تعریف علامت تجاری و اهمیت آن
طبق ماده 95 قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب سال 1403، که آخرین اراده قانون گذار در در آن تجلی پیدا کرده، علامت تجاری یعنی: «هر نشان قابل رؤیتی است که کالاها یا خدمات اشخاص را از هم متمایز می سازد.». در واقع این تعریف قانونی، جایگزین تعریف بند الف ماده ۳۰ از قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری از علائم تجاری شده است. و سند قانونی حال حاضر قابل استناد ماده مذکور از قانون حمایت از مالکیت صنعتی است. علامت تجاری باید ویژگی هایی داشته باشند از جمله:
الف) موجب گمراه کردن مشتریان نگردد
ب) باید وجه تمایز داشته و ابتکاری باشد.
برند یا هویت بصری
در واقع برند که در زبان حقوقی علامت تجاری نامیده می شود؛ لوگو یا نشان مخصوصی است که محصولات متعلق به افراد را از دیگر محصولات متمایز می کند.
تفکیک دو کسب و کار به وسیله لگو و برند آن اتفاق میافتد و این لگو نمایانگر و متمایز کننده آن برند است. این هویت بصری شرکت میتواند به عنوان علامت تجاری ثبت شود. این تفاوت موجب تفکیک و شناسایی این برندها و اعتبار آنها از هم می شود. در واقع برند یک کسب و کار، آشناترین عنصر آن کسب و کار برای مشتریان و استفاده کنندگان از آن کالا یا خدمات تلقی میگردد.
به همین سبب همواره شرکت ها، زمان و حساسیت زیادی را صرف خلق برند یا لگو و هویت بصری محصول خود میکنند.زیرا اساس همه سیاست های بعدی شرکت خصوصا سیاست های تبلیغاتی و مارکتینگ آنها، همین برند و لگوی آنها خواهد بود. برای مثال سیب گاز زده، برای همه ی مردم دنیا یادآور کمپانی اپل است و ارزش این برند چند میلیون دلار است.
در صورتی که علامت تجاری با تمامی تشریفات ثبتی در سازمان مالکیت معنوی را گذرانده باشد، حقوقی را برای مالک آن ایجاد میکند. و میتواند راه سواستفاده دیگران را از این علامت ثبت را ببندد و امتیازات خاص خود را داشته باشد. درنتیجه ثبت علامت، اولین گامی است که شما برای اینکه بتوانید از برند خود حفاظت کنید، باید انجام دهید.
شرایط ابطال علامت تجاری
گاها، ممکن است برخی از علائم تجاری درحال ثبت یا ثبت شده در تعارض با یکدیگر قرار بگیرند. در این موارد بحث نقض علامت یا ابطال علامت تجاری ثبت شده مطرح میشود. ازین جهت قانون حمایت از مالکیت صنعتی، در ماده۹۶ شرایطی را ذکر کرده است. که میتواند یک علامت به دلیل همان موارد، در معرض ابطال قرار بگیرد.
این 11 مورد عبارتند از: »ماده۹۶- موارد زیر بهعنوان علامت تجاری، قابل ثبت نیست:
۱ـ علامتی که کالاها یا خدمات یک شخص را از کالاها یا خدمات اشخاص دیگر متمایز نسازد.
اولین موردی که میتواند سبب شود یک علامت تجاری ثبت نشود یا باطل شود، این است که آن علامت توانایی متمایز ساختن کالاها یا خدمات یک شخص را از کالاها یا خدمات دیگران نداشته باشد. به عبارت دیگر، علامتی که نمیتواند به طور واضح محصولات یا خدمات یک شرکت را از سایرین جدا کند، واجد شرایط ثبت یا حفظ ثبت نیست. برای مثال، استفاده از واژههای عمومی و توصیفی که همه شرکتها میتوانند به کار ببرند، نمیتواند یک علامت تجاری متمایز ایجاد کند.
۲ـ علامتی که مفاد آن یا بهره برداری از آن، خلاف موازین شرعی، قانونی و یا نظم عمومی بوده یا موجب وهن مقدسات دینی گردد.
علامتی که مفاد آن یا بهرهبرداری از آن، خلاف موازین شرعی، قانونی یا نظم عمومی باشد. یا موجب توهین به مقدسات دینی گردد، نمیتواند ثبت شود. به عبارتی، هر علامتی که با ارزشها، قوانین و مقررات جامعه در تعارض باشد، از ثبت یا حفظ ثبت محروم میشود. مثلاً علائم تجاری که از تصاویر یا عبارات نامناسب یا توهینآمیز استفاده میکنند.
۳ـ علامتی که موجب گمراهی عموم، به ویژه در مورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آنها از قبیل نوع، کیفیت، کمیت و قیمت شود.
علامتی که موجب گمراهی عمومی، به ویژه در مورد مبدأ جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آنها از قبیل نوع، کیفیت، کمیت و قیمت شود، قابل ثبت یا حفظ ثبت نیست. برای مثال، اگر علامتی در صنعت خرید و فروش برنج اشتباهات جدی در مورد منشاء محصول ایجاد کند، مثلا برنج هندی را با علائمی که مرتبط با برنج ایرانی است عرضه کند، میتواند باطل شود.
۴ـ علامتی که عین علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران معروف شده است
علامتی که عین علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران معروف شده است، قابل ثبت یا حفظ ثبت نیست. به عبارت دیگر، استفاده از علامتهایی که قبلاً در بازار شناخته شدهاند و توسط دیگران استفاده میشوند، غیرمجاز است.
۵ ـ علامتی که عین، شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات یا برای کالاها یا خدمات مشابه در ایران معروف شده است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود.
علامتی که شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد. که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات یا برای کالاها یا خدمات مشابه در ایران معروف شده است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود، نمیتواند ثبت شود. این ماده به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از شهرت علائم تجاری موجود وضع شده است.
۶ ـ علامتی که شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران به ثبت رسیده یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود.
علامتی که شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای همان کالاها یا خدمات در ایران به ثبت رسیده. یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است. مشروط بر آنکه موجب گمراهی عموم شود، نمیتواند ثبت شود. این مورد برای جلوگیری از تداخل و اختلافات ناشی از ثبت علائم مشابه است. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که اختلافات در حوزه علائم تجاری مرتبط با همین بند است. یعنی دعاوی ای که در رابطه با علائم تجاری مشابه است برای مثال شخص الف به علت اینکه شخص ب علامت تجاری مشابه وی را ثبت کرده است. از ب به با استناد به همین ماده و به علت اینکه دارای حق تقدم است، شکایت میکند.
۷ـ علامتی که عین، شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد که قبلاً برای کالاها یا خدمات دیگری در ایران معروف شده یا به ثبت رسیده یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است، مشروط بر آنکه موجب گمراهی گردد یا به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
یکی از شرایطی که منجر به ابطال علامت تجاری میشود، هنگامی است که علامتی عین، شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری باشد. که قبلاً برای کالاها یا خدمات دیگری در ایران معروف شده یا به ثبت رسیده. یا ثبت آن تقاضا شده یا دارای حق تقدم است. به شرط آنکه:
اولا موجب گمراهی عمومی شود. بدین معنی که چنانچه علامت جدید باعث سردرگمی مصرفکنندگان شود و آنها فکر کنند که این علامت جدید مربوط به همان برند معروف قبلی است. ممکن است که علامت جدید باطل شود. فرض کنید، اگر دو علامت شبیه به هم باشند و هر دو در حوزههای غذایی باشند، احتمال گمراهی بیشتر مفروض است.
دوما این ثبت علامت باعث لطمه به منافع مالک علامت قبلی شود. یعنی اگر ثبت علامت جدید به منافع اقتصادی یا تجاری مالک علامت قبلی لطمه وارد کند، این علامت نمیتواند ثبت شود. این موضوع میتواند شامل کاهش درصد فروش، تخریب برند، یا سلب اعتماد مصرفکنندگان از علامت تجاری اصلی باشد.
فرض کنید یک علامت تجاری معروف در صنعت نوشیدنی وجود دارد و کسی بخواهد علامت شبیه به آن را برای محصولات غذایی دیگری ثبت کند. اگر این شباهت باعث شود مصرفکنندگان فکر کنند که هر دو محصول از یک برند مشترک هستند، احتمال گمراهی عمومی بالاست.
۸ ـ علامتی که عین یا شبیه نشان نظامی ، پرچم ، یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به یک کشور، سازمان بین الدّولیمی باشد؛
علامتی که عین یا شبیه نشان نظامی، پرچم، یا سایر نشانهای مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به یک کشور. سازمان بینالمللی یا سازمانهایی که تحت معاهدههای بینالمللی تأسیس شدهاند، باشد. نمیتواند ثبت شود. مگر آنکه اجازه ثبت آن صادر شده باشد.
این بند بدین منظور ذکر شده که نشانهای نظامی، پرچمها و دیگر نشانهای رسمی متعلق به کشورها و سازمانهای بینالمللی دارای اهمیت و اعتبار بالایی هستند. استفاده نادرست از این نشانها میتواند منجر به سوءتفاهمها، سوءاستفادهها و حتی مسائل دیپلماتیک شود.
۹ـ علامتی که عین یا به طرز گمراه کننده ای شبیه علائم مربوط به دوران تاریخی یا آثار باستانی باشد.
این بند به منظور حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی کشور وضع شده است. به عبارت دیگر، هر گونه سوءاستفاده یا تحریف از علائم و آثار تاریخی ممنوع تلقی شده است.
۱۰ـ علامتی که عین یا شبیه علائمی باشد که سازمان ها و مراجع تأییدکننده، از قبیل سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تأیید کالاها و خدمات صادر می نمایند.
این بند نیز برای جلوگیری از ایجاد سردرگمی در ذهن مصرفکنندگان کالا و حفظ اعتبار علائم تأییدکننده در نظر گرفته شده است. برای مثال، اگر علامتی مانند علائم تأییدیه وزارت بهداشت درخواست ثبت بدهد، به دلیل اینکه مصرف کننده را دچار اشتباه در خصوص دارا بودن مجوز وزارت بهداشت میکند، غیرقابل ثبت است.
۱۱ـ علامتی که عین طرح صنعتی ثبت شده دیگری برای همان کالاها یا خدمات باشد.
علامتی که عین طرح صنعتی ثبتشده دیگری برای همان کالاها یا خدمات باشد، نمیتواند ثبت شود. این ماده برای جلوگیری از تداخل میان حقوق مالکیت صنعتی مختلف وضع شده است. برای مثال، اگر طرحی صنعتی قبلاً ثبت شده باشد. و کسی بخواهد علامت تجاری جدیدی بر اساس آن ثبت کند، این اقدام غیرقانونی است. و علامت تجاری جدید باطل میشود.
فرآیند درخواست ابطال:
همانطور که ذکر شد در صورتی که علامت تجاری که قصد طرح دعوی برای ابطال آن داریم یکی از شرایط فوق الذکر را داشته باشد. امکان ابطال آن هست. همچنین فردی که در ابطال علامت نفع دارد (ذینفع)اگر ثابت کند که مالک علامت ثبتشده خودش است یا این علامت به وسیله شخصی که از طرف او مجاز بوده است ثبت شده. و آن علامت را حداقل به مدت ۳ سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از درخواست ذینفع استفاده نکرده و دلیل آن قوه قاهره نبوده است، میتواند لغو و ابطال آن را از دادگاه بخواهد.
این امر با استناد به ماده 110 قانون حمایت از مالکیت صنعتی ممکن شده است: «….. همچنین اگر ذی نفعی ثابت کند مالک علامت ثبت شده شخصاً یا به وسیله شخصی که از طرف او مجاز بوده است آن علامت را کلاً یا جزئاً حداقل به مدت سه سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از تاریخ درخواست ذی نفع، استفاده نکرده است نیز همین حکم مجری است، مگر اینکه ثابت شود قوه قهریه مانع استفاده از آن بوده است.
مهلت زمان درخواست ابطال علامت تجاری
ابطال ثبت برند می تواند از سوی خود شخصی که ذی نفع محسوب شود و یا از سوی وکیل وی صورت پذیرد. البته این طرح دعوای علامت تجاری با توجه به موقعیت های مختلف، در اکثر موارد می تواند دارای محدودیت زمانی باشد. یعنی متقاضی باید در موعد مقرر اقدام به اعتراض نماید در غیر این صورت این امکان از وی سلب می شود. مستند به صدر ماده 110 قانون اخیرالذکر تا پنج سال بعد از ثبت علامت میتوان ابطال آن را از دادگاه درخواست کرد. ماده 110: «هر ذینفع میتواند حداکثر ظرف پنجسال از تاریخ ثبت علامت، با اثبات عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون، ابطال گواهینامه علامت را از مرجع صالح قضایی درخواست نماید.»
مرجع صالح برای ابطال علامت تجاری
اولین مسئله پیش رو در خصوص طرح دعوی ابطال برند تجاری، مرجع صالح رسیدگی کننده به آن می باشد. از آنجا که ابطال برند نیز یک دعوی تمام و کمال است، تنها یک مرجع صالح برای آن وجود دارد و دادگاه مزبور واقع در تهران می باشد.
دادخواست ابطال علامت تجاری در دادگاه تهران (معمولا شعبه ۳ مجتمع قضایی شهید بهشتی تهران) رسیدگی می شود و رایی که این شعبه صادر می کند در دادگاه تجدیدنظر استان تهران قابل اعتراض می باشد.
مراحل ابطال علامت تجاری اصولا بدین صورت است:
1- در ابتدا متقاضی ابطال ثبت برند، برای ادعای حقوق خود (به غیر از حق مالکیت) بر علامت تجاری، باید هزینه اظهارنامه مربوطه را پرداخت کند. اظهارنامه باید همراه با اعتراض، هر دو به صورت همزمان، به مرجع مربوطه تسلیم گردد. این اعتراض باید در موعد مقرر به همراه تمامی مدارک و ضمائم اثباتی در خصوص ابطال برند، به مرجع مربوطه ارائه شود.
2- مرحله بعد اعلام نتیجه در خصوص اعتراض صورت گرفته میباشد. مرجع ثبت، ظرف مدت ۱۰ روز، نسخهای از ابلاغ اعتراض به همراه ضمائم را به متقاضی ثبت ارائه میدهد. متقاضی ثبت باید ظرف مدت ۲۰ روز، پاسخ خود را به صورت کتبی ارائه کند. در صورت عدم اقدام به موقع، این امکان وجود دارد که اعتراض رد شود.
3- مرحله آخر نیز ثبت دادخواست در دادگاه است. پس از ثبت دادخواست در دادگاه صالح، دادگاه میزان خسارت وارده را در صورتی که متقاضی محق باشد، مشخص میکند. این مرحله نهایی در فرآیند ابطال علامت تجاری است. دادخواست ابطال باید دارای ضمائم ذیل باشد:
1. اصل یا رونوشت مصدق کلیه اسناد و مدارکی که ثابت کننده ادعای ابطال است
2. رسید مربوط به پرداخت ودیعه تسلیم دادخواست ابطال به دادگاه به شرح مذکور در جدول هزینه ها
3. وکالت نامه، در صورتی که دادخواست توسط وکیل تسلیم شود
رای ابطال گواهینامه علامت تجاری یک رای اعلامی است و اجرای آن نیازی به صدور اجراییه ندارد. اداره ثبت علامت تجاری با تقاضای محکوم له و تقدیم گواهی قطعیت رای، تشریفات ابطال علامت تجاری را انجام می دهد. پس از آن ضمن ثبت مفاد ابطال در دفاتر خود، آگهی مربوطه را در روزنامه رسمی منتشر می نماید.
نمونه ای از دعاوی مطرح در حوزه علائم تجاری:
رای دادگاه بدوی استان
درخصوص دعوی خانم م. م. به وکالت مع الواسطه از اینترنشنال کمپانی ل. به طرفیت 1- اقای ق. ط. با وکالت اقای م. خ. 2- اداره ثبت علائم تجاری مبنی بر ابطال علامت شماره 91763 مورخ 1379/8/15 تحت عنوان CANARY به لحاظ عدم استفاده از آن ظرف مدت سه سال از تاریخ ثبت با استناد به ماده 41 قانون ثبت اختراعات طرحهای صنعتی و علائم تجاری و الزام خوانده دوم به ثبت اظهارنامه ی شماره 191030501
دادگاه نظر به اینکه وکیل خوانده اول به شرح لایحه ی وارده مدعی استفاده ی موکل از علامت ثبت شده و دلایل مثبته ای از جمله اعلامیه تاسیس و پروانه کسب و نیز استشهادیه پیوست نموده است که دلالت بر استفاده خوانده از علامت ثبت شده می نماید.
بنابراین دعوی خواهان با استناد به مفهوم مخالف ماده 41 قانون مذکور غیرثابت تشخیص و حکم به بطلان آن صادر و اعلام می گردد رای صادره ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر تهران می باشد.
رئیس شعبه سوم دادگاه عمومی(حقوقی) تهران – الف. ی
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
شرکت اینترنشنال کمپانی ل. با وکالت خانم م. م. به طرفیت 1- آقای ق. ط. 2-اداره ثبت علائم تجاری نسبت به دادنامه شماره 380-1392/4/25 شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی تهران تجدیدنظرخواهی کرده است بر اساس دادنامه موصوف دعوی تجدیدنظرخواه دایر به ابطال علامت شماره 91763-1379/8/15 تحت عنوان … (قناری به فارسی صحیح است) به لحاظ عدم استفاده ازآن ظرف مدت سه سال از تاریخ ثبت و الزام اداره ثبت علائم تجاری به ثبت اظهار نامه شماره 191030501 غیر وارد دانسته شده حکم به بطلان آن صادر شده است.
اینک با بررسی محتویات و مستندات پرونده نظر به اینکه مدارک ابرازی تجدیدنظرخوانده اجمالا موید استفاده از علامت تجاری “قناری” در تولید و عرضه ظروف ملامین در طبقه 21 از جدول طبقه بندی بین المللی علائم صنعتی و تجاری بوده و در سایر طبقات هیچگونه فعالیتی نداشته و دلیلی که مثبت استفاده تجدیدنظرخوانده از علامت مبحوث عنه در سایرطبقات باشد ارائه نگردیده و اصولاً چنین ادعایی نیز از سوی مشارالیه مطرح نشده است.
بنا بمراتب مذکور به تجویز ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن رد اعتراض تجدیدنظرخواه نسبت به آن قسمت از حکم بدوی متضمن رد دعوی ابطال علامت قناری در طبقه 21 و تایید دادنامه بدوی اعتراض تجدیدنظرخواه در خصوص سایر طبقات را وارد دانسته ضمن نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته به استناد ماده قانون ثبت اختراعات طرحهای صنعتی و علائم تجاری حکم به لغو علامت ثبت شده به شماره 91763-79/8/15 در سایر طبقات ثبت شده صادر و اعلام می گردد . این رای قطعی است.
رئیس شعبه 12 دادگاه تجدیدنظراستان تهران مستشار دادگاه
شما میتوانید برای ارائه دادخواست و دریافت مشاوره در خصوص چگونگی ابطال علائم تجاری با کارشناسان حقوقی متخصص در حوزه دعاوی مالکیت فکری، در تماس باشید.
برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما تماس بگیرید