در حوزه ی حقوق مالکیت فکری که رسالت خطیر آن پاسداری از دستاورد ها و تراوشات ذهنی انسان هاست،بحث علامت از جمله موضوعات قابل توجه و قابل حمایت توسط قانون در کسب و کار های گوناگون به شمار می رود. این روز ها با پدیده تقلب از علامت تجاری مواجه می شویم.
علامت یا برند تجاری چیست؟
نمانام، برند (Brand به انگلیسی) یا مارک (Marque به فرانسوی) ، عبارت است از مجموع عناصر ملموس و غیر ملموسی که به عنوان شناسه ای برای معرفی هویت یک محصول به مصرف کنندگان ارائه می شود.
منظور از عناصر ملموس عواملی از قبیل شکل لوگوی مربوطه، رنگ و حتی شعار تبلیغاتی است که آن محصول در ذهن مخاطبان خود ایجاد میکند. به گونه ای که هرکس با دیدن یا شنیدن هر یک از این مولفه ها، آن محصول را به همراه تمام ویژگی هایی که آن را از سایر محصولات در بازار متمایز میکند، به یاد می آورد.
و منظور از عنصر غیرملموس در برند، آن ارزش و اعتباری است که آن محصول به واسطه ی برند شناخته شده ی خود در اذهان عمومی و به ویژه در میان مصرف کنندگان خود تداعی می کند.
بنابراین میتوان متوجه شد که چرا حمایت از نام و علامت های تجاری و طرح های صنعتی برای صاحبان کسب و کار و از دیدگاه حقوق مالکیت فکری حائز اهمیت وافری می باشد.
الزامات قانونی حاکم بر ثبت علامت در ایران
علی رغم اهمیت زیاد و ضرورت حمایت از نشان های تجاری و صنعتی ، قانون الزامی جهت ثبت علامت توسط تجار را پیش بینی نکرده است.
گرچه ثبت علامت در قانون ایران اجباری نیست و عدم ثبت آن ضمانت اجرایی در بر ندارد، لکن این خلا تقنینی بدان معنا نیست که نشان های تجاری ثبت نشده زیر چتر حمایت قانون قرار نگیرند.
باید توجه کنید که عدم ثبت علامت تجاری مشکلاتی را در پی دارد که در مقاله ای به آن اشاره کردیم.
به موجب ماده ی ۴۷ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری: .((با رعایت قوانین و مقررات ثبت اجباری نام های تجارتی، این قبیل نام ها، حتی بدون ثبت در برابر عمل خلاف اشخاص ثالث حمایت می شوند. هرگونه استفاده از نام تجارتی بصورت نام تجارتی یا علامت یا علامت جمعی یا هرگونه استفاده از آن ها که عرفا باعث فریب عموم شود، غیرقانونی تلقی می شود)).
نظر به قسمت اخیر ماده ی فوق الذکر که هرگونه استفاده از نام یا علامت جمعی که عرفا باعث فریب عموم میشود را فاقد وجاهت قانونی دانسته . و نیز با توجه به ماده ۶۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری ، میتوان نتیجه گرفت که نه تنها تقلید محض و کپی برداری صرف از یک نشان تجاری جرم تلقی میشود، بلکه حتی استفاده از نشان های مشابهی که سبب انحراف ذهن مصرف کنندگان از محصول اصلی به سمت یک محصول دیگر است نیز جرم انگاری شده است.
ماده ی ۶۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری با ذکر این نکته که اگر اثبات گردد شرکتی با استفاده از علامت تجاری مشابه، حقوق مالکیت فکری شرکت دیگری را نقض کرده است، علاوه بر جبران خسارت، به جریمه نقدی یک تا پنج میلیون تومانی و یا به حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه یا هردوی این مجازات‌ها محکوم میشود، به خوبی گواه این مدعاست.
علاوه بر منع قانونی استفاده از نشان های مشابه، از نظر اخلاقی وحرفه ای نیز قبیح بودن سوء استفاده از طرحی که حاصل تلاش فکری پدید آورنده ی آن است، آشکار است.
چرا که در بازار جهانی و رقابتی امروز، نوآوری هر چه بیشتر با هدف متمایز شدن از رقبا خود، به عنوان یکی از مهم ترین فاکتور های موفقیت در مارکت جهانی به شمار می آید.
شباهت و تفاوت نام تجاری و علامت
اغلب این دو اصطلاح به جای یکدیگر به کاربرده می شوند، در صورتی که میان آن ها تفاوت ظریفی نیز وجود دارد.
بر اساس ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علايم تجاری مصوب ۱۳۸۶. نام تجاری عبارت است از: « اسم یا عنوانی که معرف و مشخص‌کننده شخص حقیقی یا حقوقی میباشد.».
علامت نیز همانگونه که بدان پرداخته شد. مجموع عملیاتی است که یک کسب و کار به منظور شناساندن ویژگی های محصولات تولیدی خود با هدف بدست آوردن ارزش و اعتبار میان مشتریان انجام می دهد.
هر دو عنوان نام تجاری و علامت گویا و معرف بخشی از کسب و کار راه اندازی شده هستند. و همانطور که در بالا بدان اشاره گردید، حتی در صورت عدم ثبت نیز هر دوی آنان مورد حمایت قانون قرار می گیرند.
لکن تفاوت میان این دو اصطلاح، ناظر بر وجود عناصر ملموس و غیر ملموس در بطن مفهوم آن هاست.
همان گونه که گفته شد، برند متشکل از مجموع عناصر عینی همچون لوگو ، رنگ و یا شعار تبلیغاتی مخصوص به خود است و در عین حال دارای عنصر ذهنی یا همان ارزش و اعتبار میان مخاطبان می باشد.
برند علاوه بر تداعی کردن اعتبار به صورت مفروض و ذهنی ، حاوی ویژگی هایی است که به صورت بصری و دیداری برای مشتریان قابل مشاهده میباشد. در نتیجه اصطلاح گسترده تری نسبت به مفهوم نام تجاری است.
ولی نام تجاری صرفا اسمی برای معرفی به مصرف کنندگان است . در حقیقت نام تجاری تبلیغی برای شناساندن محصولات و خدمات به مشتریان تلقی می گردد.
با توجه به ضوابط دستورالعمل اجرایی تعیین نام اشخاص حقوقی و نوع شخص حقوقی که میتواند تضامنی ، نسبی ، با مسئولیت محدود و … باشد، این نام متفاوت خواهد بود و بدیهی است که دیگر واجد جنبه های بصری برند نمی باشد.
چگونگی اعتراض به ثبت علامت های مشابه
به موجب ماده ۲۱ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری: طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. طرح صنعتی زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا برحسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.
بعضی علامت‌های تجاری گمراه کننده هستند . امروزه با بالا رفتن دقت در سیستم‌های ثبتی اداره ثبت، این‌گونه علامت‌ها به ثبت نمی‌رسند.
علامتی گمراه‌کننده محسوب می‌گردد که مشابه علامت تجاری دیگرانی باشد که در همان حوزه به فعالیت می‌کنند.
بنابراین کسانی که علامت ثبت شده را با نشان تجاری خود یکسان و یا بسیار مشابه آن می پندارند، و معتقدند که این شباهت امکان به اشتباه انداختن مصرف کنندگان محصولاتشان را افزایش می دهد و مشتریان ممکن است با دیدن علامت تجاری جدید گمان کنند که محصول را از همان علامت تجاری اصلی خریداری می‌کنند و برند گمراه کننده آنها را به اشتباه انداخته است.
می توانند اعتراض خود را در هر دو زمان قبل و بعد از ثبت برند مطرح کنند.
چرا که طبق بند “هـ” ماده ی ۳۲ قانون مذکور ، چنانچه علامت تجاری عین یا به طرز گمراه کننده‌ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه دیگری در ایران معروف است، قابل ثبت نمی باشد.
چگونگی اعتراض به علامت مشابه قبل از ثبت
اداره ی ثبت قبل از قبول تقاضای ثبت برند باید تدابیر و احتیاط های لازم را جهت جلوگیری از ثبت علائم مشابه قبلی و ممنوعه به عمل آورد.
اما چنانچه به موجب انتشار آگهی مربوط به تقاضای ثبت علامت، معترض از ثبت علامت مشابه مطلع گردد. بر اساس ماده ی ۳۷ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری می تواند ظرف مدت سی روز از تاریخ انتشار آگهی اعتراض خود را مبنی بر عدم رعایت مفاد بند (الف) ماده (۳۰) و ماده (۳۲) این قانون به اداره مالکیت صنعتی تسلیم نماید.
معترض باید مشخصات خود از قبیل نام ، شغل و محل اقامت خود را به اداره ی ثبت تسلیم نماید. اداره ی ثبت نیز باید ظرف مدت ده روز از تاریخ تقدیم اعتراض ، آن را به متقاضی ثبت اعلام کند.
چنانچه متقاضی ثبت حاضر به پذیرش دلایل اقامه شده از سوی معترض شود ، درخواست وی مبنی بر ثبت توسط اداره ی مذکور مسترد می شود.
اما اگر طی شصت روز از تاریخ ابلاغ اعتراض ، متقاضی همچنان بر درخواست خود پافشاری کند ، معترض با استناد به ماده ی 56 قانون فوق الذکر باید از طریق مراجعه به دادگاه تهران اعتراض خود را در قالب دعاوی تجاری اقامه کند. در این هنگام تا وصول نتیجه از سوی دادگاه ، فرایند ثبت در اداره متوقف خواهد ماند.
لازم به ذکر است که چنانچه معترض ظرف 60 روز از تاریخ ابلاغ اعتراض ، دعوی خود را تعقیب ننماید، ثبت برند به نام متقاضی صورت می گیرد.
چگونگی اعتراض به علامت مشابه بعد از ثبت
حال اگر شخص ذینغع از آگهی تقاضای ثبت مطلع نشده باشد، می تواند ظرف سه سال از تاریخ ثبت به اداره مالکیت صنعتی تشابه موجود را اعلام کنند. اعتراض ذینفع باید طی دادخواستی مستقیما در دادگاه تهران اقامه شود و ابطال برند ثبت شده از دادگاه تقاضا شود.
همچنین شایان ذکر است که اگر معترض پس از گذشت سه سال بعد از ثبت، دعوای مطروحه را پیگیر نشود، اعتراض وی دیگر مسموع نخواهد بود و علامت متقاضی به نام درخواست کننده ی آن ثبت می شود.
مگر این که معترض ثابت نماید که صاحب علامت ثبت شده در زمان ثبت از استفاده ی مستمر معترض و یا کسی که به معترض علامت را منتقل کرده ، آگاه بوده است.
همچنین باید توجه داشت که در هر دو حالت اعتراض به ثبت برند و نیز در حالت درخواست ابطال ثبت آن، چنانچه تقدم معترض مبنی بر استفاده ی مستمر قبل از تقاضای ثبت محرز شود و یا معلوم گردد که نشان مذکور سابقا در اداره کل مالکیت صنعتی به ثبت رسیده است، آن نشان به نام معترض به ثبت خواهد رسید.
انتظار می رود صاحبان کسب و کار های مختلف با آشنایی از قوانین ومقررات مربوط به حوزه ی مالکیت فکری ، علاوه بر آگاهی از حقوق و چگونگی برخورداری از حمایت های قانونی راجع به حرفه ی خود، نسبت به حقوق دیگر صاحبان حرف نیز آگاه شوند تا علاوه بر حفاظت از دستاورد های فکری و تجاری خود، از تعدی نسبت به سایرین نیز ممانعت به عمل آورند.
مجازات تقلب از علامت تجاری دیگران
اگر علامت تجاری شما مشابه علامت دیگری و گمراه کننده باشد، تقلب در علامت تجاری محسوب خواهد شد.
در این حالت باید ضررهایی که از طریق ثبت علائم تجاری مشابه به برند اولیه شامل از دست دادن مشتریان یا سلب اعتماد آنان ایجاد شده است جبران گردد.
در صورت احراز شدن تقلب در علامت تجاری، مالک برند گمراه کننده موظف است مبلغی را تحت عنوان جبران خسارت به صاحب برند اولیه بپردازد.
البته امر صرفا محدودبه پرداخت جبران خسارت نمی‌شود.
در واقع تقلب در علامت تجاری و ثبت برند گمراه کننده مجازات‌هایی نیز خواهد داشت. در ماده 61 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری به مجازات این گونه از اقدامات اشاره شده است:
هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق مواد(۱۵)، (۲۸) و (۴۰) نقض حقوق به شمار آید یا طبق ماده (۴۷) عمل غیرقانونی تلقی شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون (۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰٫۰۰۰٫۰۰۰)ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آنها محکوم میشود. در دعوای مدنی راجع به نقض حقوق مالک اختراع در مواقعی که اختراع، فرآیند دستیابی به یک فرآورده باشد، درصورت وجود شرایط زیر، مسؤولیت اثبات این که فرآورده ازطریق آن فرآیند ساخته نشده است، به عهده خوانده دعوی نقض حق خواهد بود. در این صورت دادگاه درصورت ارایه اسناد و مدارک، منافع مشروع خوانده دعوی نقض حق را از جهت عدم افشاء اسرار تولیدی و تجاری وی در نظر خواهد گرفت:
۱- فرآورده جدید باشد.
۲- احتمال قوی وجود داشته باشد که فرآورده با استفاده از فرآیند مزبور ساخته شده و مالک حقوق ثبت شده علی رغم تلاشهای معقول نتوانسته است فرآیندی را که واقعاً استفاده شده، تعیین نماید.
مجموعه حقوقی فینولا در تلاش است تا با ارائه ی مشورت و خدمات حقوقی در حوزه ی کسب و کار ، به صاحبان مشاغل گوناگون در حوزه ی ثبت برند یاری رساند.
در صورتی که برای اعتراض به تقلب از علامت تجاری تان نیاز به کسب مشاوره دارید با ما تماس بگیرید.
