواند حمایت بیشتری برای مخترع ایجاد کند.
اگر در تصمیم‌گیری برای ثبت نرم‌افزار خود به عنوان اختراع یا اکتفا به حمایت کپی‌رایت مردد هستید، این توضیح ممکن است به شما کمک کند. اگر نرم‌افزار خود را به عنوان اختراع ثبت نکنید، عملکرد ناشی از کدهای نوشته شده تحت حمایت نخواهد بود. به این معنا که اگر شخص دیگری کدهای متفاوتی بنویسد ولی به همان کارکرد نرم‌افزار شما دست یابد، حقوق شما نقض نخواهد شد و نمی‌توانید علیه او اقدام قانونی کنید.
اما اگر نرم‌افزار خود را به عنوان اختراع ثبت کنید، عملکرد و نتایج حاصل از کدهای شما تحت حمایت قرار میگیرد. بنابراین، تا مدت ۲۰ سال هیچ‌کس نمیتواند بدون اجازه شما از اختراع نرم‌افزاری‌تان استفاده کند، حتی اگر از طریق کدهای دیگری به همان نتیجه دست یابد.
این تفاوت‌ها نشان‌دهنده اهمیت و مزایای ثبت نرم‌افزار به عنوان اختراع در مقابل حمایت کپی‌رایت است
شما میتوانید جهت تصمیم گیری در خصوص ثبت نرم افزار یا عدم ثبت آن با مشاورین حقوقی متخصص مالکیت فکری مشورت نمایید.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید
