یکی از متداول ترین مشکلات صاحبین کسب و کار و تجار ایرانی در خصوص حوالجات ارزی، این مسئله است که متاسفانه در کشور ما بانک ها به دلیل تحریم بودن، به شبکه جهانی سوئیفت دسترسی نداشته و نمی توانند به راحتی در خصوص انجام حوالجات ارزی اقدام نمایند.

برای حل این معضل، برخی از صرافی ها به عنوان واسطه، عملیات حواله ارزی را در خارج از مرز های ایران انجام می دهند. بدین ترتیب مسیر فعالیت تجاری را برای افراد هموار تر می کنند.

برای انجام عملیات حواله ارزی، ابتدا یک کارفرما که می تواند بانک یا اشخاص خصوصی باشند باید با کارگزار (صرافی) قراردادی تحت عنوان قرارداد کارگزاری منعقد نمایند. این قرارداد از جمله قرارداد های تخصصی با پیچیدگی فراوان است و تنظیم آن نیازمند به کار گیری دانش متخصصان خواهد بود. در این مقاله من به بررسی نکاتی خواهم پرداخت که می تواند شما را در  تنظیم قرارداد کارگزاری کمک کند و تا حد مطلوبی از اشتباهات شما جلوگیری نماید.

کارگزار کیست ؟

کارگزار در واقع یک شخص حقیقی یا حقوقی است که واسطه انجام تبادلات مالی قرار می گیرد و کار انجام مبادلات را تسهیل می نماید. کارگزاران در حیطه های وسیعی از معاملات تجاری ایفای نقش می کنند؛ برای مثال می توان به کارگزاران بورس یا همان بروکر ها اشاره نمود. بروکر ها، واسطه خرید و فروش سهام سهامداران هستند و با استفاده از دانشی که دارند اشخاص را جهت انجام معاملات سود بخش، یاری داده و معاملات را از سوی آنان انجام می دهند.

اما در بحث مقاله حاضر یعنی قرارداد کارگزاری حواله ارزی، کارگزاران در واقع شرکت های صرافی هستند که واسطه نقل و انتقالات ارز در معاملات تجاری می شوند و عملیات حواله ارزی را به دستور متقاضی و در حق ذینفع انجام می دهند.

قرارداد کارگزاری چیست؟

قرارداد کارگزاری به قراردادی گفته می شود که بین کارفرما(متقاضی انجام حواله) و کارگزار منعقد می شود و بر اساس آن در خصوص شروط و شرایط اجرای عملیات حواله ارزی توافق می شود.

انواع کارگزاری حواله ارزی

عملیات کارگزاری، انواع و اقسام گوناگونی دارند که در ادامه به شرح مختصری برخی از این انواع می پردازم:

  • کارگزاری داخلی:

در کارگزاری داخلی، هدف انتقال وجوه ارزی از حساب بانک داخل کشور به مقصد بانک دیگری در کشور است. کارگزاری داخلی تحت حاکمیت نظام تقنینی و نظارتی ملی قرار داشته و به همین دلیل ریسک کمتری دارد و در عین حال نیز از پیچیدگی بسیار کمتری نسبت به کارگزاری خارجی برخوردار است.

  • کارگزاری خارجی:

کارگزاری خارجی به معنای انتقال وجوه ارزی به حساب موجود نزد یک بانک خارجی در کشور بیگانه است که غالباً موضوع قرارداد کارگزاری حواله ارزی قرار می گیرد.

  • کارگزاری ادونس:

در کارگزاری ادونس، کارگزار وجوه مورد نیاز برای انجام حواله را از محل منابع مالی خودش می پردازد. پس از اتمام عملیات حواله کارگزار کل وجوه حواله  را به همراه هزینه حواله و کارمزد از کارفرما اخذ می نماید.

  • کارگزاری تراستی:

در کارگزاری تراستی، کارفرما در ازای اخذ تضامین و وثایقی، نزد کارگزار مبالغی سپرده تودیع کرده‌­ است. بدین ترتیب کارگزار در مواقع مورد نیاز وجه حواله را از محل مذکور برداشت می کند و عملیات حواله را انجام می دهد. پس از اتمام عملیات حواله کارگزار کارمزد خود را از کارفرما اخذ می نماید.

نحوه اجرای عملیات حواله ارزی

1-کارفرما (متقاضی انجام عملیات حواله) درخواست انجام حواله ارزی را از طرق اعلام شده در قرارداد به کارگزار ارسال می کند.

2-کارگزار پس از بررسی درخواست  و شرایط و ضوابط خاص حواله ارزی مذکور و توافق بر سر هزینه ها و کارمزد متعلقه، درخواست کارفرما را می پذیرد.

3-کارگزار از محل منابع مالی تامین شده نزد خود، به انجام حواله ارزی مزبور اقدام می نماید.

بدین ترتیب مبلغ حواله از طریق حساب بانکی کارگزار در مبداء  به حساب بانکی ذینفع حواله در مقصد کارسازی می شود.

4- کارگزار با دریافت تاییدیه سوئیفت  از بانک مبداء (MT103) ، تاییدیه سوئیفت  از بانک مقصد(MT109)  و ابلاغ تایید از سوی ذینفع، مستحق دریافت کارمزد حواله می گردد.

به این نکته توجه داشته باشید که دسترسی بانک مبداء به شبکه سوئیفت جهت برقراری ارتباط با بانک مقصد، پیش شرط اصلی اجرای حوالجات ارزی در چارچوب قرارداد کارگزاری خواهد بود. بنابراین کارگزار نمی تواند از طریق هر حساب بانکی، به انجام حواله ارزی مبادرت ورزد.

نکات مهم قرارداد کارگزاری

چنانچه پیش از این بیان شد، قرارداد های کارگزاری ارزی اصولا جزء قرارداد های بسیار پیچیده و تخصصی است که تنظیم آن باید الزاما توسط متخصصین حقوقی صورت بگیرد. با این وجود در این جا بخشی از نکاتی که می تواند شما را در تنظیم یک قرارداد کارگزاری استاندارد یاری دهد بیان خواهم کرد.

نحوه اجرای حواله را با جزئیات کامل در متن قرارداد شرح دهید:

علاوه بر اینکه باید در خصوص مراحل مختلف اجرای عملیات حواله در قراردادتان سخن بگویید لازم است که حتما به جزئیات مرتبط با انجام فرایند حواله نیز اشاره کنید. برای مثال باید نوع ارز خارجی که می تواند موضوع حواله قرار بگیرد را تعیین کنید. نوع حواله ارزی و داخلی یا خارجی یا ادونس یا تراستی بودن آن را مشخص کنید. کشور هایی که می توانند مقصد حواله قرار گیرند را تعیین کنید. مشخصات کامل حساب های بانکی مبداء و مقصد و … را در متن قراردادتان ذکر نمایید.

به یاد داشته باشید که ذکر جزئیات می تواند در اجرای بهتر قرارداد و جلوگیری از بروز اختلاف میان طرفین مثمر ثمر واقع شود.

ملاک استحقاق کارمزد و اتمام عملیات حواله را تعیین نمایید:

این نکته بسیار مهم را در تنظیم قراردادتان در نظر بگیرید: دریافت کد سوئیفت و رسید اولیه از بانک مبداء نمی تواند ملاک اجرای حواله ارزی باشد بلکه دریافت تاییدیه از بانک مقصد و ابلاغ تایید ذینفع است که می تواند  ملاک انجام کامل عملیات حواله بانکی قلمداد شود.

این احتمال نیز وجود خواهد داشت که پس از واریز مبلغ به حساب ذینفع در بانک خارجی، حساب بانکی مذکور توسط بانک خارجی مسدود گردد و بدین ترتیب عملاً امکان انجام مبادلات با مانع رو به رو شود. به همین دلیل لازم است که در قرارداد خود در خصوص مسئولیت کارفرما و کارگزار در هنگام مسدود شدن حساب بانکی، توافق کنید. همچنین لازم است که بندی را به تکلیف اعلام فوری مراتب مسدود شدن حساب بانکی مبداء یا مقصد بواسطه اعمال تحریم ها از سوی نهادهای ذی صلاح بین المللی اختصاص دهید.

در خصوص کارمزد یا همان کمیسیونی که کارگزار از کارفرما بابت انجام عملیات حواله دریافت می کند نیز در قراردادتان تعیین تکلیف کنید. کارمزد می تواند به دو شیوه مقطوع(مبلغ ثابت برای هر حواله) یا شناور (درصدی از مبلغ حواله) باشد که نوع دوم از نوع اول بسیار مرسوم تر است.

برای انجام تراکنشات، ظرف زمانی مشخصی تعیین کنید:

قراردادهای کارگزاری باید متضمن یک ظرف زمانی مشخص برای دریافت و انجام تراکنشات حواله ارزی درخواستی باشد. برای مثال بیان کنید که ابتدا درخواست اولیه از سوی کارفرما ظرف  1 روز توسط کارگزار بررسی شده و پس از توافق نهایی طرفین، کارگزار باید ظرف 3 روز کاری نسبت به انجام حواله مذکور اقدام کند.

برای جبران خسارات وارده ناشی از تاخیر کارگزار در انجام حواله مزبور نیز می توانید مبلغی را به عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد به صورت روزانه در قراردادتان پیشبینی کنید.

همچنین شما می توانید برای عدم انجام تعهدات توسط کارفرما یا  کارگزار درقراردادتان یک ضمانت اجرا (مثلا وجه التزام) قرار دهید.

این موضوع را نیز به یاد داشته باشید که در کارگزاری خارجی، عملیات حواله باید در روز کاری و غیر تعطیل کشور مقصد انجام پذیرد و روزکاری و اداری کشور های دیگر با روز کاری ایران متفاوت خواهد بود.

راه ارتباطی مشخص و ثابتی را برای انجام مکاتبات بین کارگزار و کارفرما انتخاب کنید:

یک راه ایمن و واحد برای انجام مکاتبات و درخواست های طرفین در چارچوب قرارداد کارگزاری خود انتخاب کنید

اشاره کنید که کلیه درخواست ها تنها در صورتی معتبر خواهند بود که از طرق مذکور در قرارداد به دست طرفین برسد.

همچنین اشاره کنید که حفاظت از مکاتبات و مراقبت از اصالت پیام ها و مکاتبات اینترنتی بر عهده هر یک از طرفین خواهد بود. و درصورت هک شدن مدارک، فاکتور، شماره حساب، اطلاعات کارگزار و کارفرما و غیره ، هر یک از طرفین در قبال طرف دیگر مسئول خواهد بود.

در خصوص هزینه های انجام حواله ارزی و کارمزد متعلقه به کارگزار توافق کنید:

به این موضوع توجه داشته باشید که انجام عملیات حواله قطعا مشمول هزینه هایی همچون کارمزد های بانکی، هزینه تبدیل ارز و یا برگشت حواله و … خواهد بود و مسئولیت پرداخت اینگونه هزینه ها در کنار کارمزد کارگزار بر عهده کارفرما خواهد بود.

این نکته بسیار مهم را در قرارداد تان ذکر کنید که مسئولیت ناشی از خسارت وارده بابت نقص و اشتباه در درخواست حواله و هرگونه تغییرات یا نوسانات نرخ ارز و زیان حاصله از تبدیل و تسعیر ارزها در وصول یا عودت حواله مزبور بر عهده کارفرما خواهد بود.

بندی از قرارداد را به شرط محرمانگی اختصاص دهید:

در طول فرایند حواله ارزی و در چارچوب قرارداد کارگزاری، اطلاعات محرمانه بسیار زیادی رد و بدل می گردد. به همین دلیل لازم خواهد بود که با درج شرط محرمانگی در قراردادتان، از حفاظت از اینگونه اطلاعات اطمینان یابید. بر اساس شرط محرمانگی، طرفین متعهد می‌گردند تا از هرگونه افشاء اطلاعات به دست آمده، خودداری کرده و در حفاظت ازاین‌گونه اطلاعات بکوشد. به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که می توانید برای جبران خسارات وارده ناشی از نقض این تعهد وجه التزامی قرار دهید.

بندی از قرارداد را به فورس ماژور اختصاص دهید:

یکی از مهم ترین بند هایی که باید در قرارداد خود ذکر کنید؛ بندی تحت عنوان فورس ماژور است. در شرایط وقوع فورس ماژور پس از امضای قرارداد کارگزاری، ممکن است اجرای تعهدات ناشی از قرارداد با مانع رو به رو شود. در چنین حالتی طرفین از پرداخت خسارات ناشی از نقض تعهد معاف خواهند شد. مواردی از قبیل سیل، زلزله، طوفان، آتش سوزی، وقوع هر گونه انقلاب و جنگ یا اقدامات یا تصمیمات مراجع ذی صلاح تقنینی یا اجرایی کشور متبوع طرفین مبنی بر اعمال ممنوعیت یا ایجاد محدودیت در ارتباط با فعالیتهایی که ارتباط مستقیم با موضوع قرارداد کارگزاری داشته باشند. اختلال در شبکه های الکترونیک، قطع دسترسی به سیستم همگی به شرط درج در قرارداد، از مصادیق فورس ماژور محسوب خواهند شد.

در صورتی که در رابطه با این مقاله نیاز به راهنمایی دارید،می توانید با مشاوران حقوقی فینولا تماس بگیرید .