قرارداد انتشار بازی معمولاً میان ناشر و توسعه‌دهنده منعقد میگردد. موضوع اصلی این قرارداد اعطای مجوز نشر به ناشر توسط توسعه‌دهنده است، که درنهایت منافع مالی برای طرفین خواهد داشت. طرفین ذهنیت و پلن مورد انتظار خودشان را در خصوص این قرارداد چه در مذاکرات و چه در قرارداد به‌صورت شفاف بیان می کنند. همچنین دیدگاه‌های خود را در خصوص بازاریابی و توسعه‌ی بازی به اشتراک می‌گذارند.
قرارداد انتشار بازی با توجه به دارا بودن ماهیت مالکیت فکری بازی‌ها اغلب تحت قرارداد لیسانس منعقد میگردد.
قرارداد های لیسانس به دو صورت انحصاری و غیر انحصاری منعقد میگردند. در قرارداد انحصاری به‌جز ناشر حتی خود توسعه‌دهنده نیز حق انتشار بازی موضوع قرارداد را ندارد .
در مقابل، در قرارداد غیر انحصاری توسعه‌دهنده می‌تواند به‌غیر از ناشر موضوع قرارداد را به دیگر ناشرها اعطاء کند. علاوه بر این میتوان در قرارداد حق تفویض اجرای جزئی یا کلی موضوع قرارداد را به نفع ناشر شرط کرد.
بر اساس مذاکرات صورت گرفته و عوامل دیگر نوع قرارداد لیسانس می‌تواند متفاوت باشد.
ساختار قرارداد
همان‌طور که قبلاً ذکر شد این بازی‌ها معمولاً در قالب قرارداد لیسانس منعقد میگردند . ممکن است ناشر با توجه به شهرت توسعه‌دهنده مبلغی به او بپردازد و در سود حاصله شریک شود. همچنین ناشر می‌تواند صرفاً با عقد قراردادی با تقسیم سود یا با اعطای حق امتیاز بازی بر اساس فروش هر نسخه، با توسعه‌دهنده توافق کند. البته باید در نظر داشت که بازی در چه مرحله‌ای است. اینکه ناشر در مراحل تولید بازی قصد دریافت مجوز نشر را دارد، برای ناشر ریسک بسیاری خواهد بود. بنابراین توافقات بیشتر به نفع ناشر صورت می‌پذیرد تا توسعه‌دهنده.
در مقابل باید در نظر داشت که آیا بازی قبلاً عرضه‌شده است؟ چراکه در این مورد بازی موضوع قرارداد، آزمون خود را در مارکت ها از سر گذرانده و ریسک کمتری برای ناشر خواهد داشت. درنتیجه قدرت چانه‌زنی توسعه‌دهنده را در صورت موفقیت قبلی بازی بالا خواهد برد.
1.مجوز های بازی
هر نرم افزاری با توجه مصوبات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای انتشار نیاز به دو سند دارد که این دو سند از مرکز رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد صادر میگردند.اولین سند ، گواهی ثبت است که نشان از مالکیت تولید کننده ی نرم افزار بر نرم افزار موضوع قرارداد است. دیگر، پروانه ی انتشار که مجوزی است برای نشر بازی در سطح کشور، در قراردادهای نشر بازی لازم است که اقرار بر وجود این دو مجوز سیاهه شود.
در صورتی که این مجوز ها موجود نباشند مشکلات عدیده ای در اجرای قراراداد به وجود خواهد آمد. چرا که بازی که در هنگام عقد قرارداد گواهی ثبت و یا پروانه انتشار نداشته باشد ،تضمینی نیست که در آینده نیز بتواند گواهی ثبت و یا پروانه ی انتشار را در یافت نماید. چرا که در جهت اعطای این دو سند ،مرکز رسانه های دیجیتال از محتوا گرفته تا کپی رایت را مورد بررسی قرار می دهد وامکان عدم اعطای این مجوز ها به بازی مورد نظر محتمل می باشد.
2. توافقات مالی و نحوه‌ی پرداخت حق السهم توسعه‌دهنده
توافقات مالی که رکن اصلی این قرارداد می‌تواند قلمداد گردد به‌صورت دقیق بایستی مشخص گردد.
این توافقات می‌تواند با مشخص کردن سود خالص و تقسیم سود صورت پذیرد. یا اینکه با مشخص کردن رویالتی (royalty) حق امتیاز بر اساس میزان فروش هر نسخه از بازی تعیین گردد. علاوه بر این زمان پرداخت، سهم توسعه‌دهنده به‌طور دقیق بایستی مشخص شود و تأخیر در پرداخت نقض تعهدات قراردادی تلقی گردد.
3. هزینه‌های بازاریابی
هزینه های بازاریابی شامل طیف گسترده‌ای از هزینه‌ها میگردد. اصولاً این هزینه‌ها بر عهده‌ی ناشر است. چراکه از ملزومات اجرای قرارداد نشر است .
تعیین دقیق این هزینه‌ها و مشخص کردن تعهدات ناشر در این خصوص در قرارداد ضروری است. علاوه بر این تعیین و تحدید جنبه‌های بازاریابی می‌تواند به نفع طرفین باشد.
4. مشخص کردن زمان عرضه‌ی (luanch) بازی
در خصوص بازی‌هایی که تا زمان انعقاد قرارداد انتشار نیافته‌اند، ضروری است که اولین روزی که بازی قرار است به‌صورت تجاری عرضه گردد مشخص شود.
مشخص کردن زمان لانچ بازی می‌تواند دارای اثرات زیادی باشد.ازجمله در خصوص توافقات مالی صورت گرفته.
به‌عنوان مثال اگر پرداخت حق توسعه دهنده بر مبنای سود ماهانه باشد این سود بعد از عرضه ی بازی محاسبه می گردد.
5. مشخص نمودن قلمرو یا territory
این مورد به قلمروی جغرافیایی اعطای مجوز می پردازد . به عنوان مثال شما قصد ارائه بازی خود را در قلمرو ایران با یک ناشر دارید . در خصوص دیگر کشور ها با ناشری که در آن مارکت ها تخصص کافی دارد و توانایی نشر بازی در آن قلمرو را دارد قرارداد منعقد می نمایید. مشخص کردن قلمرو به شما این امکان را می دهد که با ناشرین مختلف در قلمرو های متفاوت مذاکره کنید و دست به تعدیل شرایط قراردادی به نفع خود بزنید.
6. مشخص کردن پلتفرم ها platform
پلتفرم ها بستری برای اجرای نرم افزار ها می باشند. مشخص کردن نوع دقیق پلتفرم می تواند توسعه دهنده را از بار تعهدات اضافی برهاند. چرا که لانچ بازی در هرکدام از این پلتفرم ها برای توسعه دهنده هزینه هایی در بردارد.
به عنوان مثال وقتی بازی برای ویندوز طراحی و عرضه شده است ، اجرای همان بازی برای اندروید نیاز به هزینه های اضافی و گاهی گزاف است.علی رغم این موضوع مشخص کردن پلتفرم در قرارداد به توسعه دهنده اجازه ی عقد قرارداد با ناشرین دیگر در خصوص دیگر پلتفرم ها را می دهد.
7. Milestones and deliverables نقاط عطف و محصول قابل تحویل
Milestone ها در واقع اهدافی هستند که برای هر پیشرفتی در پروژه تعیین میگردند .
به عنوان مثال نوشتن سناریو بازی یک مایلستون و طراحی محیط بازی مایلستون دیگری است که در تعریف اهداف پروژه و مدیریت آن به ما کمک می کند. همچنین محصول قابل تحویل یا deliverables به هرگونه دستاورد قابل ارائه در پروژه را می گویند .
ضروریست که در قرارداد نشر بازی ،پروژه ی بازی با استفاده از این فاکتور ها مشخص شود.چرا که نیاز است تعهدات طرفین در هر مرحله مشخص گردند.
با توجه به قرارداد و شرایط آن می توان نظارت را بر محصول قابل تحویل به ناشر اعطاء کرد. این فاکتور ها می توانند در خصوص به روزرسانی های بازی و یا بر طرف کردن عیوب بازی و … کاربرد داشته باشد و از نظر قراردادی می توان تعهدات خاصی را با توجه به هر مرحله در قرارداد پیش بینی کرد.
8. مدت قرارداد
مانند تمام قرارداد های لیسانس این قرارداد نیز بایستی دارای مدت باشد . شروع و پایان مدت بایستی با شفافیت ذکر گردد. معمولا در قرارداد های نشر بازی این مدت 5 ساله است که البته بسته به هر موردی این مدت ممکن است تغییر نماید.
9. محلی سازی یا localization
برای این که بازی را در مارکت های خارجی عرضه کنیم نیاز به اصلاحات و اضافه کردن مواردی است تا بازی با توجه به آن قلمرو مورد استفاده قرار گیرد .
بنابراین اگر بازی به زبان فارسی است و مجوز نشر در کشور عراق ،موضوع قرارداد است ؛عربی سازی بازی ذیل محلی سازی قرار خواهد گرفت،
بنا براین علاوه بر تعریف محلی سازی بایستی زبان اصلی بازی در قرارداد مشخص شود و وظیفه ی محلی سازی نیز بر عهده ی یکی از طرفین گذارده شود.
البته باید توجه داشت که اگر این محلی سازی بر عهده ی ناشر است نبایستی تغییرات به حدی باشد که به مالکیت فکری توسعه دهنده خدشه وارد آورد. بنابر این مشخص نمودن حدود و ثغور محلی سازی ضروریست.
10. ارائه خدمات پشتیبانی به کاربران
برخی از خدماتی که به کاربران ارائه می شوند ماهیتی فنی دارند در نتیجه در قلمرو ارائه ی خدماتی ناشر نخواهد بود.
به عنوان مثال درصورتی که بازی عیوبی دارد که مانع استفادهی کاربر گردد،رفع عیوب مذکور برای کاربر با توسعه دهنده است و نه ناشر.
بسیاری از این پشتیبانی ها به کاربران از ناحیه ی ناشر صورت می گیرد. به عنوان مثال اگر در بازی پرداختی انجام شد، پیگیری خرید درون بازی با ناشر است نه توسعه دهنده.
11. مالکیت فکری
توسعه دهنده با دارا بودن مالکیت فکری بازی از حقوق مادی گسترده ای در این خصوص بر خوردار خواهد بود.
با توجه به اینکه خلق اثری مبتنی بر بازی موضوع قرارداد از حقوق توسعه دهنده است و ذیل اثر اشتقاقی تلقی می گردد ، بنابراین با طیفی گسترده از حقوق مالکیت فکری مواجهیم.
اثر اشتقاقی به آثاری تلقی میگردد که که در خلق آن به طور عمده از عناصر یک اثر دیگر که قبلاً ایجاد شده استفاده گردد. مانند بازی که بر اساس شخصیت ها داستان کاراکتر ها و… بازی دیگر ی ساخته شود.
در قرارداد ها مهم است که انتقال دهنده مالک حقی بوده که در حال انتقال یا اعطای جواز آن است .ممکن است توسعه دهنده قرارداد لیسانس انحصاری با ناشر دیگری را منعقد کرده باشد ، بنابراین برای انعقاد قرارداد لیسانس با ناشر دیگر دارای مجوز نیست و نمیتواند این قرارداد را منعقد کند . پس اولا اذعان توسعه دهنده در قرارداد بر دارا بودن مالکیت فکری ضروری است .
ثانیا در قرارداد لیسانس بایستی دقیقا مشخص گردد که اعطای مجوز به چه حق مالکیت فکری تعلق گرفته و اعطای جواز مربوط به چه بخشی از این حقوق است.
12.دریافت تضامین
توسعه دهنده با انعقاد قرارداد نشر دسترسی هایی را در راستای اجرای قرارداد به ناشر اعطاء می کند. این دسترسی ها بعضا با توجه به بدعهدی های ناشر منجر به خسارات و حتی از دست رفتن مالکیت توسعه دهنده گردد ،خصوصا در مورد بازی های تحت وب که این دسترسی ها می تواند به قطع دسترسی توسعه دهنده بیانجامد.
بنابراین دریافت تضامین معتبر از ناشر می تواند از این موضوعات جلوگیری کند تا ضرری به توسعه دهنده در این خصوص وارد نشود.
13. مشخص کردن خسارات قراردادی
علاوه بر نکات بالا ،روشن ساختن میزان دقیق خسارات قراردادی در مورد نقض تعهدات در قرارداد می تواند به استحکام آن کمک نماید.
بسته به میزان اهمیت هر تعهد خسارات قراردادی می توانند متفاوت باشد. به عنوان مثال در خصوص محرمانگی، خسارت این نقض ممکن است مهمتر از دیگر خسارات داشته باشد.
14. محرمانگی و عدم رقابت
در این نوع قرارداد اطلاعات مهمی از جمله سورس کد ها بین طرفین رد و بدل میگردد که علاوه بر اهمیت آن ها از نظر اقتصادی ، دارای ارزش های مالکیت فکری برای توسعه دهنده نیز می باشند.
بنابراین می توان ذیل قرارداد حاضر یا قرارداد جداگانه اقدام به انعقاد قرارداد محرمانگی و عدم رقابت نمود.
قرارداد محرمانگی از اطلاعات محرمانه ای که دارای ارزش اقتصادی یا ارزش حفظ آنها به عنوان اطلاعات تخصصی شرکت می باشند حفاظت می نماید . نکته ی مهم در این قرارداد ها مشخص کردن اطلاعات محرمانه، مشخص کردن استثنائات و تعیین خسارات قراردادی در خصوص نقض این گونه قرارداد است.
در خصوص منع رقابت می توان به این نکته اشاره کرد که هم ناشر و هم توسعه دهنده با تعیین و ممنوعیت فعالیت هایی که می تواند به طور بالقوه رقیب بازی تلقی گردند، به توافق در این مورد توافق میکنند. به طور مثال ساخت و یا انتشار بازی ای که دارای شباهت غیر قابل انکار با بازی مورد قرارداد باشد ممکن است رقیب تلقی شود.
15. اصلاح عیوب بازی
با توجه به اینکه هر بازی دارای باگ ها و عیوبی می باشد، در دوره ی نشر و گسترش بازی این عیوب با توجه به بازخورد های دریافتی بیشتر به چشم خواهد آمد .
بنابر این به ساز و کاری نیاز است تا این کاستی ها برطرف شوند . باتوجه به اینکه توسعه دهنده مسئولیت های فنی بازی را بر عهده دارد بنابر این معمولا رفع نمودن این عیوب بر عهده ی توسعه دهنده است.
16. پیشبینی شرایط خاتمه ی قرارداد
یکی از بند های مهم این قرارداد پیشبینی خاتمه ی قرارداد است .به عنوان مثال چه شرایطی رخ دهد قرارداد توسط هریک از طرفین قابل فسخ است.
میتوان میزان فروش یا سود حاصله در چند ماه را ملاک قرار داد.
به عنوان مثال چنانچه در شرایطی که موضوع قرارداد دیگر سوددهی نداشته باشد هر یک از طرفین بتوانند قرارداد را فسخ نمایند. ذکر این نکته ضروریست که این قرارداد بر پایه ی سود مشترک طرفین استوار است و درصورتی که این مورد برآورده نگردد ادامه ی قرارداد به سود هیچ یک از طرفین نخواهد بود.
در آخر
ذکر این نکات ضروریست که قرارداد نشر بازی قراردادی تخصصی است که علاوه بر آشنایی کامل به مباحث فنی نیاز به دانش حقوقی در این زمینه دارد. اشتباه در انعقاد این قرارداد می تواند منجر به نابودی نفع اقتصادی بازی برای ناشر یا توسعه دهنده گردد. بنابر این ضروریست که این قرارداد ها توسط متخصصان این حوزه نوشته شود.
پیشنهاد میگردد قبل از تنظیم قرارداد نشر بازی با متخصصان گروه حقوقی فینولا مشورت نمایید .
