نظام پرداخت کارتی، یکی از زیرساختهای مهم هر کشور برای انجام مبادلات خرد بین آحاد جامعه محسوب میشود. این شبکه که مبتنی بر کارتهای پرداخت صادرشده برای اشخاص و کاربری آن در پایانههای الکترونیکی است، بخش بزرگی از پرداخت بابت مصرف خانوار در کشورهای توسعه یافته را تحت پوشش قرار داده و در حقیقت این امکان را برای عموم فراهم میسازد که بدون نیاز به وجه نقد بتوانند از طریق انتقالات بین حسابهای بانکی، عملیات پرداخت خود را انجام دهند. در تعریف نظام پرداخت کارتی نیز میتوان گفت، نوعی نظام پرداخت است که با استفاده از ابزار کارت در تجهیز پایانه فروش الکترونیکی، امکان پرداخت وجه موضوع خرید کالا و خدمات را توسط خریدار(دارنده کارت) به فروشنده (دارنده پایانه-پذیرنده) بدون توسل به ابزارهای نقدی میسر میسازد. سامانه شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی(شاپرک)، شبکهای است که تمامی ارائهدهندگان خدمات پرداخت و پایانههای فروش آنها را در نظامی یکپارچه گرد هم آورده و با مدیریت و نظارت متمرکز، کارایی و اثربخشی و امنیت شبکه پرداخت کارت را ارتقا میبخشد. شاپرک تمهیدات لازم را برای اتصال مستقیم ارائهدهندگان خدمات پرداخت به زیرساختهای ملی پرداخت و تسویه فراهم میآورد. شاپرک، بهعنوان یک سوئیچ پیشرفته به منظور جمعآوری و مدیریت تراکنشهای شبکه پرداخت و هدایت این تراکنشها به سایرسامانههای ملی کشور مانند شبکه شتاب و شبکه بانکی کشورعمل میکند. چشمانداز آن، جایگزینی تبادل الکترونیکی به جای تبادل فیزیکی پول همراه با نظارت مستمر و هوشمند نظام پرداخت کشور بوده و مأموریت آن نیز اعمال وظایف حاکمیتی و نظارتی بانک مرکزی در زمینه استانداردسازی، توزیع مناسب و نظارت بر مبادلات الکترونیکی کشور در مراکز فروش کالا و خدمات میباشد. لذا این سامانه شبکهای منسجم، واحد و مستقل از بانکها ارائه نموده و تمامی امور مربوط به ارائهدهندگان خدمات پرداخت و تسویه با پذیرندگان را با یک الگوی کسب و کار مشخص به انجام میرساند.
تاریخچه شاپرک:
پس از تصویب تاسیس شرکت شاپرک توسط شورای پول و اعتبار در اسفند ماه 1389، این شرکت در قالب شخصیت حقوقی مستقل، توسط شرکت ملی انفورماتیک تشکیل و مقرر شد عمده سهام آن بر اساس شاخصهای عملکردی معین به بانک های مجاز واگذار شود.
شاپرک با الگوبرداری از عملکرد شبکه های پرداخت در سطح بینالمللی طراحی و با همکاری شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت در اردیبهشت ماه 1391 وارد فاز اجرایی شد.
در فاز اول این پروژه، هر گونه اتصال مستقیم سوئیچ شرکتهای ارائه دهنده خدمات پرداخت به سوئیچ بانکها ممنوع گردید، و از دی ماه 1391، پذیرش و پردازش تراکنشهای پایانههای فروش صرفاً از طریق شاپرک امکانپذیر شد.
از دیگر اقدامات انجام شده در این مرحله میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
راهاندازی مرکز «پاشا» بهعنوان واسط بین سامانه اتاق پایاپای الکترونیکی و شاپرک
راهاندازی مرکز «برنا» بهعنوان واسط بین سامانه اتاق پایاپای الکترونیکی و سیستم بانکداری متمرکز
ایجاد شبکههای ارتباطی و عملیاتی نمودن کامل سوئیچ شاپرک
در فاز دوم پروژه، از شهریور ماه 1392 تمامی تراکنشهای پرداخت اینترنتی از طریق شبکه شاپرک پذیرش و پردازش شده و انتقال کامل آنها از شبکه شتاب به شاپرک از اواسط بهمن ماه 1392 بهعنوان یک درگاه واحد صورت پذیرفت. مزایای پردازش و پذیرش پرداختهای اینترنتی از طریق شاپرک در فاز دوم عبارتاند از:
فراهم کردن زمینه اتصال مستقیم ارائهدهندگان خدمات پرداخت مجازی به شاپرک به لحاظ فنی، امنیتی و اجرایی مطابق با سیاستها بانک مرکزی ج.ا.ا. و اهداف شاپرک
ایجاد زمینه مناسب برای فعالیت پرداخت مجازی توسط شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت
توسعه خدمات و محصولات پرداختهای مجازی از طریق تعامل با شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت
ایجاد فضای رقابتی مناسب برای فعالیت شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت
استفاده بهینه از منابع شرکتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت در راستای توسعه و ارتقای بازار پرداختهای مجازی مطابق با سیاستهای شاپرک
امکان نظارت، کنترل و انطباق معاملات با مقررات ضد پولشویی و کاهش ریسکهای موجود
افزایش امنیت در حوزه پرداختهای اینترنتی و تفکیک کامل حوزه پرداخت از حوزه فعالیتهای بانکی