در دنیای امروز به ویژه از سال 2009 که بیت کوین به عنوان ارز دیجیتال در صنعت ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین به جهان معرفی شد،معاملات مربوط به ارز دیجیتال بین تمام مردم دنیا بسیار رونق یافت.
واضح است که هرگاه در جایی پول و سرمایه زیاد وجود دارد،وقوع جرایم اقتصادی از قبیل کلاهبرداری و سرقت افزایش خواهد یافت.
در دنیای ارز و دیجیتال نیز به دلیل تمرکز سرمایه بسیاری از افراد در این حوزه، کلاهبرداری ارز دیجیتال و سرقت آن به صورت گسترده و زیاد رخ می دهد. البته جرایم مربوط به ارزهای دیجیتال با توجه به ماهیت موضوع جرم، یقینا با سایر جرایم متفاوت هستند.
تفاوت هایی که در حوزه ارز دیجیتال با سایر حوزه ها وجود دارد، توجه کلاهبرداران را بیشتر به این حوزه جلب کرده است که به برخی از آن ها می پردازیم.
1: تمرکز سرمایه زیاد و توجه رو به افزایش بازار اقتصاد جهانی به این حوزه
2:ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، افرادی را که درصد ریسک پذیری بالایی دارند جذب می کند و همین امر موجب تصمیم گیری شتابزده این افراد و فراهم شدن شرایط برای کلاهبرداری می شود.
3:پیچیدگی حفظ امنیت ارز دیجیتال و خلاء قانون گذاری در این حوزه
4: عدم دسترسی به منشا کلاهبرداری ارز دیجیتال به دلیل گستردگی جهانی این حوزه
همه این دلایل موجب شده است که عرصه ارز دیجیتال بستر مناسبی برای انجام انواع کلاهبرداری و سرقت باشد.
به تبع به دلیل تفاوتی که ارزهای دیجیتال از نظر ماهیت با سایر موارد دارند، آثار حقوقی متفاوتی نیز بر جرایم مربوط به آنها بار می شود.
کلاهبرداری :
برای تبیین بهتر کلاهبرداری ارز دیجیتال ابتدا به بررسی مفهوم قانونی کلاهبرداری می پردازیم.
قانونگذار در ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری به عناصر مادی و معنوی کلاهبرداری اشاره کرده است. در واقع هر نوع تحصیل مال،وجوه و مواردی از این قبیل با قصد فریب و حیله یا استفاده از وسایل متقلبانه توسط مجرم صورت گیرد، جرم کلاهبرداری رخ داده است.
انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال:
در تعریف فوق، کلاهبرداری در معنای کلی و عام را بیان کردیم.اما در ادامه به طور خاص به کلاهبرداری ارز دیجیتال می پردازیم .لازم به ذکر است که کلاهبرداری ارز دیجیتال انواع مختلفی دارد ازجمله :
1:کلاهبرداری با هک کیف پول
2: طرح هرمی و پانزی
3: بدافزارها و فیشینگ
4:صرافی ارز دیجیتال تقلبی
5:انتشار پست های تقلبی در شبکه های پرمخاطب اجتماعی
6:توکن های فاقد ارزش
7:استخراج ابری
8:پامپ و دامپ
هدف این مقاله ارائه اطلاعات به کاربران در برابر کلاهبرداری ارز دیجیتال و بیان راهکارهایی جهت شکایت و پیگیری کلاهبرداری ارز دیجیتال می باشد. 
راهکارهای محافظت از دارایی های مربوط به ارز دیجیتال:
1:استفاده از شبکه اینترنت امن
2:کلیک نکردن بر لینک های ناشناخته
3:تغییر رمز عبور به صورت دوره ای
4:اعتماد نکردن به پروژه هایی با وعده سود کلان
اقدامات توصیه ای برای بعد از وقوع سرقت و یا کلاهبرداری ارز دیجیتال:
1:تغییر اطلاعات حساب
2:ردگیری آدرس حساب سارق
3:در اختیار قراردادن آدرس حساب سارق نزد بخش پشتیبانی کیف پول
4: گزارش سرقت به پلیس جهت پیگیری های قانونی
مبانی قانونی شکایت از کلاهبرداری و سرقت ارز دیجیتال :
همانطور که بیان شد، ارز دیجیتال از نظر ماهیتی با بقیه اموالی که مورد کلاهبرداری و یا سرقت قرار می گیرند متفاوت است.
به عنوان مثال به دلیل گستردگی بازار ارز دیجیتال، پیدا کردن کلاهبردار و یا سارق آن بسیار دشوار تر از موارد دیگر است. همچنین این بازار مبانی حقوقی و قانونی خاصی را دارا می باشد.
علاوه بر این به دلیل تازگی بحث ارز دیجیتال، قانونگذاران ایران تا کنون فعالیت های مربوط به ارز دیجیتال را به رسمیت نشناخته اند.
البته با توجه به اینکه معاملات ارز دیجیتال هم اکنون در ایران نیز انجام می شوند ، در صورت نقض قانون وتجاوز به حق افراد در این زمینه امکان شکایت و پیگیری قانونی وجود دارد .
پرسشی که مطرح می شود این است که در صورت بروز اختلافات حقوقی ناشی از ارز دیجیتال به کدام مواد قانونی و اسناد حقوقی می توان استناد کرد؟. همچنین سوال بعدی که مطرح می شود این است که از چه طریق می توان احقاق حق نمود؟.
قانون جرایم رایانه در رابطه با کلاهبرداری و سرقت رایانه
قانون جرایم رایانه ای به تعریف سرقت رایانه ای و کلاهبرداری رایانه ای و همچنین میزان مجازات آنها می پردازد .در ادامه بررسی می کنیم که آیا سرقت و کلاهبرداری ارز دیجیتال مشمول ماده 12 و 13 قانون جرایم رایانه ای میشود یا خیر.
ماده 12 قانون جرایم رایانه (اصلاحی جزای نقدی 1399) مقرر می دارد: ( هرکس به طور غیرمجاز داده های متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد به جزای نقدی از شش میلیون (6.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (5۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی ازبیست میلیون (20.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (80.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.)
ماده 13قانون جرایم رایانه ای(اصلاحی جزای نقدی 1399) مقرر می دارد: ( هرکس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن دادهها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند. علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون(50.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا دویست و پنجاه میلیون (250.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. )
در ماده مذکور بیان شد که اقدامات نسبت به مال، منفعت وامتیازات مالی تحت عنوان کلاهبرداری قرار میگیرد.
با توجه به اینکه هرچیزی که ارزش اقتصادی و قابلیت معامله و داد و ستد داشته باشد مال است. پس ارز دیجیتال را مال و دارای ارزش اقتصادی می دانیم که در شمول ماده فوق قرار میگیرد. در نتیجه می توانیم بگوییم که یکی از مصادیق مربوط به ماده 13، کلاهبرداری ارز دیجیتال است و می توانیم مجازات این ماده را برای فرد مرتکب کلاهبرداری ارز دیجیتال نیز در نظر بگیریم.
نحوه شکایت ازکلاهبرداری ارز دیجیتال:
برای شکایت از کلاهبرداری ارز دیجیتال می توان هم از مسیر حقوقی و هم از مسیر کیفری اقدام نمود. برای ثبت شکایت مانند سایر پرونده ها و موضوعات می توانید از طریق دفاتر خدمات قضایی اقدام کنید. در ابتدا باید تمام مدارک و اسناد اثبات کننده ادعای خود را ضمیمه پرونده کنید.
اگر کلاهبرداری از طرف یک صرافی ارز دیجیتال رخ بدهد می توانید از طریق کانون صرافان ، بانک مرکزی،سازمان تعزیرات حکومتی، و یا با طرح دعوای حقوقی در دادگاه اقدام به شکایت نمایید.
لازم به یادآوری است که پیگیری ارزهای دیجیتال به سبب ماهیت خاصی و تخصصی که دارند بسیار کار دشواری است . پیدا کردن ارز سرقت شده و منشاء سرقت و یا کلاهبرداری نیازمند تجربه وعلم در حوزه این جرایم و اقدامات است.
این را نیز بهتر است بدانید که از راه قانونی و تشکیل پرونده، سرمایه گذار می تواند در روند شکایت با اخذ مشورت از وکیل متخصص در حوزه ارز دیجیتال سریع تر سرمایه از دست رفته خود را به دست بیاورد.
وکلای مجموعه حقوقی فینولا، با سال ها فعالیت در حوزه جرایم سایبری و ارز دیجیتال آماده خدمت رسانی به شما عزیزان هستند .
در صورت نیاز به جلسه مشاوره و کسب راهنمایی در حوزه جرایم ارزدیجیتال میتوانید با همکاران ما ارتباط بگیرید.
