چک برگشتی:

زمانی یک چک را چک برگشتی می نامیم که یکی از سه مورد ذیل رخ دهد.

1:  هنگامی که موجودی حساب به میزان مبلغ چک  نباشد .

2: امضا درج شده در چک با امضای صادر کننده مطابقت نداشته باشد.

3: در چک صادر شده خط خوردگی وجود داشته باشد.

4:چک صادر شده از حساب بانکی مسدود صادر شده باشد.

5: زمانی که صادر کننده چک به بانک اعلام کند که وجه چک پرداخت نشود.

6:هنگامی که به دلیل عدم مطابقت مندرجات چک، بانک از وصول چک خودداری نماید.

شیوه وصول چک برگشتی:

اگر دارنده چکی هستید که برگشت خورده است، می توانید از سه طریق مبلغ چک را وصول کنید.

اولین روش اقدام از طریق شکایت  کیفری است . این روش نهایتا منجر به مجازات صادرکننده چک می شود . لازم به ذکر است که برای وصول مبلغ چک، شکایت کیفری کافی نیست. بلکه باید از طریق روش های حقوقی و ارائه دادخواست مطالبه وجه به دادگاه اقدام کنید. سومین روشی که برای وصول وجود دارد روش ثبتی و معرفی اموال صادرکننده چک  از طریق مراجعه به اداره ثبت است.

اگر بخواهیم آسان ترین و سریع ترین راه برای وصول چک را به شما معرفی کنیم،شکایت کیفری است.

زیرا صادرکننده چک برای مواجه نشدن با  مجازات کیفری سریع تر نسبت به پرداخت مبلغ چک اقدام می کند و دارنده چک در مدت زمان کمتری به خواسته و هدف خود می رسد.

جهت مطالعه نحوه وصول چک صیادی  وارد شوید.

سامانه صیاد:

سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه چک) اولین بار در سال 1396 توسط بانک مرکزی رونمایی شد . هدف از ایجاد این سامانه توسط بانک مرکزی،کاهش آمار چک برگشتی،منع صدور دسته چک به افراد بدحساب،جلوگیری از جعل چک، ارائه استعلام میزان چک های برگشتی صادر کننده به گیرنده چک و نهایتا  یکپارچه نمودن سیستم صدور چک کشور می باشد.

ویژگی های سامانه صیاد :

1:افزایش نظارت بر صدور چک و چک های برگشتی

2:امکان استعلام چک ها در بخش اعتبار پرداختی

3:حذف شعب بانکی در صدور چک

4: متحدالشکل بودن دسته چک صیاد

استعلام چک برگشتی صیاد و قدیمی:

از آنجایی که پرداخت بسیاری از معاملات از طریق صدور چک انجام می شوند،بهتر است که دریافت کنندگان چک برای اطمینان بیشتر نسبت به سوابق چک برگشتی صادر کننده چک استعلام دریافت کنند.

راه های مختلفی برای استعلام چک برگشتی وجود دارند که البته در چک های صیاد و قدیمی متفاوت هستند.

استعلام چک برگشتی صیاد :

برای استعلام چک برگشتی صیاد می توانید به سایت بانک مرکزی به نشانی my.cbi.ir در قسمت استعلام وضعیت اعتبار چک صیادی و یا به سامانه ساد24 مراجعه کنید .

در سامانه پیامکی 701701 میزان اعتبار صادرکننده چک  با رنگ خاص به اطلاع دارنده چک می رسد.

* سفید: به این معناست که صادرکننده چک هیچ سابقه مبنی بر چک برگشتی ندارد

* زرد: دارای یک فقره چک برگشتی

*نارنجی: 2 تا 4 فقره چک برگشتی

* قهوه ای: 5 تا 10 فقره چک برگشتی

*قرمز: بیش از 10 فقره چک برگشتی

این نکته دررابطه با استعلام ، اشخاص حقوقی قابل توجه است . که اگر این اشخاص در پایگاه داده بانک مرکزی،شناسه ملی  خود را ثبت نکنند ،امکان استعلام وضعیت اعتباری آنها وجود ندارد.

استعلام چک برگشتی قدیمی:

استعلام چک برگشتی از طریق کدملی،برای چک های قدیمی و از طریق سایت رده به آدرس  www.rade.ir  انجام می شود.

با توجه به نوع چک مورد نظر،نحوه استعلام چک متفاوت خواهد بود.

رفع سوء اثر چک برگشتی و قانون دوبرابری چک :

هنگامی که یک چک برگشت میخورد، نام صادرکننده چک در بلک لیست بانک قرار می گیرد. برگشت  چک اثراتی منفی از جمله جلوگیری از افتتاح هرگونه حساب توسط صادرکننده ، متوقف نمودن گردش مالی و پولی در کلیه حساب ها وکارت های بانکی به میزان کسری مبلغ چک ،ممنوعیت ارائه دسته چک جدید در سامانه صیاد و غیره در پی خواهد داشت.

واضح است که صادرکننده چک برگشتی برای رفع سوءاثرهای ناشی از برگشت چک باید اقداماتی را انجام دهد که در تراکنشات مالی خود دچار مشکل نشود.

در سال ۱۴۰۲ بانک مرکزی اعلام نمود در صورت برگشت چک صیادی، باید دو برابر مبلغ واریز شود.

ظاهرا این دستور، در حال حاضر ملغی شده است.

رفع سوءاثر چک اگر لاشه چک موجود باشد

• تأمین موجودی چک برگشتی :

اولین قدم در این مورد این است که مبلغ کسری موجودی به حساب صادرکننده چک وارد شود و مبلغ آن به دارنده چک پرداخت شود.در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد که در ادامه آن را بیان می کنیم.

رویکرد بانک ها:

بانک ها و شعبات مختلف آنها بر این عقیده هستند که برای رفع سوءاثر چک برگشتی،صادرکننده چک موظف است مبلغ دو برابر مبلغ چک به حساب خود واریز کند. طبق این فرایند مبلغ اضافی ظرف 48 ساعت از نقد شدن چک،از مسدودی خارج  و قابل برداشت می باشد. دوبرابری بودن چک برگشتی به این صورت است که به طور مثال اگر مبلغ چک 40 میلیون تومان باشد،برای رفع سوءاثر آن، صادرکننده چک مکلف است که 80 میلیون تومان به حساب خود واریز کند.

این روش ایرادات زیادی دارد .از جمله اینکه در صورت زیاد بودن مبلغ چک فراهم نمودن آن مبلغ سخت به نظر می رسد. با دوبرابری  چک برگشتی در نظام بانکی و پولی کشور مشکلات عدیده ای به وجود می آید. از جمله اینکه بسیاری از شهروندان به دلیل ناتوانی در تهیه مبلغی معادل دوبرابر مبلغ چک در بلک لیست بانک ها قرار می گیرند و توانایی انجام مراودات بانکی را نخواهند داشت.

رویکرد بانک مرکزی:

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قانون دوبرابری  را صحیح نمی داند،بنا به گفته این بانک حتی مشخص نیست که این قانون برگرفته از کدام قوانین و مقررات و دستورالعمل است و در قوانین مربوط به چک برگشتی نیز به آن اشاره ای نشده است. بانک مرکزی رویکرد بانکهای زیر مجموعه خود را نسبت به دوبرابری بودن چک نمی پذیرد . حتی در بخشنامه مورخ 21خرداد 1402 به اطلاع تمامی بانک های دولتی و غیردولتی می رساند که در هیچ جای قانون چک ذکر  نشده است که صادرکننده موظف است مبلغی معادل دوبرابر چک را در حساب خود قرار دهد که حساب او از مسدودی خارج شود و رفع سوءاثر چک برگشتی رخ دهد. برخی از بانک ها به این بهانه که بخشنامه بانک مرکزی به دست آنها نرسیده است همچنان دوبرابری چک را اجرا می کنند.

رویکرد قانون صدور چک:

قانون صدور چک نیز به وضوح موافق با رویکرد بانک مرکزی است و قانون دوبرابری بودن چک را قبول ندارد. این قانون مقرر  می دارد که در صورت مسدودسازی بخشی از مبلغ چک در حساب جاری صادرکننده چک، شخص باید این امکان را داشته باشد تا با واریز ما به التفاوت مبلغ چک و مبلغ مسدود در حساب جاری خود (از جمله از محل وجوه قابل برداشت سایر حساب‌های خود نزد شبکه بانک)، نسبت به تکمیل وجه چک اقدام و بدین طریق زمینه رفع سوءاثر چک را فراهم نماید.

• ارائه لاشه چک به بانک

پس از تأمین موجودی چک با ارائه لاشه چک به بانک،از حساب صادرکننده رفع سوءاثر می شود.

رفع سوءاثرچک بدون لاشه:

مرحله اول این مورد با مرحله اول رفع سوءاثر چک با لاشه چک یکسان است. یعنی ابتدا صادرکننده چک مکلف به تأمین مبلغ چک در حساب خود می باشد. اما در مرحله بعدی برای رفع سو اثر و رفع انسداد حساب ها به دلیل اینکه لاشه چک  موجود نیست به شکل دیگری عمل می شود.

در این مرحله، دارنده چک می تواند با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی،رضایت خود را مبنی بر رفع سوءاثر چک ابراز کند. سپس بانک با دریافت  نامه رسمی نسبت به رفع سوءاثر چک اقدامات لازم را انجام می دهد.

رفع سوءاثر بدون لاشه چک و بدون رضایتنامه دارنده :

سخت ترین و پیچیده ترین حالت این است که لاشه چک موجود نباشد و دارنده نیز دردسترس نباشد که بتواند رضایت محضری بدهد  دراین صورت قانون گذار برای رفع سوءاثر چک برگشتی تدبیر خاصی می اندیشد.  صادرکننده چک می تواند برای پرداخت مبلغ چک برگشتی با واریز معادل کسری وجه به سپرده قرض الحسنه خود،تا مراجعه دارنده یا حداکثر 24 ماه درخواست مسدود شدن مبلغ را بدهد.

در این شرایط بانک موظف است که طی 5 روزکاری، طی نامه ای تأمین وجه چک را به دارنده و یا ذی نفع چک (همان شخصی که گواهی عدم پرداخت به نام اوست.) اطلاع دهد و سپس برای رفع سوء اثر چک اقدام نماید.

چک برگشتی و نحوه رفع سوء اثر از آن یکی از دغدغه های روزمره افراد می باشد؛فلذا برای عدم  تحمل ضرر و زیان مالی در موارد مربوط به چک  لازم است با مشاور حقوقی خود در ارتباط باشید. گروه حقوقی فینولا آماده ارائه بهترین خدمات حقوقی به شماست.

میتوانید با کارشناسان حقوقی فینولا تماس بگیرید .