اکثر کسب‌وکارهای پرسود در مسیر خود از مشاوره افرادی متخصص و عالم در حوزه کاری خود بهره برده‌اند به‌نحوی‌که امروزه، کمتر کسی می‌تواند تأثیر استفاده از خدمات مشاوره در افزایش بهره‌وری کسب‌وکارها را کتمان کند. مشاوران، شما را در عبور از مشکلات و موانع موجود درراه پیشرفت یاری می‌رسانند و از سردرگمی‌های این راه پرپیچ‌وخم می‌رهانند؛ پس نقش آنان را کوچک نشمارید.
اگر در خصوص به‌کارگیری مشاوره قانع شده‌اید و فرد مناسب و شایسته‌ای را نیز برای این کار در نظر گرفته‌اید؛ قدم بعدی شما انعقاد یک قرارداد مشاوره خواهد بود. در مطلب پیش رو به ذکر مجموعه نکاتی پرداخته‌ایم که توجه به آن‌ها شما را در تنظیم قرارداد مشاوره استاندارد یاری خواهد رساند.
تعریف قرارداد مشاوره
قرارداد مشاوره به قراردادی گفته می‌شود که در آن‌یک طرف به نام “مشاور” تعهد می‌نماید که درازای دریافت وجه معینی از سوی “کارفرما” به ارائه خدمات مشاوره در حوزه خاصی بپردازد.
انواع قرارداد مشاوره
قراردادهای مشاوره را به‌صورت کلی می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
1-قرارداد مشاوره ساعتی (قرارداد مشاوره مزد-ساعتی)
اینگونه قراردادها در آیین‌نامه اجرايي ضوابط و مزايا و مشاغل قابل شمول به نظام‌های کارمزدی، مزد-ساعتي و كارمزد-ساعتي موضوع تبصره 2 ماده 35 قانون کار مورداشاره قرارگرفته است. بند ج ماده 15 این آیین‌نامه به‌صراحت مشاغل غیر تمام‌وقت در زمینه مشاوره و نظایر آن را جزء مشاغل مزد-ساعتی دانسته است که مشمول قانون کار می‌شوند.
مشاور در این نوع از قراردادهای مشاوره، به‌اندازه میزان ساعاتی که برای کارفرما کار می‌کند؛ مستحق دریافت حقوق است. این ویژگی قراردادهای مشاوره ساعتی را به قراردادهای استخدامی پاره‌وقت تبدیل می‌کند و بدین سبب کلیه حقوق و مزایای موجود در قانون کار را، شامل حال این دسته از مشاوران می‌گرداند. این حقوق و مزایا شامل حق بیمه و پاداش و مزایای نظیر حق مسکن، حق خواربار، حق اولاد و … می‌شود. اگرچه که این مزایا به نسبت ساعت کاری انجام‌شده توسط مشاور به وی تعلق خواهد گرفت.
2-قرارداد مشاوره پروژه‌ای (قرارداد مشاوره پیمانکاری)
در اینگونه قراردادها، مشاور تعهد می‌نماید که به صورت پروژه ای به کارفرما، خدمات مشاوره‌ای ارائه نماید. در اینگونه قراردادها برخلاف قرارداد نوع قبل، هیچ‌گونه رابطه استخدامی بین کارفرما و مشاور وجود ندارد. ازاین‌رو این قرارداد زیر چتر حمایتی قانون کار قرار نمی‌گیرد. درواقع می‌توان گفت اینگونه قراردادها ازجمله قراردادهای خصوصی مذکور در ماده 10 قانون مدنی به شمار می‌آید. همین موضوع مطلوبیت بالایی برای این نوع از قرارداد مشاوره بین کارفرمایان به دنبال آورده است. درواقع مطلوبیت قرارداد مشاوره پروژه‌ای به نسبت قرارداد مشاوره ساعتی ناشی از بار تکالیفی است که این دو قرارداد به‌صورت متفاوتی بر کارفرما تحمیل می‌کنند.
نکات مهم در تنظیم قرارداد مشاوره
قراردادهای مشاوره ازجمله پرکاربردترین قراردادهای موجود در حوزه کسب‌وکارها هستند. ازاین‌رو توجه به نکاتی در خصوص اینگونه از قرارداد ها می‌تواند برای پیشرفت کسب و کار شما مفید واقع شود.
موضوع قرارداد مشاوره و حدود خدمات مشاوره‌ای را در آن مشخص کنید:
اولین گام برای انعقاد یک قرارداد مشاوره، نیازسنجی است. شما باید مشخص کنید که نیاز به دریافت خدمات مشاوره‌ای در چه موضوع و تا چه حدودی خواهید داشت. خدمات مشاوره در طیف بسیار گسترده‌ای قرار می‌گیرند. مشاوره کسب‌وکار و تجارت، مشاوره بازاریابی و بازرگانی، مشاوره تبلیغات، مشاوره فنی، مشاوره مدیریت، مشاوره حقوقی، مشاوره مالیاتی، مشاوره بیمه، مشاوره IT و … ازجمله موضوعاتی هستند که ممکن است در راه موفقیت کسب‌وکار به آن‌ها نیازمند شوید. پس از انتخاب هر یک از این موضوعات، باید لیست بسته‌ای از جزئیات خدمات مورد نیازتان تهیه‌کرده و ضمیمه قرارداد کنید. به‌علاوه می‌توانید بندی به قراردادتان اضافه کنید که دریافت هرگونه خدمات اضافی‌تر را معطوف به پرداخت هزینه‌ای جداگانه نماید. بدین ترتیب قراردادتان را انعطاف‌پذیر کرده و نگران نیازهای برآمده در آینده نخواهید بود.
مدت قراردادتان را به‌صورت دقیق درج کنید:
زمان شروع و خاتمه قراردادتان را به‌روشنی بیان دارید. مدت مشاوره چنانچه گفته شد می‌تواند برای یک پروژه و یا یک بازه زمانی تعیین گردد. این موضوع بستگی به حوزه کاری و احتیاجات خود خواهد داشت.
میزان حق المشاوره و نحوه پرداخت آن را مشخص کنید:
مبلغ حق المشاوره را در قرارداد خود تعیین کنید. برای محاسبه حق المشاوره و نحوه پرداخت آن نیز می‌توانید از مکانیسم‌های متفاوتی بهره ببرید. نحوه‌ی پرداخت در قرارداد شما می‌تواند به‌صورت ساعتی، روزانه، هفتگی و ماهانه و پروژه‌ای در نظر گرفته شود. اگر پرداخت به‌صورت پروژه‌ای را انتخاب کنید می‌توانید میزان حق‌الزحمه را به درصد معینی از قیمت پروژه محدود کنید. مثلاً بگویید که 5 درصد از سود هر پروژه‌ای پس از اتمام آن به مشاور تعلق می‌گیرد. استفاده از این شیوه پرداخت در مشاوره‌های بازاریابی رواج بسیاری دارد.
تعهدات طرفین را در قرارداد صراحتاً ذکر نمایید:
شرح وظایف کارفرما و مشاور را به نحوی دقیق در قرارداد درج نمایید. برای مثال ذکر کنید که کارفرما مکلف به ارائه هرگونه اسناد و اطلاعات موردنیاز مشاور برای ارائه خدمات مشاوره خواهد بود و یا آنکه مشاور موظف خواهد بود به‌تناسب درخواست کارفرما و در اسرع وقت به ارائه مشاوره به‌صورت کتبی یا شفاهی بپردازد.
توجه کنید که علاوه بر شرح تعهدات طرفین می‌توانید برای تضمین ایفای تعهدات طرفین قرارداد، وجه التزامی نیز تعیین نمایید.
تکلیف مالکیت اموال فکری را مشخص کنید:
در بسیاری موارد ممکن است همکاری دوجانبه کارفرما و مشاور در قالب قرارداد مشاوره، منجر به خلق آثاری گردد که بر سر مالکیت آن اختلاف افتد. بنابراین بهتر است تا در هنگام انعقاد قرارداد در خصوص مالکیت اینگونه آثار تعیین تکلیف کنید. برای مثال می‌توانید مالکیت آثار خلق‌شده درنتیجه فعل مستقیم مشاور را متعلق به وی بدانید. برای پیشبرد بهتر همکاری بین مشاور و کارفرما نیز می‌توانید شروطی را به بند خود اضافه نمایید مثل‌اینکه در قرارداد ذکر نمایید که مشاور موظف خواهد بود تا مجوزهای لازم برای بهره‌برداری و استفاده از اثر را در اختیار کارفرما بگذارد. از این طریق شما حسن نیت خود را برای به نتیجه رسیدن این همکاری دوجانبه نشان داده‌اید.
حدود مسئولیت طرفین در خصوص خسارات آینده را مشخص کنید:
بدیهی است که همکاری بین مشاور و کارفرما در قالب قرارداد مشاوره همواره سودمند واقع نمی‌شود. در بسیاری مواقع این همکاری ممکن است خساراتی را برای کسب‌وکارتان به بار آورد. درنتیجه بهتر است در خصوص تقسیم مسئولیت برآمده از این خسارات هوشیار عمل کنید. اگر در جایگاه کارفرما قرارگرفته‌اید حتماً به ذکر این موضوع در قراردادتان بپردازید که تعهد مشاور، تعهد به نتیجه و یا تعهد به‌وسیله است. به‌علاوه می‌توانید این تضمین را از مشاورتان بخواهید که خدمات مشاوره وی از حداقل استاندارهای موجود برخوردار باشد و از عرف‌ها و رویه‌های موجود در آن حوزه‌ی کاری تبعیت کند. همچنین بندی را در قراردادتان تنظیم کنید که مطابق با آن در هنگام وقوع خسارت –اگر خسارت مذکور به‌صورت مستقیم ناشی از خدمات مشاوره‌ای وی باشد- مشاور موظف به پرداخت مبلغی تحت عنوان جریمه یا مبلغ مقطوعی تحت عنوان وجه التزام خواهد بود.
اگر در جایگاه مشاور به انعقاد چنین قراردادی اقدام می‌کنید بهتر است تا جای ممکن مسئولیت خود را در خصوص عواقب تصمیمات کارفرما بر اساس خدمات مشاوره‌ای کاهش دهید. برای مثال در بندی تنظیم نمایید که مشاور هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال خسارات به بار آمده – که ناشی از نقص اطلاعات و فعل کارفرما باشد- نخواهد داشت. هرچند اگر بتوانید رضایت کارفرما را برای سلب هرگونه مسئولیت از خود جلب کنید بسیار موفق‌تر عمل کرده‌اید.
از شروط محرمانگی و عدم رقابت در قرارداد مشاوره خود استفاده کنید:
چنانچه گفته شد یکی از الزامات همکاری مؤثر بین کارفرما و مشاور تبادل اطلاعات مربوط به کسب‌وکار است. به‌عنوان یک کارفرما ممکن است این موضوع برایتان نگرانی‌هایی بیآفریند. ازجمله آنکه مشاور در هنگام قرارداد یا پس از خاتمه آن از اطلاعاتی که در اختیارش گذاشته‌اید سوءاستفاده کند. برای جلوگیری از به وجود آمدن چنین مشکلی می‌توانید دو شرط محرمانگی و شرط عدم رقابت را به قراردادتان اضافه کنید. بر اساس شرط محرمانگی، مشاور متعهد می‌گردد تا از هرگونه افشاء اطلاعات به دست آورده، خودداری کرده و در حفاظت ازاین‌گونه اطلاعات بکوشد. بر اساس شرط منع رقابت نیز مشاور، تا پس از خاتمه قرارداد و تا مدت‌زمان مشخصی به عدم رقابت و منع انجام فعالیت مشابهی متعهد گردد.
در خصوص بیمه و مالیات قرارداد مشاوره، توافق کنید:
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های موجود بین قراردادهای مشاوره ساعتی و قراردادهای مشاوره پیمانکاری، در تکلیف به پرداخت بیمه مشاور ریشه دارد. در ادامه به تفاوت پرداخت بیمه در این دو قرارداد می‌پردازیم.
1-بیمه قرارداد مشاوره ساعتی
در قراردادهای مشاوره ساعتی، مشاور به‌اندازه میزان ساعاتی که برای کارفرما کار می‌کند مستحق دریافت حقوق خواهد بود. این ویژگی، قراردادهای مشاوره ساعتی را به قراردادهای استخدامی پاره‌وقت تبدیل می‌کند و بدین نحو کلیه حقوق و مزایای موجود در قانون کار را شامل حال این دسته از مشاوران می‌گرداند. این حقوق و مزایا شامل حق بیمه، سنوات و مزایای رفاهی نظیر حق مسکن، حق خواربار، حق اولاد و … می‌شود. اگرچه که این حقوق و مزایا به نسبت ساعت کاری انجام‌شده توسط مشاور به وی تعلق خواهد گرفت. اما درهرحال میزان آن نباید از حداقل‌های قانونی تعیین‌شده برای کار ساعتی کمتر باشد.
در قراردادهای مشاوره ساعتی پرداخت بیمه به‌تناسب ساعت کار و توسط سازمان تأمین اجتماعی محاسبه می‌گردد. میزان این حق بیمه 30 درصد مزد یا حقوق است که 7 درصد آن توسط مشاور و 23 درصد آن توسط کارفرما پرداخت می‌شود.
2-بیمه در قرارداد مشاوره پیمانکاری
در اینگونه قراردادهای مشاوره پیمانکاری، مشاور تعهد می‌نماید که تا زمان اتمام پروژه‌ای خاص، به کارفرما، خدمات مشاوره‌ای ارائه نماید. در اینگونه قراردادها برخلاف قرارداد نوع قبل، هیچ‌گونه رابطه استخدامی بین کارفرما و مشاور وجود ندارد. ازاین‌رو این قرارداد زیر چتر حمایتی قانون کار قرار نمی‌گیرد. درواقع می‌توان گفت اینگونه قراردادها ازجمله قراردادهای خصوصی مذکور در ماده 10 قانون مدنی به شمار می‌آید. همین موضوع مطلوبیت بالایی برای این نوع از قرارداد مشاوره بین کارفرمایان به دنبال آورده است. درواقع مطلوبیت قرارداد مشاوره پروژه‌ای به نسبت قرارداد مشاوره ساعتی ناشی از بار تکالیفی است که این دو قرارداد به‌صورت متفاوتی بر کارفرما تحمیل می‌کنند.
در قراردادهای مشاوره پروژه‌ای به دلیل اینکه رابطه استخدامی بین کارفرما و مشاور وجود ندارد؛ کارفرما تکلیفی بر بیمه کردن مشاور نخواهد داشت. اما عدم وجود رابطه استخدامی در مواقع اختلاف، الزاماً باید توسط اداره بیمه احراز گردد. چراکه در بسیاری از موارد کارفرمایان به دلیل فرار از بار تعهدات موجود در قرارداد مشاوره ساعتی به انعقاد قرارداد مشاوره پیمانکاری روی می‌آورند. درصورتی‌که در عمل مشاور به استخدام آن‌ها درآمده است. ازاین‌رو اداره بیمه به تشخیص نوع قرارداد و نحوه اشتغال مشاور اقدام خواهد کرد و اگر مشاور به مدتی بیش از 15 روز در ماه به ارائه خدمات به کارفرما بپردازد؛ وی را یکی از مستخدمین کارفرما قلمداد کرده و درنتیجه کارفرما را مکلف به پرداخت حق بیمه خواهد کرد.
3-مالیات در قرارداد مشاوره
در خصوص مالیات نیز اگر مشاور به انعقاد قرارداد مشاوره اقدام نموده باشد بر اساس تبصره 1 الحاقی ماده 86 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات به نرخ مقطوع 10 درصد محاسبه می‌شود. این مالیات به مشاوره در قالب شخص حقیقی (فرد) و مشاوره در قالب شخص حقوقی (شرکتی) به‌صورت یکسان بار خواهد شد.
در بسیاری از موارد دیده‌شده که کارفرما پیش از انعقاد چنین قرارداد میزان مالیات را نیز در مبلغ قرارداد خود لحاظ می‌کند.
طبق تبصره ۱۶ بند ث “لایحه بودجه سال ۱۴۰۳”، سقف معافیت مالیاتی و نرخ مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی که تحت عناوینی از قبیل حقوق و مزایا مقرری یا مزد حق شغل حق شاغل فوق‌العاده‌ها اضافه‌کار حق‌الزحمه حق مشاوره حق حضور در جلسات، پاداش حق‌التدریس حق‌التحقیق و کارانه به‌صورت نقدی و غیر نقدی به شرح زیر است:
- سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی 1397/04/31 در سال ۱۴۰۳ مبلغ یک میلیارد و دویست میلیون (۱.۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین می‌شود.
- نرخ مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی به شرح زیر است:
- نسبت به مازاد یک میلیارد و دویست میلیون (۱.۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یک میلیارد و ششصد و هشتاد میلیون (۱,۶۸۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، ۱۰ درصد (10%)
- نسبت به مازاد یک میلیارد و ششصد و هشتاد میلیون (۱,۶۸۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا دو میلیارد و هفتصد و شصت میلیون (۲,۷۶۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، ۱۵ درصد (15%)
- نسبت به مازاد دو میلیارد و هفتصد و شصت میلیون (۲,۷۶۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا چهار میلیارد و هشتاد میلیون (۴,۰۸۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، ۲۰ درصد(20%)
- نسبت به مازاد چهار میلیارد و هشتاد میلیون ( ۴,۰۸۰,۰۰۰,۰۰۰ )ریال به بالا درصد (30%)
بنابراین اگر شخصی به صورت ساعتی یا پیمانکاری به کار ارائه خدمات مشاوره می‌پردازد و 160 میلیون تومان درآمد دارد؛ تا 120 میلیون تومان از پرداخت مالیات معاف خواهد بود و نسبت به مازاد آن، مشمول مالیات 10 درصد خواهد شد. به همین صورت مالیات خدمات مشاوره به‌صورت پلکانی محاسبه می‌گردد.
برای مطالعه بیشتر در خصوص مالیات می توانید به مقاله “مالیات قراردادهای پیمانکاری” مراجعه کنید.
- جمع بندی
آنچه در این مطلب بیان گردید مجموعه ای از نکات بسیار مهمی بود که شما را در تنظیم یک قرارداد مشاوره یاری خواهد رساند. اما هر قرارداد مشاوره ای به تناسب موضوع و حدود خدمات آن دارای پیچیدگی های خاص مخصوص خود است که عدم توجه به آن ها می تواند برای هر دو طرف قرارداد مشکل آفرین باشد. بنابراین در صورتی که قصد تنظیم قرارداد مشاوره استاندارد و جامعی را دارید بهتر است که از راهنمایی های یک مشاور حقوقی استفاده کنید. همچنین شما می توانید از خدمات مشاوره فینولا در این راستا کمک بگیرید.
