در این مقاله به دیون ممتاز و انواع آن خواهیم پرداخت. بهطور خلاصه دیون ممتاز به دیون و مطالباتی گفته میشود که پرداخت آن نسبت به سایر دیون و طلبکاران در اولویت است. مانند دیون ممتاز مالیاتی یا دیون دارای وثیقه و رهن.
انواع دیون
حق به دو دسته مالی و غیر مالی تقسیم می شود که حق مالی خود شامل حق دینی و حق عینی می باشد.
حق عینی،حقی است که شخص به طور مستقیم و بی واسطه بر چیزی دارد. اما منظور از حق دینی، حقی است که شخص نسبت به شخص دیگری این حق را دارا می باشد و می تواند از او فعل یا ترک فعلی را مطالبه کند.
دیون اشخاص:
هنگامی که فردی فوت میکند و یا ورشکسته می شود، دیون او حتی اگر مربوط به آینده باشند به دیون حال تبدیل می شوند . ممکن است که تمام ترکه متوفی و یا اموال ورشکسته برای پرداخت تمام دیونی که بر ذمه فرد است کافی نباشد. در اینجاست که با دین ممتاز مواجه می شویم.
دین ممتاز دینی است که مطابق با قانون نسبت به سایر دیون اولویت دارد . در واقع در زمان پرداخت دیون متوفی یا ورشکسته ، تعیین می شود که ابتدا دیون متعلق به کدام طلبکار باید پرداخت شود.
طلبکاران ممتاز :
حال که مفهوم دیون ممتاز را به خوبی دریافتیم. باید بدانیم که دیون ممتاز به کدام طلبکارها اختصاص دارد .در واقع طلبکاران ممتاز چه کسانی هستند.
از آنجا که شرایط همه بستانکاران یکسان نیست و از لحاظ توانایی و از نظر شرایط مالی با یکدیگر متفاوت هستند، قانون برای برخی از آنها بر اساس شرایطی که دارند طلب ممتاز در نظر گرفته است.
در واقع قانون گذار برای این قبیل از بستانکاران رویکرد حمایتی را پیش گرفته که در احقاق حق خود روند سریع تری را طی کنند. طلبکاران ممتاز کسانی هستند که قبل از تقسیم اموال مدیون میان طلبکاران عادی، ابتدا سهم آنها پرداخت می شود.
ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی و ماده ۱۴۹ قانون اجرای احکام، دیون و طلبکاران ممتاز را ذیل چند طبقه مقرر کرده اند. در اینجا به بررسی انواع دیون و طلبکاران ممتاز میپردازیم.
ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام:
در هر مورد که اجراییه‌های متعدد به قسمت اجراء رسیده باشد، دادورز (مامور اجرا) باید حق تقدم هر یک از محکوم‌لهم را به ترتیب زیر رعایت نماید:
1 – اگر مال منقول یا غیر منقول محکوم‌علیه نزد محکوم‌له رهن یا وثیقه یا مورد معامله شرطی و امثال آن یا در توقیف تامینی یا اجرایی باشد محکوم‌له نسبت به مال مزبور به میزان محکوم‌به بر سایر محکوم‌لهم حق تقدم خواهد داشت.
2 – خدمه خانه و کارگر و مستخدم محل کار محکوم‌علیه نسبت به حقوق و دستمزد شش ماه خود.
3 – نفقه زن و هزینه نگهداری اولاد صغیر محکوم‌علیه برای مدت شش ماه و مهریه تا میزان دویست هزار یال.
4 – بستانکاران طبقات مذکور در بندهای دوم و سوم نسبت به بقیه طلب خود و سایر بستانکاران
۱: مال در رهن یا وثیقه
طبق ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام در زمان احقاق حق و پرداخت دیون بدهکار، مامور اجرا مکلف است که حق تقدم طلبکاران را با توجه به طلب ممتاز رعایت کند . اولین موردی که مطابق با این ماده در اولویت قرار می گیرد، مال منقول یا غیرمنقولی است که در رهن یا وثیقه طلبکار قرار دارد.
با در نظر گرفتن این ماده، بستانکاری که مالی را به عنوان رهن یا وثیقه و یا حتی به طور توقیف تامینی یا اجرایی نزد خود داشته باشد، نسبت به سایر طلبکاران مقدم است و در ابتدا باید دینی که نسبت به ایشان وجود دارد پرداخت شود .
طبق ماده ۱۴۹ قانون اجرای احکام مدنی اگر پس از وصول مطالبات طبقه اول ، از اموال بدهکار چیزی باقی ماند به طبقه دوم پرداخت میشود که در ادامه آن را شرح خواهیم داد. روال طبقات دیگر از طلبکاران نیز به همین شکل خواهد بود.
۲: مطالبات کارگر
حقوق و مزایای کارگر یکی از انواع طلب های ممتاز به شمار می آید. حق و حقوق کارگری نسبت به دیون دیگری که بر ذمه بدهکار است دارای اولویت می باشد . به این دلیل که تامین هزینه و امرار معاش کارگر از همین حقوق ناشی از کارگری است.
تبصره ۱ ماده ۱۳ قانون کار نیز بر همین ادعا تاکید کرده و مقرر داشته است : ( حقوق کارگر در شمار دیون ممتاز کارفرما قرار میگیرد. )
همچنین بند ۲ ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی حقوق ۶ ماهه اخیر کارگر را در طبقه دوم از دیون ممتاز قرارمیدهد . ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی در رابطه با دیون متوفی، دستمزد کارگران را در زمره حقوق ممتاز قرار میدهد.
حتی اسناد بین المللی نیز به ممتاز بودن حقوق کارگری اشاره کرده اند.ماده ۱۱ مقاوله نامه شماره ۹۵ سازمان بین المللی کار به اولویت مطالبات کارگر نسبت به سایر مطالبات تاکید می کند .
۳: تقدم دیون سازمان بیمه تامین اجتماعی و دیون مالیاتی
نظریه مشورتی به شماره ۷/۹۴/۶۰۲ به دیون ممتاز اشاره کرده است .همچنین این نظریه به ممتاز بودن مطالبات سازمان تامین اجتماعی نیز تاکید کرده است .
ماده ۴۹ قانون تامین اجتماعی به صراحت مقرر داشته که : ( مطالبات سازمان ناشی از اجرای قانون در عداد مطالبات ممتاز می باشد.)
همچنین ماده ۱۶۰ قانون مالیات مستقیم در خصوص دیون ممتاز مالیاتی اشاره دارد:
سازمان امور مالیاتی کشور برای وصول مالیات و جرایم متعلق از مؤدیان و مسئولان پرداخت مالیات نسبت به سایر طلبکاران به‌استثنای صاحبان حقوق نسبت به مال مورد وثیقه و مطالبات کارگران و کارمندان ناشی از خدمت، حق تقدم خواهد داشت. حکم قسمت اخیر این ماده‌مانع وصول مالیات متعلق به انتقال مال مورد وثیقه نخواهد بود.
۴: تقدم مهریه و نفقه بر سایر دیون
یکی دیگر از دیون ممتاز که بسیار مهم نیز هستند نفقه و مهریه زوجه میباشد .
بند ۳ ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام در خصوص پرداخت دیون متعهد بیان کرده است که مامور اجرا طبق اولویت ها باید عمل کند.
اولویت سوم در این ماده نفقه و هزینه نگهداری از اولاد صغیر محکوم علیه برای مدت شش ماه و مهریه تا میزان دویست هزار ریال می باشد . ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی این حق را برای زوجه قائل میشود که نفقه گذشته خود را مطالبه کند و نفقه را در زمره طلب های ممتاز میداند.
اگر مدیون ، فوت کرده باشد ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی و طبق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی نفقه و مهریه زن به میزان ده هزار ریال را به عنوان طلب ممتاز معرفی کرده است .
قانون اجرای احکام تا میزان دویست هزار ریال و قانون اجرای احکام مدنی تا میزان ده هزار ریال مهریه ای که طلب ممتاز است را تعیین نموده است. در اینجا موضوعی که به نظر می رسد این است که مهریه تا چه میزان در زمره طلب ممتاز قرار میگیرد؟
در پاسخ به این سوال نظریه مشورتی شماره ۲۰۳۷/۹۸/۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه مقرر میدارد که ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی به حق تقدم زوجه نسبت به مهر اشاره کرده است. مع الوصف در صورتی که دیون متوفی متعدد و با صدور احکام و اجراییه های متعدد به حیطه وصول درآيد،. طبق بند ۳ ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام، حق تقدم زوجه منظور خواهد شد.
در آخر لازم به ذکر است که برای تسریع وصول مطالبات خود باید به قوانین و حقوق آگاه باشید و با مشاور حقوقی مجرب در این باره مشورت کنید . گروه حقوقی فینولا آماده ارائه دقیق ترین مشاوره حقوقی برای احقاق حق شما می باشد.
